Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

жүктеу 1,76 Mb. Pdf просмотр бет 137/236 Дата 03.10.2022 өлшемі 1,76 Mb. #39472

лері мен принциптері .   Бұл мәселе алғаш   1924ж. 12-18   маусымын- да Орынбар қаласында өткен “Қазақ білімпаздарының тұңғыш съезінде” көтерілді. Съезге А.Байтұрсынұлы, Ә.Бөкейханұлы, Е.Омаров, М.Дулатұлы, Х.Досмұхамедұлы, Н.Төреқұлов, Т.Шонанұлы қатынасты. Онда қазақ орфографиясының не- гізгі принципі  дыбыс жүйесінше деп анықталды.   Бұған сәйкес емес,  қап-қабы, доп-добы сөздеріндегі <б-п> дыбысының асы- лы <п> емес, <б> фонемасы,  желп-желпі, серп-серпі дегенде-гі дыбыстың асылы <п> фонемасы, бірақ қазақ емлесі дыбыс жүйесінше  б-п, қ-ғ өзгерісін таңбалайды делінді. Емлеге қатысты баяндама жасаған Е.Омаров қару, келу сөздері  қарұу, келүу емес,  қарыу, келіу, қарыуы, келіуі деп жа- зылатынын олардың қа-рыу, ке-лі-уі болып буындалатынынан іздеу керек деді. Автор “қазақ тілі түрік тілдерінен жігі ашылып,  ұ  дыбысы  ы- мен айтылатын болған.   Бұл қазақ тілінде өз еркімен   болған өзгеріс” деді. Съезде мынадай мәселелер сөз болып, шешімін тапқан: - қысаң езуліктер барлық позицияда жазылсын; - қ-к, ғ-ғ фонемалары арнайы таңбалармен белгіленсін, өйткені “әрқайсысы ауыздың әр жерінен шығатұн дыбыс” (А.Байтұрсынұлы); “ қаныкей, қайткенде, бірақ сықылды үндестік заңына келмейтұн сөздерді бөліп дәйекшемен жазу  қиын” (Е.Омаров); - х, һ, ф, ш  әріптері әліпбиден шығарылсын,  ш  орнына жүктеу 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз