Конституциялық құқықтар мен міндеттер

• Конституциялық құқықтар мен міндеттер

• Конституция (лат.constitutio – құрылу, өкім) – қоғамдық және мемлекеттік құрылыс негіздерін, мемлекеттік органдар жүйесін, олардың түзілу реттілігімен қызметін, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін айқындайтын мемлекеттің негізгі заңы

• Өзімнің ата жұртымда өз заңым

• Өзімнің ата жұртымда өз заңым билік құрып тұр!

• Қазақстан Республикасының
• Конституциясын қабылдаған күн
• 1995 жылы 30 тамыз

• АДАМ ЖӘНЕ АЗАМАТ ҚҰҚЫҚТАРЫ
• (ІІ бөлім)

• 1-бап “адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары – мемлекеттің ең қымбат қазынасы”

• Ь Жеке құқықтар мен бостандықтар:
• 1. Әркімнің өмір сүруге құқығы бар (Конституцияның 15-бабы)
• 2. Әркім өзінің жекебасының бостандығына құқығы бар (Конституцияның 16-бабы
• 3. Адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмау құқығы(Конституцияның 17-бабы)
• 4. Әркімнің жеке өміріне қол сұғылмауына, өзінің және отбасының құпиясы болуына, ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына құқығы бар (Конституцияның 18-бабы)
• 5. Әркім өзінің қай ұлтқа, қай партияға және қай дінге жататынын өзі анықтауға және оны көрсетпеуге хақылы (Конституцияның 19-бабы)
• 6. Әркімнің ана тілі мен төл мәдениетін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тілін еркін таңдап алуға құқығы бар (Конституцияның 19-бабы)
• 7. Әркімнің заң жүзінде тыйым салынбаған кез келген тәсілмен еркін ақпарат алуға және таратуға құқығы бар (Конституцияның 20-бабы)
• 8. Қазақстан Республикасы аумағында заңды түрде жүрген әрбір адам, заңда көрсетілгеннен басқа реттерде, оның аумағында еркін жүріп-тұруға және тұрғылықты мекенді өз қалауынша таңдап алуға құқығы бар(Конституцияның 21-бабы)
• 9. Әркімнің ар-ұждан бостандығына құқығы(Конституцияның 22-бабы)

• 1. Әркімнің еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдауына құқығы бар. Еріксіз еңбекке соттың үкімі бойынша не төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол беріледі.
• 2. Әркімнің қауіпсіздік пен тазалық талаптарына сай еңбек ету жағдайына, еңбегі үшін нендей бір кемсітусіз сыйақы алуына, сондай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғалуға құқығы бар.
• 3. Әркімнің тынығу құқығы бар. Еңбек шарты бойынша, жұмыс істейтіндерге заңмен белгіленген жұмыс уақытының ұзақтығына, демалыс және мереке күндеріне, жыл сайынғы ақылы демалысқа кепілдік беріледі. (24-бабы)

• 1. Тұрғын үйге қол сұғылмайды. Соттың шешімінсіз тұрғын үйден айыруға жол берілмейді. Тұрғын үйге басып кіруге, оны тексеруге және тінтуге заңмен белгіленген реттер мен тәртіп бойынша ғана жол беріледі.
• 2. Қазақстан Республикасында азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалады. Заңда көрсетілген санаттағы мұқтаж азаматтарға тұрғын үй заңмен белгіленген нормаларға сәйкес мемлекеттік тұрғын үй қорларынан олардың шама-шарқы көтеретін ақыға беріледі.(25-бабы)

• 1. Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкін жеке меншігінде ұстай алады.
• 2. Меншік, оның ішінде мұрагерлік құқығына заңмен кепілдік беріледі.
• 3. Соттың шешімінсіз ешкімді де өз мүлкінен айыруға болмайды. Заңмен көзделген ерекше жағдайларда мемлекет мұқтажы үшін мүліктен күштеп айыру оның құны тең бағамен өтелген кезде жүргізілуі мүмкін.
• 4. Әркімнің кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, өз мүлкін кез келген заңды кәсіпкерлік қызмет үшін еркін пайдалануға құқығы бар. Монополистік қызмет заңмен реттеледі әрі шектеледі. Жосықсыз бәсекеге тыйым салынады.(26-бабы)

• 1. Неке мен отбасы, ана мен әке және бала мемлекеттің қорғауында болады.
• 2. Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу — ата-ананың етене құқығы әрі міндеті (27-бабы)

• 1. Қазақстан Республикасының азаматы жасына келген, науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негіздерде оған ең төменгі жалақы мен зейнетақының мөлшерінде әлеуметтік қамсыздандырылуына кепілдік беріледі.(28-бабы)

• 1.Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын сақтауға құқығы бар.(29-бабы)

• 1. Азаматтардың мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуына кепілдік беріледі. Орта білім алу міндетті.(30-бабы)

• Тұлғаның әлеуметтік, экономикалық және мәдени құқықтары мен бостандықтары:

• Саяси құқықтар мен бостандықтар

• тікелей және
• өз өкілдері
• арқылы мемлекет
• ісін басқаруға
• қатысуға құқығы

• мемлекеттік
• органдар өзін-өзі
• басқару органдарын
• сайлауға және сайлануға
• республикалық референдумға
• қатысуға құқығы

• мемлекеттік қызметке
• кіруге тең құқығы

• бірлесу бостандығына
• құқығы

• “Еліміздің ертеңгі тағдыры сіздермен байланысты.”
• Н.Ә.Назарбаев

• Адамның және азаматтың міндеттері

• 34-бап
• 1. Әркім Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеуге міндетті.
• 2. Әркім Республиканың мемлекеттік рәміздерін құрметтеуге міндетті.
• 35-бап
• Заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады.
• 36-бап
• 1. Қазақстан Республикасын қорғау — оның әрбір азаматының қасиетті парызы және міндеті.
• 2. Республика азаматтары заңда белгіленген тәртіп пен түрлер бойынша әскери қызмет атқарады.
• 37-бап
• Қазақстан Республикасының азаматтары тарихи және мәдени мұралардың сақталуына қамқорлық жасауға, тарих пен мәдениет ескерткіштерін қорғауға міндетті.
• 38-бап
• Қазақстан Республикасының азаматтары табиғатты сақтауға және табиғат байлықтарына ұқыпты қарауға міндетті.

Өзімнің ата жұртымда өз заңым билік құрып тұр!

• Тереңнен созған тамырын,ғасырдан тартқан желісін,
• Тарихтан асқан қастерлі ақиқат жоқ-ау мен үшін,
• Бабалар жортқан боз дала- аяулы алтын құндағым,
• Армандай болған Азаттық- алғашқы ұлы жеңісім.
• Едіге жырдың найзасын егесте қанша сынадық,
• Айқаста құшсақ ат жалын, намыстан ғана жыладық.
• Көк бөрі текті түркінің көзіндей өткір билікті,
• Көкенай менен Майқыдан алып қалғанбыз мұра ғып,
• Даланың дана заңында қаны бар қайсар қазақтың,
• Талқан қып теуіп шыққанбыз темір есігін тозақтың.
• Тұлпардың тұяқ дүбірін тыңдашы, дархан дүние,
• Сұңқардай зият ғұмырым, Азатпын бүгін, Азатпын!
• Ақынға құлақ асыңыз, ақтарып жатпай мұрағат,
• Айбынды ата заңымда билерден қалған ұлағат.
• Қасиеті мен киесін бір ауыз сөзге сиғызған,
• Қазақ боп туған сәтімде –ақ қонған ғой маған сірә, бақ.
• Айбынды Ата Заңымда абырой-күшім, ар құсым,
• Ұсқыны болып тұр оның ұлтымның ұлы болмысы.
• Алтын жіп өрген арқауын бекзада біздің халықтың,
• Бергісі мен арғысы, Тәукенің Жеті Жарғысы...
• Тамұқта түскен тыртықты тағдырым бүгін ұмыттыр,
• Жаураған жүрек болса егер, жылы сөзіңмен жылыт бір.
• Өзегі күйген ерлердің өкінішінің өтеуі,
• Өзімнің ата жұртымда өз заңым билік құрып тұр.
• Әлия Даулетбаева

• Назарларыңызға рахмет!