Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

жүктеу 1,76 Mb.

Pdf просмотр

бет	148/236
Дата	03.10.2022
өлшемі	1,76 Mb.
	#39472

1 ... 144 145 146 147 148 149 150 151 ... 236

8e10fd01cc60087f7a7a338573861826 (1)

у
мен
и
әріптерін дауыссыз дыбыстардың
таңбасы ретінде қарау, буын құрағанда қосар әріптермен (
ұу,
үу,
ый, ій
түрінде)

жазу,

ﻲ , ﻳ
таңбаларына екі міндетті қоса мін-
деттеу, дауысты болғанда қос нүктені қойма, дауыссыз
болғанда қос нүктені қою;
4) Дауысты дыбыстарды жазбай, жазылмаған әріптерді
қоса, жазылғанын оқымай кететін немесе бір дауысты бір-неше
әріппен жазатын, бір әріпті бірнеше түрлі оқитын көне
дағдыларды тастау. Біздіңше, яғни А.Байтұрсынұлының төте
жазуына бүкіл әлемде ең соңғы мұрагер болып отырған
Қытайда тұратын қазақтарында, А.Байтұрсынұлының «Тіл
құралын» араб әліппесі негізіндегі қазіргі қазақ жазуының
алғашқы ере-жесі десек болады».
Қытайда Ахмет Байтұрсынұлының әліппесін алғаш
қабылдағаннан қазірге дейін қазақ жазуы мен емлесіне жиыны
7 рет өзгертулер енгізілген. Ал 1954 жылғы әліпбиде дәйекшелі
әріптер есептелмейді. Дәйекше «жіңішкелік белгі» деген атпен
бір орын алды. Сонда әріп саны дәйекшемен қосқанда – 30.
Және
қ,
ң,
ғ,
ұ,
һ
әріптері сыңарларының қасында емес, әліпби
соңына тізіледі.
Ал 1984 жылғы емле түзетуінде 33 әріп ретімен беріледі.
Біразға дейін талас тудырып келген «у» мен «и» дыбыстары
қазір дауыссыз фонема деп танылады. Бұл туралы Мыркамал
Жалелқанұлының 2010 жылы жариялаған мақаласынан оқуға
болады.
220

221

Байтұрсын емлесі Қытай қазақтары арасына, Шыңжанға
Сонымен, А.Байтұрсын әліпбиінің жетілген түрі қазір Қытай
тарағаннан кейін шет тілден енген (араб, парсы және еуропа тіл-
қазақтары жазуында қолданыста.
дерінен) сөздерді дұрыс жазу үшін

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 144 145 146 147 148 149 150 151 ... 236