Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

жүктеу 1,76 Mb.

Pdf просмотр

бет	145/236
Дата	03.10.2022
өлшемі	1,76 Mb.
	#39472

1 ... 141 142 143 144 145 146 147 148 ... 236

8e10fd01cc60087f7a7a338573861826 (1)

А.Байтұрсынұлының фонемасы туралы мына ойына пайымдау жасаңыз: “...жарты дауысты тек дауыстылардың жанында ғана айтыла- ды. Қай жерде /й /

и

әріптерінің алдында

“ы”

әрпі жазылу-жазыл-
мауы естілуінше: естілсе жазылады, естілмесе жазылмайды.
Мәселен:
лыпа,
леп,
лепес,
лап қойды,
лаулап жанды,
лоқы,
лықылдап, Ленін, Лепсі
деген сөздердің алдында келген

“л”

тап-
таза “ы”-сыз естіліп тұр. Оған “ы” жазудың керегі жоқ.
“Ылай,
ылайық, ылаж, ылау, ілім, ілік, ылғи”
деген сөздерде

“л”

алдын-
да “ы” анық естіліп тұр. Ал күмәнданатын жердің тексеру әдісі
өлең өлшеуі болады»;
«Қорғамбай – Қорғанбай, Арғымбай – Арғынбай, Тасқымбай
– Тасқынбай, қоңған – қонған, жоңған – жонған, жаңған –
жанған, көңген – көнген, өңген – өнген, сеңген – сенген, күңге
– күнге
тұлғаларының соңғылары дұрыс,

өйткені сөздің түбірі
“қорғам”, “арғым” “тасқым”
емес
қорған, арғын, тасқын
бо-
лады. Сондай-ақ [
н
] дыбысын
қ,
ғ,
г
дыбыстарының әсерінен
айырсақ, дүдәмалдық жоғалады,
“қоныс”, “қондық”, “жону”,
“жондым”, “жанып”, “жанды”, “көніп”, “көнді”, “өніс”,
“өнім”, “мініп”, “мініс”, “сеніп”, “сенім”, “күнде”, “күндік”
дегенде, “ң” емес, “н” екені айқындалады».
А.Байтұрсынұлының <й> фонемасы туралы мына
ойына пайымдау жасаңыз:
“...жарты дауысты тек дауыстылардың жанында ғана айтыла-
ды. Қай жерде /й
/
тұрса, оның алдында [
ы], [і]-
нің біреуі болады.
... /
й/
-дің алды, артынан да
ы
естілсе, алдыңғысы жазылмайды
да, соңғысы жазылады, мысалы:
қиын,
тиын,
киім,
киік»
.

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 141 142 143 144 145 146 147 148 ... 236