Кіріспе зерттеу тақырыбының өзектілігі

ЭКСПЕРИМЕНТ БАҒДАРЛАМАСЫ

4. 
   кесте - Қалыптастыру экспериментінің нәтижесі (қалыптастырушы кезең % есебімен)
   

“Болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастыру” атты арнаулы курс бағдарламасы бойынша берілген сұрақ-тапсырмалар төмендегідей:

1 Ақпараттық мәдениеттің сипаттарының қалыптасуын қалай түсінеміз?

3 Ақпараттық мәдениеттің қалыптастырудың педагогикалық-психологияның алғышарттары туралы не айтасыз?

4. Ақпараттық мәдениет ұғымын қалай түсінесіз?

5. Болашақта өзіңіздің мұғалімдік қызметіңізді қалай елестетесіз?

Сауалнама жүргізгеннен кейін арнайы курс бағдарламасын дайындап, бағдарлама негізінде қалыптастырушылық эксперимент барысында жұмыстар жүргіздім.

“Болашақ мұғалімнің ақпаратық мәдениетін қалыптастыру жолдары” атты арнаулы курс бағдарламасына барлығы 10 сағат берілген. Бұл бағдарлама негізінде төмендегідей әдіс-тәсілдер қолдандым.

1. 
   Нашар ұстаз шындықты қайталайды, жақсы ұстаз сол шындықты дәлелдеуге үйретеді. (А.Дистервег)
   
2. 
   Ақылмен ұштасқан ерлік ерліксіз жеке ақылдан көрі көбірек көмектеседі. (Л.Вовенарг)
   
3. 
   Дүниеде жалғыз қалған адам – адамның өлгені. Қиыншылықты бәрі соның басында. Дүниеде бар жаман да көпте, бірақ қызық та, ерлік те көпте. Бастапқыға кім шыдайды? Соңғыға кім азбайды? (Абай).
   
4. 
   Халықтың кемеліне келіп өркендеуі үшін ең алдымен азаттық пен білім керек. (Ш.Уалиханов).
   
5. 
   өз ұлтын сыйламау, оны мақтаныш етпеу – сатқындық белгісі. (Б.Момышұлы).
   
6. 
   Алтын басты болсаң да, ардан артық емессің. (Б.Момышұлы).
   
7. 
   Сыр түйіні – ақиқат. Ақиқат, шындық - көпке ортақ. (І.Жансүгіров).
   
8. 
   Өзіне деген сезім тамаша нәрсе, өйткені ол адамның өз қабілетін сезінгенінің белгісі. (Т.Гоббс).
   
9. 
   Жауларын жеңген адам ғана емес, сонымен қатар, өзінің құштарлықтарына билігін жүргізген адам да ер. (Демокрит)
   
10. 
    Жаңа достар тапсаң да, ескі достарыңды ұмытпа. (Эразм Роттердамский)
    
11. 
    Жамаан дос – көлеңке басыңды күн шалса, қашып құтыла алмайсың, басыңды бұлт алса, іздеп таба алмайсың. (Абай).
    
12. 
    Ақылмен жас толысқан жағдайда ғана достық берік бола алады. (Абай).
    
13. 
    Тәрбиелі – тәртіптің құлы, тәртіпті елдің ұлы. (Б.Момышұлы)
    
14. 
    Көндіре алатын күші болмасаң, заң болудан қалады. (Дж.Галифакс).
    
15. 
    Тәртіпке бас иген құл болмайды, тәртіпсіз ел болмайды. (Б.Момышұлы).
    
16. 
    Заң таңертең де кеште де баяғы бір заң. (Дж.Герберт).
    

17. 
    Заң өз күшінен айрылған жерден жауыздық басталды. (Питт).
    
18. 
    Егер заңға тіл бітсе, ол ең алдымен заңшыларды айыптар еді-ау. (Дж. Галифакс).
    
19. 
    Заң адымды бағындырады, заңды ақыл бағындырады. (Т.Фуллер).
    
20. 
    Жазалауға қарағанда көшіру күштінің қасиеті. (М.Ганди).
    

Сұрақтар

1. 
   Қазақстанда "Азия дауысы" байқауы қанша рет өткізілді? – (12)
   
2. 
   Ораздан кейін қандай діни мейрамдар бар? (Ораза айт, Құрбан айт)
   
3. 
   Қазақстан республикасының Премьер Министрлерін атап шығыңыздар. – (С.Трещенко, Ә.Қажыгелдин, Н.Балаубаев, Қ.Тоқаев)
   
4. 
   Қазақстан тәуелсіздігін бірінші болып мойындаған ел – (Туркия)
   
5. 
   Нобель сыйлығы кімдерге берілмейді? – (матемитиктерге)
   
6. 
   Қазақстаннан шыққан тұңғыш олимпида чемпионы – (Үшкерімпов, күрестен Москва 1980ж.)
   
7. 
   Нотаны алғаш түсіндірген шығыс ғұламасы – (Аль-Фараби)
   
8. 
   Шахмат ойынның отаны – (Үндістан)
   
9. 
   Алматы қаласының қай театры бастапқы кезде Қызыл-Ордада ашылды? – (Әуезов атындағы Драма театры)
   
10. 
    Қазақстанның ұлттық би өнерінң жұлдызы – (Ш.Жиенқұлова)
    
11. 
    "Балалық шаққа саяхат" кітабының авторы – (С.Соқпақпаев)
    
12. 
    Студенттер сарайының құрылысы қай жылы басталды? – (1970).
    

Олай деу себебіміз, сабақты қортындылау барысында сұрақтарға студенттер толық және нақты жауаптар берді және осы тақырыпқа орай өздерінің ой-толғаныстарын ортаға салып, өзіндік пікір білдірді. Сабақты қортындылау мақсатында “Еліміздегі экологиялық мәселелер”, “Ауылды көтеру мәселелері”, “Табиғатты аялайық” т.б. сияқты кішігірім сурет салу, әңгімелер жазғызу арқылы шығырмашылық қабілеттерін аңғардық. Мәселен, тарих факультетінің студенті Сулейменов Асан “Кең байтақ Қазақстаным” тақырыбында салған суретінде: “Жер шарына – нұр шашқан” ұстаз бейнесін келтірген. Сондай-ақ “Егеменді елім-ай” дегендей туған еліміздің жойылып бара жатқан мәселелері жөнінде, ертеңгі еліміздің болашағы өз қолымызда екендігін дәлелдейді. Қорыта келгенде, әр елдің дамуы үшін қоғамда әр отбасы мүшесі өзара қарым-қатынысты өзді-өзі орнына пәлсапалық тұрғыда мән беріп, түсіне білсе еліміздің проблемалары азаяр еді.

Ал, “Мұғалім бейнесі”, “Мұғалім қызыметі” тақырыбына жазылған шағын шығармаларынан үзінді келтірер болсақ: студенттері Қашағанов Нарбол, Ағыман Балауса, ­тепбергенова Айжан, Сарбала Айнұр т.б. заманннан заман өткенімен күн тәртібінен түспей келе жатқан мәселе - жеке адамның қалыптасуындағы оқыту мен білім беру және оның атқаратын ролі. Білім – оқытудың нәтижесі болса, оқыту – білім берудің негізі болып табылады. Тәрбие мен білімді бойымызға дарыптар бірде-бір адам - ұстаз.

Ұстаз - өмірдің бағдаршамы. Олай болса, бүгінде университет аудиториясында отырған студент, ертеңгі бала тәрбиесімен айналысатын, бала жүрегінен орын алатын тәрбиеші, мұғалім, кәсіп иесі.

Мұғалім мамандығы әрі қиын, әрі қадірлі мамандықтардың бірі. Студенттермен “Мұғалім қызметі”, “Мұғалім бейнесі” атты тақырыпта пікір алысу шығармашылық кеші жүргізілді т.б. тәрбиелік іс-шаралар арқылы болашақ мұғалімдердің ақпараттық мәдениетін қалыптастыруға өзіндік аздап үлес қосылды деп ойлаймыз.

ҚОРЫТЫНДЫ
Біз зерттеуімізге нысана етіп алған, болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастыру мәселесін зерттей келе төмендегідей қорытындыға келдік:

Философиялық, психологиялық еңбектерге сүйене отырып, болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетінің мәні мен оның қазіргі кезеңдегі орнын айқындап, тәрбие жұмыстардағы мүмкіндіктерді анықтадық;

Педагогикалық ғылымда ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласында В.П. Тихомиров, А.П. Ершов, М.П. Лапчик, А.А. Кузнецов, Д.Ш. Матрос т.б. ғалымдар қарастырса, отандық ғалымдардан Е.Ы. бидайбеков, Ж.А. Қарайов, Б.А. Қойшыбаев айналысса, электронды-педагогикалық оқулықтар мен жүйелерді жасауда Г.К. Нұрғалиева, С.С. Құнанбаева, М.К. Қойкелдиев, М.Х. Балтабаев, Г.Б. Ахметова т.б. ғалымдарымыз зерттесе, оқу процесі мен ұйымдастыру құрылымына жаңа ақпараттық технологияларды комплекстеуді интеграциялау арқылы енгізу мәселесімен Б.Б. Бөрібаев, Д.М. Джусубалиева,и А.М. Татенов, Е.Г. Гаевская және т.б. ғалымдар зерделеп өзіндік тұжырымдама жасады.

