34
одан
(8.4)
(8.5)
Магниттеуші қуат
ΔQ
xx
әдетте трансформатордың бос жүрісінің толық
қуатына тең қабылданады S , өйткені активтік қуаттың шығындары ΔР
хх
ΔQ
хх
салыстырғанда аз.
Салыстырмалы бірліктердегі қуат S
хх
пайызбен берілген бос жүріс
тогына тең, ол трансформаторлардың паспорттық мәліметтерінде көрсетіледі:
Үшорамды трансформаторлар үш сәулелі жұлдыз түрінде орын
ауыстыру сұлбасымен көрсетіледі (8.2 сурет).
8.2 сурет
Осы кездегі үшорамды трансформаторлардың орамдары қуаттарының
қатынасы 100/100/100% жасалынады, яғни орамдардың әрқайсысы барлық
қуатты беруге есептелген.
Үшорамды трансформатордың орын ауыстыру сұлбасындағы жұлдыз
сәулелерінің активтік кедергілерін трансформатордың жалпы кедергісі
бойынша анықтайды.
Орамдар қуатының теңдігінде:
R
1
= R
2
= R
3
= 0,5R
жал
.
35
Трансформатордың жалпы кедергісін R
жал
формуласымен анықтайды,
бұған трансформатордың паспорттық мәліметтерінде көрсетілген ТК
орамының номиналды жүктемесіндегі қысқа тұйықтау қуатының ΔР
κ
максималды шығындарын қояды.
Үшорамды трансформаторлар үшін қысқа тұйықтау кернеулерін
зауыттар орамдардың әр жұбы үшін номиналдыдан пайызбен U
к1-2%
, U
к1-3%
,
U
к2-3%
береді.
Трансформатор сәулелерінің орын ауыстыруының балама сұлбасына
сәйкес бір орам тұйықталмағанда жазуға болады:
.
(8.6)
Бұл теңдеулерді U
к1
, U
к2
,U
к3
байланысты бірге шешіп, табады:
.
(8.7)
Бұл шамаларды (3.12) өрнегіне қойып, трансформатордың әр орамының
индуктивтік кедергісін алады.
Өткізгіштіктер трансформатордағы орамдар санынан тәуелді емес және
екіорамдыдағыдай анықталады.
Орамдары ыдыраған трансформаторлар. Бір трансформаторға
қабылдайтын қосалқы станцияларда бір немесе әртүрлі кернеулердің екі
немесе одан да көп генераторларын немесе тәуелсіз жүктемелерін қосу үшін
осы кездегі жоғары кернеудің трансформаторларын екі (немесе одан да көп)
тармақтарға ыдыраған төменгі кернеу орамдарымен жасайды.
ТК орамдарынан таратушы құрылғы орамдарының секцияларын бөлек
қоректендіру үшін орамдары ыдыраған трансформаторларды қолдану
секциялар шиналарындағы қысқа тұйықтау қуатын екі есеге жуық қосарлы
ток шектейтін реакторларды орнатпай төмендетуге болады.
Автотрансформаторлар
трансформаторлар
сияқты
номиналды
кернеулермен және номиналды қуатпен сипатталады. Автотрансформатордың
номиналды қуаты деп жоғары кернеу жағында автотрансформатор арқылы
берілетін шектеулі қуат түсініледі:
S
ном
=
·I
1
·U
1
.
8.3 суретінде автотрансформатордың бір фазасы орамдарының жалғау
сұлбасы келтірілген.
36
8.3 сурет
Сұлбадан байқалатыны, С және О нүктелері арасында жатқан ВСО
жоғары кернеу орамының бөлігі орта кернеудің орамы болып табылады U
2
және ортақ орам деп, ал оның басқа бөлігі ВС – тізбектелген орам деп
аталады. Сонымен, автотрансформаторларда орта кернеудің орамы жоғары
кернеу орамының бөлігі болып табылады, яғни бұл орамдар өзара электрлік
байланысқан, ал төменгі кернеу орамының U
3
олармен магниттік байланысы
бар.
Автотрансформаторларды сипаттау үшін типтік қуаттың ұғымы
ендірілген, оған тізбектелген орам есептеледі.
. (8.8)
Осы өрнекті U
1
көбейтіп, бөліп, алады
, (8.9)
мұнда α = 1 - - автотрансформатордың тиімділік коэффициенті.
Төмендеткіш автотрансформаторда ортақ орамдағы ток жоғары және
орта кернеулер орамдарының токтар айырмашылығына тең, яғни
I
ο
= I
2
– I
1
.
Сондықтан бұл орам жоғары орамда ағатын автотрансформатордың
номиналды тогынан аз токқа есептеледі. Бұл орамның есептік қуаты
автотрансформатордың номиналды қуатынан аз және оның типтік қуатына
тең. Төменгі кернеу орамы да типтік қуатты беруге есептеледі.
Сонымен, автотрансформаторлардың қиыстырмасы автотрансформатор
арқылы оның орамдары есептелген қуаттан артық беруге мүмкіндік жасайды.
Осыған байланысты, төмендеткіш автотрансформаторлар номиналды
қуаттары бірдей үшорамды трансформаторлардан арзан болады, оларды
жасауға активтік материалдардың аз жұмсалатынымен және осының нәтижесі
активтік қуаттың аз шығындарымен сипатталады.
