Коммерциялық емес акционерлік қоғам электртехникалық материалдар және өнімдер

13 
С сыйымдылығын табады. Үлгінің жазық формасында 

мына формуламен 
анықталады: 
,
/
4
0



S
C
X

(2.7) 
мұндағы 

– үлгінің қалыңдығы, м;
S – оның ауданы, м
2
;

0
- 8,85·10
-12
Ф/м. тең электр тұрақты 
С
х
-ті анықтау үшін көпірлік әдіс қолданылады. Өлшемдер 2.3 
суретіндегі сұлбаға сай төменгі жиілікті айнымалы токта жүргізіледі. 
2.3 сурет – Төмен жиілікті айнымалы кернеу 
С
х 
егер тізбектегі кедергі С
х
·r
3
= С
э
·(r
4
+С
4
) тең болса анықталған болып 
саналады. Бұл жағдайда ток G гальвонометрі арқылы минимал немесе 0-ге тең 
болады. 
Тізбектердегі кедергілер теңдігі r
3 
кедергісі мен С
4
сыйымдылығын 
өзгерте отырып табылады.
Бұл жадайда
.
1
1
3
4

tg
r
r
С
С
э
х




(2.8) 
(2.8) теңдігінде диэлектриктердегі шығындар шамасы 0.01 мен 0.0001 
аралығында, ал квадрат 0-ге жақын болады. Сондықтан 1/ 1+ tg 

қосындысын 
елемеуге болады. 
2.4 Диэлектриктердің электр өткізгіштігі 
Диэлектрик бойында өрістену процестері біткеннен кейін тек өткінші 
ток қана ағады. Диэлектриктің өткізгіштігін өлшегенде өрістену токтарды 
бірге қарастырған жөн, себебі жоғарғы айнымалы кернеуде өте аз уақыттың 
ішінде, бұл диэлектриктен тек қана өткізгіш ток емес жәнеде ығысу мен 
абсорбция токтары жүруі мүмкін. Тұрақты кернеуге қосқан диэлектриктің 

14 
өткізгіштігі өткінші токпен ғана анықталады. Жалпы тұрақты кернеуде 
диэлектриктен өтетін өткінші ток екі түрлі токтан құралады. 
,
б
K
T
I
I
I



(3.1)
мұнда 
K
I
– көлемдік ток;
б
I
– беттік ток, А;
Сонда диэлектриктің өткізу қабілеті 
)
(
G
проводимость/ 
,
U
I
G



(3.2)
мұнда – кернеу, В; 
,
б
K
G
G
G


,
K
I
G
K

,
U
I
G
б
б

(3.3)
мұнда 
, 
– диэлектриктің көлемдік және беттік өткізу қабілеті.
3.1 сурет - Диэлектриктегі электр тогының түрлері 
Өткізу қабілетінің кері шамасын ток өткізбейтін заттың электр кедергісі 
(R) дейміз; көлеміне сәйкес кедергіні– 
, бетіне сәйкес кедергі–
Сонда жалпы 
.
1
б
K
б
K
R
R
R
R
G
R




(3.4)
Сонымен өткінші тоқты анықтайтын диэлектриктің кедергісі мына 
формуламен есептеледі 
,
)
(
абс
ЫГ
I
I
I
U
I
U
R






(3.5)

15 
мұнда
I
– қарастырылып отырған ток, А;
U
– берілген кернеу, В;
)
(
абс
ЫГ
I
I

– жәй ағатын өрістену токтарының қосындысы.
Жәй ағатын өрістену токтарының мөлшері 1 минуттың ішінде бітеді, 
сондықтан өткінші ток (I
өт
) өлшеу үшін диэлектрикті 1 минут кернеуде ұстап, 
жалпы диэлектриктен өтетін тоқты өлшейді де кедергіні кернеудің сол токқа 
қатынасы арқылы есептейді. Қатты электр айыратын заттардың көлемдік және 
беттік электр өткізгіштігін жеке қарастыру керек. Әр түрлі заттарға 
салыстырмалы баға беру үшін меншікті көлемдік кедергі ρ
к
мен меншікті 
беттік кедергінің ρ
б
мәндерін табу керек. Жазық заттың біртекті электр 
өрісінде меншікті көлемді кедергісін мына формуламен есептейміз. 
h
S
R
/





(Ом∙м),
(3.6) 
мұнда 


- меншікті көлемдік кедергісі, (Ом
*
м);

R
- көлемде өлшеп алған жалпы кедергі ( Ом);
S
- электродтың ауданы, (м
2
);
h
- қалыңдық (м).
Меншікті беттік кедергіні мына формуламен есептеуге болады. 
L
d
R
б
б
/



(Ом) (3.7)
мұнда 
- бір-бірімен 
қашықта параллель қойылған (жалпақтығы 
d)
электр-одтардың арасындағы өлшеп алынған беттік кедергі.

жүктеу 1,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: