5
ғана пайда болды. Дәл сол уақытта Норберт Винер де өзінің жаңа ғылымы −
кибернетикадан негіздеуші жұмыстарын жасады.
«Жасанды интеллект» термині (artificial intelligence) 1956 жылы
Дортмундтық колледждегі семинарда ұсынылған. Бұл семинар есептеп
шығаратын әдістер үшін емес логикалық әдістерді шығаруға арналған.
Ағылшын тілінде берілген сөз тіркесі сәл қате аударылған, яғни Intelligence –
сөзі «ақылды ойлай білу» деген мағынаны білдіреді.
Жасанды интеллект ғылымның бөлек саласы ретінде жарамды деп
танылғаннан кейін тез арада оның екі бағытқа бөлінуі пайда болды:
«нейрокибернетика» және «қара жәшік кибернетикасы». Бұл бағыттар бір-
бірінен тәуелсіз дами бастайды, методологиясы және технологиясы
ерекшеленеді. Тек қазіргі уақытта ғана бұл бөлімдер жақындау
тенденциялары байқала бастады.
2 нұсқа
Нейрокибернетика
Бұл бағыттағы басты идея − «Ойлауға қабілетті жалғыз объект − бұл
адамның санасы». Сондықтан қандай да бір «ойлайтын» құрылғы соның
құрылымын кез келген әрекетпен шығаруы тиіс.
1956-1963 жылдары жасанды сана модельдерін қарқынды зерттеп және
соның негізіндегі бірінші бағдарламаларын шығарылды жүзеге асырылды.
Гуманитарлық ғылымдардың өкілдері: философтар, психологтар, лингвистер
сол кезде мұндай алгоритмдерді ұсынатын күйде болған жоқ. Сонда
кибернетиктер өздерінің жеке модельдерін: лабиринттік іздеуді, эвристік
бағдарламауды, математикалық логиканы (қарар бұрыштама әдісі, кері
қорытынды, логика-теориялық және т.б) құра бастады.
Осыған
қарай
нейрокибернетика
мидың
құрылымы
сияқты
құрылымдарды аппараттық бағдарламаларды модельдеуге бейімделген. Адам
миының негізі бір - бірімен байланысқан және жүйке жасушаларымен бірлесіп
әрекет ететін көп мөлшердегі − нейрондардың саны (10
21
дейін) екенін
физиологтар тұжырымдаған. Сондықтан да нейрокибернетиканың үлестері
нейрондарға ұқсайтын элементтерді жасауға және олардың қызметтік
жүйелерге қосылуына шоғырланған. Бұл жүйелерді нейронды желілер деп
атау қалыптасқан.
Бірінші нейронды желілерді Розенблат пен Мак-Калок 1956-1965
жылдары құрған. Бұл адам көзін модельдейтін және оның мимен бірге әрекет
жасайтын − перцептрон жүйесін жасауға ұмтылған әрекеттері болған. Ол
алфавит әріптерін ажыратуды білді, бірақ олардың жазылуына өте сезімтал
болды, бірте-бірте 70-80 жылдары бұл жасанды интеллект бағытындағы
жұмыс саны төмендей бастады, себебі бірінші нәтижелер өте жағымсыз
болған. Дегенмен компьютерлік техниканың әбден жетілуімен бұл бағыт
6
біртіндеп дамып жатыр және бүгінгі таңда ол ең «сәнді» ақпараттық
технологияларының бірі.
80-ші жылдардың аяғында Жапонияда бірінші нейрокомпьютер, яғни VI
ұрпақты компьютерлері жарыққа шыққан. Соның кейін транспьютерлер − көп
процессорлары бар параллель компьютерлер пайда болды. Транспьютерлі
технология − бұл мидың иерархиялық құрылымын модельдейтін,
нейрожүйелерді аппаратты түрде іске асыратын жаңа тәсілдердің оннан бірі
ғана. Бүгінгі таңда нейрокомпьютерлерді қолданатын негізгі мақсат − бұл
бейнелерді көріп білу мақсаты, мысалы ғарыштан түсірілген суреттердің
нәтижесінде нысандарды идентификациялау.
Нейрожүйелерді құруды 3 тәсілге бөлуге болады:
1) Аппаратты − барлық қажетті алгоритмдерді іске асыратын арнайы
компьютерлерді, нерочиптерді, кеңейту платаларды, микросұлбалардың
жиынтығын жасау.
2) Бағдарламалық – жоғарғы өндіргіш компьютерлерге арнап шығарған
бағдарламаларды және құралдарды жасау.
3) Гибридті − алғашқы екеуінің комбинациясы.
3 нұсқа
Жасанды интеллектің бағыты
Бұл тәсілдің негізіне нейрокибернетикаға қарама-қарсы қағида
«ойлайтын» құрылғы қалай орналасқанның мағынасы керек емес, ең бастысы,
берілген кіріс әсерлерге ол адамның миы сияқты әсер етуі. Бұл бағыттың
жақтаушылары өздерінің тәсілдерін, адам өзінің ғылыми және технологиялық
іздеулері табиғатқа үлесті емес деп дәлелдейді. Мысалы, табиғатта жоқ
дөңгелектің немесе қанаттарымен қақпайтын ұшақтың пайда болуы осыған
дәлел. Осыған орай шекаралық ғылымдар адам туралы, адамдағы
интеллектуалдық тәсілдер қалай ағып өтетінін, сананың қалай орналасқанын
және адам қоршаған ортаны қалай танитынын ең болмаса шамамен
түсіндіретініне дәл теориялық үлес қоса алмады.
Жасанды интеллектің бұл бағыты интеллектуалды есептерді қазірігі
таңда бар компьютерлердің модельдерінде шешетін алгоритмдерді іздеуге
бейімделген. 1970-жылдардың басында әмбебап алгоритмдерді іздеудің
орнына сарапшы - мамандардың нақты білімдерін модельдеу идеясы келген
кезде жасанды интеллектің тәжірибелі еңбектерінің дамуында үлкен өзгеріс
болды. АҚШ-та білімдерге негізделген коммерциялық жүйелер немесе
сарапшы жүйелер (СЖ) жарыққа шықты. Жасанды интеллектің мақсаты −
білімдерді ұсынуды шешуге жаңа тәсіл қолданыла бастады. Медицина және
химия үшін классикалық болып үлгерген MYCIN және DENDRAL жарыққа
шықты. Пентагон жасанды интеллект қағидаларына сай АҚШ ҚШ (SCI) жаңа