Біз зерттеуімізге нысана етіп алған болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастыру мәселесі бойынша біршама жұмыстар жасалды. Алғашқы бақылауымыз барысында берттеушілердің бос уақытын қалай өткізетіндеріне мән бермейтіндігін, университет көлемінде алғашқы курс студенттерімен тәрбиелік жұмыстардың аз жүргізілетініне көз жеткіздік;

Болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастыру мақсатында сабақтан тыс уақытта жүргізілетін материалдарға талдау жасалып, олар жаңашыл материалдармен толықтырылып, танымдық ойындар топтастырылып, жүйеге келтірілді. Танымдық ойындарды кез келген пәнді оқытуда сабақтан тыс уақытта пайдалануға болатындығы анықталды.

Дөңгелек стол сұхбаттасу, әңгімелесу, пікір алысу, сауал-сұрақтар үлестіру арқылы оқушылармен сабақтан тыс уақытта танымдық ойындар, қызықты материалдар пайдаланып, тәрбие жұмыстары жүргізілгеннен кейін білімге құштарлығы, ізденушілік қабілеттерінің деңгейі көтерілгеннін, пәндер бойынша үлгерім нәтижесінің арқандығы анықталды.

Сабақтан және сабақтан тыс уақытта жүргізілген танымдық материалдар мен ойындардың жүргізілуі болашақ мұғалімдердің ақпараттық мәдениетін қалыптастыруға ықпалын тигізері сөзсіз. эксперименттік сынақтан өткізіліп, соның нәтижесінде сапалық және сандық талдау жасалды.

Сондай-ақ, отандық зиялы қауымның педагогикалық көзқарастарының көзқарастарының негізгі идеясы оқушылардың болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастыру мақсатында тәрбие үрдісіндегі сабақтан тыс жұмыстарды ұйымдастыру мәселелерін мысалдар келтіре отырып дәлелдедік.

2. Қазақстан Республикасы азамат тарихының жаңа әлеуметтік-экономикалық мінез-құлқын қалыптастыру тұжырымдамасы. –Алматы: Қазақстан, 1999. –40 б.

3. 
   Қазақстан Республикасы этникалық-мәдени білім беру тұжырымдамасы. /Егемен Қазақстан, 7 тамыз, 1996
   
4. 
   Педагогика негіздері Алматы, 2005 ж
   
5. 
   Жаңа педагогикалық технологиялар (оқу құралы) Алматы, 2006
   
6. 
   Серікқалиұлы З. Дүниетану даналығы. Ғылыми және көркемдік таным ерекшеліктері. Алматы: Білім, 1994, 224 б.
   

8. Абдімәжитов К. Педагогикалық практика кезінде студенттерді тәрбие жұмысына даярлау (Ауыл мектептерінің тәжірибесінен). Алматы, 1996, 76 б.

9. Мектепте қазақ әдебиетінен шығарма жаздыру методикасы-Алматы, 1988, 32 б.

10. Жанпейісова М.М. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. Алматы, 2002, 180 б.

11. Баширова Ж.Р. Методологические аспекты преемственности в системе непрерывного образования //ҚазҰУ хабаршысы. Педагогика ғылымы сериясы, №4. С. 33-39

12. Ахметова Г.К. Біліктілік бастауы немесе педагогикалық жолдары оқу орындарында бірінші курс студенттерінің өздігінен жұмыс істеуін ұйымдастыру мәселесі // Қазақстан мектебі, 1998, №1, Б. 31

13. Айтмамбетова Б.Р. Педагогтық институтта студенттердің мұғалімдік мамандыққа қызығуын қалыптастыру. пед.ғыл.канд.дис.автореф., Алматы, 1970, Б.26

14. Амантурмин Ш. Мұғалім және оқу тәрбие жұмысы (әдістемелік нұсқау), Алматы, 1978, Б. 73

15. Таубаева Ш.Т. Исследовательская культура учителя: от теории к практике.-Алматы, 2001

16. Крутецкий В.А. Основы педагогической психологии. М.: Просвещение, 1972.-255с.

17. Кудайкулов М.А. Дидактические проблемы формирования основ профессионально-методических умений у будущего учителя (на материалах системы частно-методических дисциплин и педагогической практики студентов-физиков педагогических институтов): Дис. докт. пед. наук. Алма-Ата, 1975, 453 с.

18. Беспалько В.П. Слагаемые педагоггической технологии.- М “педагогика ”, 1998

19. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Учебник. СПб.,1960, 500 с.

20. 
    Джусубалиева Д.М. Формирование информационной
    

Алматы, 1997

21. Крутецкий В.А. Основы педагогической психологии. М.: Просвещение, 1972.-255с.

22. Кудайкулов М.А. Дидактические проблемы формирования основ профессионально-методических умений у будущего учителя (на материалах системы частно-методических дисциплин и педагогической практики студентов-физиков педагогических институтов): Дис. докт. пед. наук. Алма-Ата, 1975, 453 с.

23. 
    Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Учебник. СПб.,1960, 500 с.
    

ҚОСЫМША
Тәрбие сағатының тақырыбы: Үлкенге сый-құрмет, кішіге жол көрсет.

Тәрбие сағатын өтерде, алдымен сабақтың тақырыбын плакатқа көркемдеп жазып, тақтаның жоғары жағына іліп қою керек. Екі фотомонтаж дайындалады. Бірі - "жақсыдан үйрен", екіншісі "жманнан жирен".

Ақ көңілді жақсыдан

Аянбай салыс ортаға.

Ақылы, ары тапшыдан,

Қу сөзін алма қолқаға /Абай/

деген нақыл сөздер жазылып қабырғаға ілінеді.

Тәрбие сағаты мынадай тәртіппен өтеді:

1. 
   Тақырыппен танысу
   
2. 
   Оқушыларға келтірілген мысалдан қорытынды шығарту
   
3. 
   Амандасу тәртіптері жөнінде әңгімелесу
   
4. 
   Плакаттар бойынша сөйлету
   
5. 
   Диафильм көрсету, ол туралы пікірлесу
   

Сынып жетекшісі: Сыпйышылық, әдептілік адамда жас кезінен бастап қалыптасады, сондықтан сендер алдымен өз бастарыңа осы міндеттердің толық қалыптасуына талаптануларың керек. Ол үшін әр істеріңе байланысты "мен дұрыс істедім бе, әлде бұрыс істедім бе?" деп сұрақ қойып, жауап беруге тырысыңдар. Әр істі осылай талдап, қатесі болса түзеп, дұрысын одан әрі шыңдай беру қажет. Сонда ған сендер үлкендерге сый-құрмет, кішілерге жол көрсете аласыңдар.

Соңынан баларға тәртіп ережесіне арналған "әдепті бол" диафильмі көрсетіледі.

ҚОСЫМША Б

Анасындай қастерлесін дегені,

Өз анасын сыйлайтұғын әр адам

Өз тілін де құрмет тұтып келеді - дейді.

Бауыржан Момышұлы атамыз: «Тілін білмеген - түбін білмейдің - деген. Шынында тілін білмеген адам өз халқының тарихын, дәстүрін, мәдениетін өз тілінде сезініп, терең бойлай алмаса, ол қасірет емес пе?. Осындай ата-бабамыздан қалған асыл қазынаны өз ана тілінде игерсе, одан артық бақыт жоқ емес пе?- деп ойлай отырып, жүргізетін кештің үлгісі көрсетілген. "Ана тілін ардақтайық" тақырыбында жүргізетін кеш.

Кеш басқарушы оқушы:

• 
  Ұстаздар мен балалар!
  

Ұрпақтарға келесі

Сыйлығы көп бересі ...

Танысыңдар досыммен!

Достасыңдар осымен

Аттанғанда бүгін мен -

Ана тілін таныңдар

Ақыл, білім алыңдар!

Жақсы достар, келіңдер,

Тамашаны көріңдер

Төрімізде орын бар

Құтты мейман болыңдар!- демекші, . "Ана тілін ардақтайық" атты кешімізді ашуға рұқсат етіңіздер. Оқушылар сахнаға шығып келіп тұрады.