Кіріспе зерттеу тақырыбының өзектілігі

Запон – алжапқыш, белдемше /ор. Запон/. 2. Кәжен

жүктеу 2,58 Mb. бет 57/61 Дата 12.04.2023 өлшемі 2,58 Mb. #42126 түрі Құрамы

Навигация по данной странице:

• 5. Зілмәңке
• 9. Белетен
• 2. Ы-А дыбысы
• 3. Ә-Е дыбысы.
• 4. А-Ә-І дыбысы
• 5. О-А дыбысы
• 6. Ә-О дыбысы

1. Запон – алжапқыш, белдемше /ор. Запон/. 2. Кәжен – киім, сулық /ор. Кожанка/. 3. Сүзгі – ақ мата /ор. Марля/. 4. Лейке – қайықтың ішіндегі су төгетін ыдыс /ор. Лейка/. 5. Зілмәңке – жер үй. /ор. Землянка/. 6. Түтіндік – пештің түтін шығаратын бөлігі /ор.Труба/. 7. Морда – балық аулайтын құрал /ор. Морда/. 8. Күтір – ауыл, қыстақ /ор. Хутор/. 9. Белетен – қамыстан тоқылған қора /ор.Плетень/. 10. Шабата – мал терісінен жасалған аяқ киім /ор. Чобот/. Осы аталған мысалдардан, батыс сөйленісіндегі кірме сөздердің изосема және изолексемалық ерекшеліктерінің тараған аймағын аңғаруға болады. Енді батыс сөйленісіндегі кейбір кірме сөздердің изофондық (фонетикалық) ерекшелігін картада көрсетсек: 3-сурет. Изофондық карта 1. Ұ-О дыбысы. Әдеби тілде «ұ»-мен айтылатын сөздер «о» дыбысымен қолданылу батыс говорларында мына сөздер көлемінде ұшырасады: орпақ (ұрпақ), оқсау (ұқсау), сорау (сұрау), марқом (марқұм), орлық (ұрлық), носқау (нұсқау), мақсот (мақсұт) т.б. 2. Ы-А дыбысы: аңазақ (аңызақ орнына), аңару (аңыру), арқалы (арқылы), баулау (баулу), жалпалама (жалпылама), жабаға (жабағы), жөн-жосақ (жөн-жосық), құдағай (құдағый), салбыр (сылбыр), таным (тыным), шаталу (шатылу), шамырқану (шымырқану) және тағы басқа сөздер. 3. Ә-Е дыбысы. Батыс тобына жататын говорларда бұл құбылысты мынадай сөздер құрамында көреміз: шекірт (шәкірт орнына), теберік (тәбәрік), елбеті (әлпеті), нелет (нәлет), дестір (дәстүр), бекі (бәкі), мертебе (мәртебе), дереже (дәреже), селде (сәлде) т.б. 4. А-Ә-І дыбысы. Түркі, араб,орыс тілдерінде а дыбысымен айтылатын және жазылатын сөздер батыс говорында ә, і , е дыбыстарымен айтылады да жазылады. Мысалы: уайым – уәйім, данден – дәнден, шайгөн – шәйгөн, санат– сәнәд, принавес – пірнәбес, кадка – кәткі ,садок – сәдөк, казенный – кәженей //кәженей т.б. 5. О-А дыбысы. Араб, орыс тілдерінде а дыбысымен жазылатын сөз жергілікті жерде о дыбысымен айтылады және жазылады. Мысалы: абырай – абырой, оглобля – ағылоп, обрат – аброт т.б. 6. Ә-О дыбысы. Орыс тіліндегі жуан дауысты о дыбысының орнына говордағы бірқатар сөздердің бірінші және екінші буындарында жіңішке ә, о дыбыстары қолданылады. Мысалы: косяк – кәсек, косынка – кәстеңке. жүктеу 2,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз