Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

жүктеу 0,76 Mb.

бет	1/13
Дата	19.11.2018
өлшемі	0,76 Mb.
	#20660
түрі	Сабақ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 13

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

Cабақтың тақырыбы: «Қамар сұлу» романы

Сабақтың мақсаты: романның мазмұнын меңгерту.

Міндеттері: 1) романдағы негізгі әлеуметтік ой түйіндерін ашу; 2) оқушыларды адами қасиеттерге баулу,автор көтерген әлеуметтік проблемалар арқылы азаматтық түсініктерін тереңдету; 3) тақырыптас шығармаларды салыстыра оқуды дамыту,өздерінше ой түюге дағдыландыру.

Түрі: дамыта оқыту.

Типі: жаңа ұғымды меңгерту.

Әдісі: түсініктемелі,баяндау.

Көрнекілігі: Сұлтанмахмұт Торайғыров шығармашылық жинағы.

Сабақ барысы. І.Ұйымдастыру бөлімі

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.

ІІІ.Актуалдау: - Біз,Сұлтанмахмұт Торайғыровтың поэзиялық шығармаларымен таныстық.Прозалық шығармасы да бар: (Қамар сұлу» романы.

IV. Жаңа сабақ.Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Қамар сұлу» романы.

Кіріспе	Қамар мен Ахмет бейнесі
Оқиғаның басталуы	Ахметтің Қамарға ғашық болуы. Қамарды Жорға Нұрымға атастыру
Оқиғаның байланысуы	Олардың қарсылығы,Қалтан қажы мен Оспан бидің әрекеттері
Шиеленісуі	Қамардың бай туысқандарының ырқымен Нұрымға ұзатылуы
Шарықтау шегі	Сырқатқа шалдыққан Қамарға надан молданың ем-дом қолдануы
Шешімі	Ахметтің кегі,жастардың ажалы

V.Дамыту. а)Қамар,Ахмет,Нұрым бейнелерін талдау (портрет,мінездеме беру,тақырыптас шығарма кейіпкерлерімен салыстыру)

І қатар: Қамар бейнесі (Мамыр)

ІІ қатар: Ахмет бейнесі (Қалқаман)

ІІІ қатар: Нұрым бейнесі (Жиенқұл).

ә) Омарды қандай әке деуге болады?

Омар Қарабай

Қамар

VI.Бекіту.

Ахмет

Омар

Жанашыр

адамы

Нұрым

Оспан

Қалтан

Қара күш,

зұлымдық

иелері

Шешесі,

молда,

өзге халық

Надандық

шырмауындағы

адамдар

V
Реализм

Ахмет

Қамар

Сұлтанмахмұт
Торайғыров

«Қамар сұлу»

Автор тілі

Мақал-мәтелдер

Араб

парсы,орыс

Бас
кейіпкер

Омар
Қасен

Оспан
Нұрым

Қалтан

Қосалқы
кейіпкер

Тартыс

Әлеуметтік

Ескілік-жаңашылдық
салт-дәстүр

жанры

Прозалық шығарма

Поэзия
II.Қорыту. Не білдік?

VIII.Үйге тапсырма.

а) «Қамар сұлу» романын оқу.

ә) Оспан би,Қалтан қажы бейнесін талдау.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

Сабақтың тақырыбы: Сәкен Сейфуллиннің «Аққудың айырылуы» поэмасы

Сабақтың білімділік мақсаты: шығарманы оқи отырып,екі ақынның ортақ тақырыпты ашудағы көркемдік әдіс-тәсілдерін талдау.

Тәрбиелік мақсаты: эстетикалық сезім тудыру,туған жер табиғатының сұлулығынан нәр алу,адалдыққа баулу.

Дамытушылық мақсаты: қоршаған ортаға жанашырлық көзқарасын қалыптастыра отырып,оқушы қиялын ұштау,сөйлеу мәдениетін дамыту.

Көрнекілігі: үнтаспа, «Айнала көл» тақырыпта сурет,сызба.

Пәнаралық байланыс: биология,география,бейнелеу өнері.

Сабақтың типі: жаңа материалды меңгерту.

Сабақтың түрі:проблемалық әдіс,салыстыру әдісі.

Сабақтың барысы.Ұйымдастыру кезеңі.Берілген тапсырманың орындалуын тексеру.

С.Сейфуллин «Тұлпарым» (Тұтқын)

1.Әр шумақтан ақын көңіл-күйін саралау.

2.Оның арман-тілегі.

3.Өз ойының қалай болғанын қалар еді?

Р/с Ақынның көңіл-күйі

Арман-тілегі

Өз ойым

1.Қамаудағы ақын ойы

Сарыарқаны шарлайды.

2.Тұлпарым жетсе,қамауды

бұзып шығып,желмен жарыса еліме жетсем ...

1.Жаңа өмірді орнатуға асық.

2.Жүрегі елім деп соғады.

1.Тезірек қамаудан шығып, асау жүйрігімен еліне жетсе.

2.Ешуақытта еңсесі түспесе екен.

3.Елін сүйген ер ғана осылай етпек.

Тапсырманың орындалуын бірнеше оқушыны сөйлету арқылы толықтыра түсіп бағалаймын.

Жаңа сабақ:С.Сейфуллиннің «Аққудың айрылуы» поэмасы.

Оқушыларға осымен тақырыптас тағы кімнің қандай шығармасы барлығын анықтау мақсатында «авторлық шегініс» әдісін пайдалана отырып,Мұқағали Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» поэмасының барлығы,оның тақырыбы – сұлулық пен адалдықтың рәмізіндей,көл еркесі,табиғат көркі аққуға оқ ату екендігі айтылады.

Заманымыздың ғажайып ақындарының бірі,алауратқан таңдардан,қарауытқан таңдардан түйсік алатын,көрінбейтін сиқыр бояулардан,естілмейтін құпия дыбыстардан тоят алатын Мұқағали мұрасының таза мөлдір шынайы поэзиясынан «Аққулар ұйықтағанда» поэмасының тақырыбын,идеясын оқушылар көмегімен аша түсемін,кезінде жаттаған,өздеріне ұнаған шумақтарын еске түсіре отырып,осымен тақырыптас «Аққудың айрылуы» поэмасына қысқаша шолу жасаймын.

Сәкеннің терең де мазмұнды,көркем суреті,терең сезімі ойға толы,сиқырлы ұйқаспен жазылған лирикалық шығармалары оқырманын тез баурап алады.

Ақын шығармаларының бір алуаны ғажайып табиғат суреттері,қайталанбас сұлу көрініс,өйткені табиғат ақынға қанатты шабыт береді.

Сәкен жырларының ерекшелігі – оның шынайы құдіреттілігінде.

М.Мақатаев пен С.Сейфуллиннің шығармаларындағы ортақ тақырыптың екі алып жүректің лүпіліндей,теңдесі жоқ ыстық қанында қайнап,ерекше сұлу сезімінде тербеле пісіп туылған шығарма екендігі айтылып, (сызба) шығарманы оқыта отырып,төмендегіше сұрақ қойылады.

І топқа

1.Рең әсемдігін білдіретін сөз тіркестері

2.Су тазалығын бейнелейтін ...

3.Пішін келістілігін ...

4.Сезім сиқырлылығын ...

5.Әсем қозғалысын ...

6.Дыбыс ерекшелігі: келісті үндестік

7.Эпитет,метафора,теңеулерді белгілеу.

ІІ топқа

1.Жайсыз қозғалысты

2.Жағымсыз дыбыс,немесе аянышты үнді ...

3.Құс ұшуын ...

4.Құсқа адам әрекетін беруді ...

5.Күнәсіздік,пәктік белгісін ...

6.Қызыл қан айна көлге жылап ақты

7.Эпитет,метафора,теңеулерді белгілеу.

Берілген белгілеу ақ парақтар мен сұрақтар оқушылардың өз бетінше ізденуіне бағыттайды.

Оқушы мұғалім ақпаратымен,өз ізденістерімен оқып талдай отырып,пайымдайды.Оған біршама уақыт беріледі.Нәтижесінде оқушылар өз пайымдауы мен тұжырымдарын сұхбаттаса отырып,поэма бойынша талдап шығады. (сызба)

Мұғалім:

Ақындар аққуды неге жоғары бағалайды?

Аққудың сұлулық рәмізі,табиғат еркесі мен көл көркі екендігі
Бір-бірінен адалдық,тазалық,шынайылық,тәкәппарлық,тектілік қасиеттерді көретіндігін
Аққу жарасқан қос жүректі лүпілі,ақ махаббат иесі екендігін
Ел арасында «Аққуды атуға болмайды,махаббатты қорлауға болмайды» деген қағида барлығын айтып дәлелдейді.
Онда көркем сөзбен аққуды сипаттайық.

Оқушы «Сөз-сурет» әдісін пайдалана отырып,аққудың сыртқы сұлулық қасиетін ішкі жан дүниесімен,сезімталдық мінез-құлқымен,көркем сөздермен көмкеріп портретін жасайды.

2-сұрақ. Оларға қастандық неге адамзат қолымен жасалады?

Оқушы. - Мұқағалидың «Аққулар ұйықтағанда» поэмасында қиянат жасаушы – ана.Ана бауыр еті баласы үшін сәуегейдің сөзіне сеніп,отқа түсті.Итермелеуші күш – ана махаббаты.Құс төресі киелі аққу мен бала бір мезетте жан тапсырды.Ананың да көз алдында ақ төсінен қызыл қан ағып дір-дір еткен аққу мен ақ жөргекте екі беті албырап жанары сөніп бара жатқан бала елесі,екі сурет қатар тұрып қалды.жақындауға,мылтығын жерден көтеруге дәті бармады,есалаң күйде ...

Оқушы. – Сәкеннің «Аққудың айрылуы» поэмасындағы қиянат жасаушы сұр мерген,итермелеуші күш – қараниеттік.Жасырынып тұрып,жағаға жақындауын күтіп тұрып әдейі атты.Мұндай қараниетті,қаныпезер адамдар сирек болса да кездесіп қалып отырады.Ол қаныпезер мерген кеш те болса,өз ағаттығын сезген сияқты.Екінші аққу жалынып,»Мені де ат!» деп алдына келіп жығылса да,екінші рет атуға дәті бармады,ата алмады, - дей отырып,аққуды атушыны өткір сынға алады.

Оқушылар ойын қорыта келіп,Нұрғисаның «Аққу» күйін үнтаспадан тыңдатамын.Бүгінгі сабақтан қандай әсер алғандығын байқау мақсатында эстетикалық сезім,талғампаздық,тәкаппарлық сөздерінің астарында не жатқандығын екі шығарманы салыстыра отырып суреттейді.

Ү
П

А Й

Ы
М
Д

А

У
Ы

йге тапсырма: Сәкен Сейфуллиннің «Аққудың айрылуы» поэмасы бойынша аққулы айдын көлді бейнелеу.

М

А

Т

Мұғалім арқылы

Ізденістер

О

Ізгілік

Адалдық

Махаббат

Сұлулық

Қиянат

Жасаушы

Итермелеуші

Әйел

Ана махаббаты

Сұр мерген

Қараниеттілік

Ой қорытындысы

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

Сабақтың тақырыбы: «Поэзияның асқар шыңы – Мұқағали Мақатаев»

Сабақтың мақсаты : білімділік – оқушыларды ақын өлеңдерін сүйе білуге,өлеңдерінің мазмұнын терең ұғына білуге үйрету; дамытушылық – сөйлеу тілдерін жетілдіру,өлеңдерін нақышына келтіріп жатқа оқу,сүйсіне білу сезімдерін ояту,талдаулар жасай білу,оқушылардың пікірталасын ұйымдастыру;

тәрбиелік – оқушыларға эстетикалық тәрбие беру,өз ұлтын,елін жерін,отбасын сүюге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: магнитофон таспасы,кітап көрмесі,плакат-таблицалар.

Сабақтың барысы. Ұйымдастыру кезеңі: сабақтың мақсатымен таныстыру;оқушыларды топтарға бөлу;топ жетекшілерін сайлау.

Поэзия әлемінде өз ойын көркемдікпен,асқан шеберлікпен бере білу екінің бірінің қолынан келе бермейді.Бұл тек шабыты өте жоғары,өлең шығару дарыны бр үлкен талант иесінің қолынан ғана келеді.Сондай таланттардың бірі,поэзия әлемінің асқар шыңы – Мұқағали Мақатаев.

Мұқағали аға - өмірінің соңына дейін қолынан жүйрік қаламы түспеген,қазақтың қара өлеңінің құдіретіне,терең сырына қаныққан ақын.Сөз құдіретінің мән-мағынасын терең түсініп,сөз маржанын бейнелі өрнекпен кестелейтін Мұқағалидай ақын кемде-кем.

Балалар,сендерге сабақтың тақырыбын қалай деп ойластырып алсақ жөн болады деген едім.қане,сол туралы айтып,онан соң дайындаған леңдерді талдаңдар.

1-топ жетекшісі: Бүгінгі сабақтың тақырыбын «Менің Мұқағалиым» деп алуды жөн көрдік.Себебі біз Мұқағали ақынның өлеңдеріне оқығанда өзімізге керектісін алып,сүйсініп жатамыз.Осыған дәлелге Жұмаш Сомжүрекұлының «Мұқағали» атты өлеңі жатқа айтылады ...

Келесі топты оқушысы: Біз бұл сабақтың тақырыбын «Бізде поэзия дәуірі басталды» деп алдық.Бұл сөз бділда ағамыздікі ғой.Ол кісі «Мұқағали – құдіретті ақын.Оның поэзиясы – даналықтың көзі.Бізде поэзия дәуірі басталды» дейді.Ия,Мұқағали ағаның кез-келген өлеңін оқысаң Гауһар айтып кеткендей:

Бір өлең жоқ қайығы қалтылдаған,

Төрт тұяғы тайпалған жорға кілең,

Астарына тысы сай алтынданған.

«Поэзия» атты өлңі оқылып,поэзия - өмірдің көркем бейнесі екені,поэзияның өзі адамның өмірімен тұтасып жатқандығын айтып,мұнда ақынның сөз қолданысында эпифоралар басым екендігі талданады.

3-топ жетекшісі: Сабақтың тақырыбын «Мұқағали – қайта туған ақын» деуді ұйғарып отырмыз.Мұқағали поэзиясы – тірі поэзия.Оның өлеңдерін білмейтіндер,әнмен орындамайтындар кемде-кем шығар.Бұл туралы Роза Қунақова «Жыр басы Қарасаздан басталған М.Мақатаев бүгінде ән болып,аспанда қалықтап,жыр болып жұлдыздармен сырласып,сонау аспан әлемінде шырқап барады» дейді.

Мұғалім: 3-топтың да тақырып таңдағндарына риза болып,дұрыс деп бағаладым.

Ары қарай топ-топтағы оқушылар өлеңдерін оқыды.

1-топ: Мұқағалидың атаанаға,туған жерге,Отанына деген сүйіспеншілігі шексіз еді,сондықтан «Көзің нұрсыз дейсің сен», «Оңай сөз ғой Отанды сүйем деген», Сағынып аңсап барғанда» өлеңдері оқылып,оның айрықша сүйіспеншіліктерін жыр өрнегінде әсем кестелей білгендігі талданады ...

2-топтың оқушылары сөз алып,лоар махаббат,достық тақырыбындағы жазған өлеңдерін оқып,талдады.

«Ғашықпын! Шын ғашықпын,сол адамға», «О, махаббат, сен әлі тірі ме едің», «Дариға,домбырамды берші маған», «Бала едік, ә», «Сәби болғым келеді», «Арулар», «Армысыңдар,адамдар» өлеңдерінің қалай өмірге келгендері айтылады.

1-топ оқушыларды 2-топ оқушыларына сұрақтар қойды.

Оқушы: Жастар,қазіргі кезде шынайы махаббат бар деп ойлайсыңдар ма?

Оқушылар: Әрине,бар деп ойлаймыз.Әрбір адамның өмірінде махаббат сезімі кездеседі ...

Махаббат – мәңгілік,ешқашан өлмейтін сезім деп ұғатындарын айтты.

Оқушы: Тойға шақыру билеттерінде қос аққу салынады.Неге деп ойлайсыдар?

Жауаптар: Аққу – махаббаттың рәмізі ...

Әсет дұрыс айтады.Аққулар бір-бірінен айырылмайды.Біреуі өлсе,екіншісіде өледі.Жастардың махаббатын осы аққулардың махаббатына теңеген ғой.

Оқушы: «Арулар» атты өлеңін оқиды.Бұл өлеңде арулардың қоғамдағы рөлі,әйел есімі,ең алдымен адамды жаратушы ,отау иесі,бала тәрбиешісі, аруларға деген махаббат сүйіспеншілігі талданып,өлеңнің көркемдігіне ерекше мән берілді.

Поэзияның асқар шыңы

сыршыл ақын

қайта туған ақын

лирик ақын

қара өлеңнің шебері

патриот ақын

Келесі 3-топ Мұқағалидың әр түрлі тақырыптағы өлеңдерін оқыды. «Сіздер», «Солдат сөзі», «Шындық туралы» өлеңдері оқылып талданады.Өлеңдер талданып болған соң «Топтастыру» әдісі бойынша «Мұқағали қандай?» екендігі толтырылды.

Мұқағали поэзиясынан нені білемін?	Нені білгім келеді? Өлеңдерінде сүйсіну, рахаттану сезімі байқалды ма?	Нелерді білдім? Қай өлеңдерінде қандай көркемдік құралдары қолданылған?

Мұалім : Мұқағали өмірде көп қиыншылықтарды басынан кешірген,өмірінің рахаты аз болған ақын.Бірақ,шындап ұққан адамға ол өмірдің шын рахатын сезініп кеткен жұмбақ ақын.Балалар,Мұқағали ағаларыңның барлық өлеңдерін жаттап алсаңдар да сендерге артық болмайды.Ағамыздың рухани қазынасын ұлт игілігіне асыратын ХХІ ғасырдың жастары – сендерсіңдер.

Кітаптар көрмесіне тоқталып,оның «Аманат» атты өлеңдер жинағы жарық көргендігі,ғасыр ауысқан кезде «Ғасыр ақыны» атағы берілгендігі айтылды.

Үйге: «Ғасыр ақыны – Мұқағали» атты шығарма жазу тапсырылады,баға қойылады.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

Сабақтың тақырыбы: С.Сейфуллинің «Көкшетау» поэмасы

(Қалмақ қызы мен Адақ образы. Ақынның портрет жасау шеберлігі)

Сабақтың мақсаты: Білімділік: поэманы түсініп,мәнерлеп,көркем оқи білуге баулу;поэманың көркемдігін,әдебиет тарихында алатын орнын,ақынның образ жасау шеберлігін ұғындыру; сабақтың жаңа әдістерімен жұмыс жасауға үйрету. Дамытушылық: поэманы талдай білуге төселдіру;түсініп оқу,сөз астарына үңіліп,мағынаны түсіндіру,сын тұрғыдан ойландыру,түйінді ой айта білуге,өзіндік пікір қалыптастыруға жетелеу. Тәрбиелік: туған жерге деген сезімдерін тәрбиелей отырып,сүйіспеншіліктерін арттыру,шығармашылық ізденіске жұмылдыру,елінің адал азаматы болуға тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: мұғалім сөзі,сұрақ-жауап,прблемалық сұрақ,көрнекіліктер,шығармашылық жұмыстар.

Сабақтың көрнекілігі: хронологиялық кесте,Венн диаграммасы,суретер,ауызша журнал.

Сабақтың жүргізілу барысы.

І. Ұйымдастыру кезеңі.

1.Оқушызейінін сабаққа аудару.

2.Сабақтың мақсатымен,тақырыбымен таныстыру.

ІІ.Үй жұмысы.

С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасы төмендегі үлгі-жоспар бойынша сұралады.

1. «Көкшетау» поэмасының мазмұнына шолу.

2. Поэманың тақырыбы,сюжеті,композициялық құрылысы.

3. Көкшетаудың өткені,қазіргісі және болашағы.

4. «Ауызша журнал» арқылы жан-жақты мағлұмат тексеру.

Түсініктері бойынша сабақ сұрау.

жүктеу 0,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 13