Қола дәуірінде Қазақстан аумағын мекендеген тайпалар Андроновтықтар

Жетісу жеріндегі ежелге үйсіндердің мүсіндік бейнесін жасаған Герасимов.

Ұлы жібек жолының қызмет ете бастаған уақыты б.з.д. ІІ ғасыр.

Біздің жерімізде ерте орта ғасырларда ірге тіккен алғашқы феодалдық мемлекеттердің бірі – Түрік қағанаты.

Түрік қағанатының алғашқы қағаны – Бумын.

Қандай оқиғадан кейін Бумын Түрік қағанатының билеушісі болды – Жүжонды жеңген соң.

«Теле» сөзінің мағынасы – Түрік.

Түріктердің шаруашылығы – көшпелі және жертөлелі көшпелі мал шаруашылығы.

«Түрік» этнонимі бірінші рет деректерде қашан кездесті – 542ж.

Бумын елді қай кезеңде басқарды – Түрік кезеңінде.

Түрік қағанатының екіге бөлінген уақыты – 603ж.

Батыс Түрік қағанатының астанасы – Суяб.

«Он-оқ бұдын» деп аталған мемлекет – Батыс Түрік қағанаты.

Батыс Түрік қағанатына енген – нушибилер мен дулулар.

Батыстағы елдерді жаулап алуды ойлаған Батыс түрік қағаны – Тон.

Батыс Түрік қағанатының билеушісі Тон қаған – Орта Азиядағы басқару жүйесін қайта құрды.

Батыс Түрік қағанатының жазғы ордасы – Мыңбұлақ .

Салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп, оларға «селиф» деген атақ берген қаған – Тон.

Батыс Түрік қағанатында ябғу, шад, елтебер атағы кімдерге берілген – Қаған руынан шыққандарға.

Батыс Түрік қағанатында «қара бұдындар» деп кімдерді атаған – қарапайым халықты.

Батыс Түрік қағанатында сот істерін атқарушылар – бұйрықтар мен тархандар.

«Тат» сөзінің мағынасы – Құл.

Түркеш қағанатының мерзімі – 704-756жж.

Түркеш қағанатының алғашқы қағаны – Үшлік.

Түркеш қағанаты бөлінген аймақ саны – 20.

Арабтар «сүзеген» деп атаған қаған – Сұлу.

Түркештердің күшейген кезі – Сұлу кезінде.

751ж. Қытайлар мен арабтар арасында шайқас өткен жер – Атлах.

Атлах шайқасынан кейін – Қытайлар Жетісудан біржолата кетті.

Түркештердің Күнгет қаласы қай жерде орналасқан – Іле.

Қарлұқ қағанаты: 756-940

VIIғ. басындағы Қытайдың «Танышу» хроникасында көрсетілген қарлұқтардың құрамындағы тайпалар – Бұлақ, Жікіл, Ташлық.

Араб тарихшысы әл-Марвазидің айтуынша, қарлұқтар құрамында – тоғыз тайпа болған.

Алтай тауынан Балқаш көліне дейінгі аралықты мекендеген – қарлұқтар.

IX ғасырдың басында қарлұқтар жеңілген ел – Ұйғыр қағанатынан.

Ұйғыр қағантын жеңген – қырғыздар.

Қарлұқ жерінде 25 қаланың болғандығын жазған ғұлама – «Худуд әл-алам» Жүсіп Баласағұни.

Оғыз мемлекетінің өмір сүрген уақыты – IХғ. аяғы - XIғ. басы.

Оғыз мемлекетінің астанасы - Янгикент.

Оғыздар құрамындағы тайпа саны – 24.

Жабғудың «инал» атты мұрагерін тәрбиелеуші – Атабектер.

Оғыздардағы әскербасы – сюбашы.

965ж. оғыздар хазарларға қарсы әскери одақ құрды – Русьпен.

Оғыз мемлекетінің күшеюіне үлес қосқан – Шахмәлік.

Шахмәліктің Хорезмді жаулап алған жылы – 1041ж.

Жабғудың кеңесшілерін қалай атаған – Күл-еркіндер.

Оғыздарды әлсіреткен - қыпшақтар.

Оғыздардың күз айларында Ұлытау баурайында көшіп жүргенін айтқан ғұлама – әл-Бируни.

Түркістан аймағындағы оғыздардың елтірі беретін қойларды өсіретнінін жазған – ибн-Хаукәл.

Қимақтар құрамында болған ең ірі және күшті тайпа – Қыпшақтар.

Х ғасырда Қимақтарда тараған дін – Ислам.

VII ғасырлардың басында Қимақтар мекендеген аймақ – Монғолияның солтүстік-батысы.

Қимақтардың орталығы – Имақия.

Қимақтардың екінші астанасы орналасқан көл – Алакөл.

Х ғасырдың 2-ші жартысында қимақтардың жеріне шабуыл жасаған мемлекет – Қарахан.

Сайрам қаласының қытай жылнамаларындағы атауы – Испиджаб.

VI-IX ғасырларда Қазақстанда қалалық мәдениет дамыған өңір – Оңтүстік Қазақстан.

Киіз үй туралы деректер кездесетін елдер – Араб, Қытай.

«Соғдылардың Түркістан мен Жетісуға қоныс аударуы саудаға байланысты» деп айтқан зерттеуші – Бартольд.

Түркештер қажетті киімдердің барлығын – өздері тікті.

Қала тұрғындарының арасында қыш құмыра жасау өнерінің жақсы даму себебі – Қала тұрғындары бір жерде тұрақты өмір сүрді.

Ұлы Жібек жолының маңызы – халықаралық саудаға әсер етті.

VII-VIII ғасырларда басталып бітпей қалған ғимарат – Ақыртас.

Қазақстан мен Қарақалпақстан шекарасы арасында орналасқан ғимарат – Білеулі ғимараты.

VI-IX ғасырларда салынған Мырзашөл сардобосының жобасы – Киіз үйге ұқсас.

VII ғасырдың аяғы - VIII ғасырдың басында салынған Будда дінінің ғибадатханасы табылған орта ғасырлық қала – Ақбешім(Оңтүстік Қазақстан).

Баба-Ата қаласының орнынан табылған қолданған ғибадатхана осы діннің архитектуралық құрылысы – Ислам.

Қағаз, қаламды қолданған орта ғасырлық тайпа – Қимақтар.

Көне түрік тіліндегі жәдігерлердің саны – 200.

Түрік жазба әдеби ескерткіштерінің ішіндегі ең көрнектісі – «Күлтегін», «Тоныкөк».

VII-IX ғасырларға жататын әдеби шығармалар – «Қорқыт ата», «Оғызнама».

«Қорқыт ата», «Оғызнама» шығармалары қағазға түсе бастады – IX ғасырдан бастап.

Қорқыт атаның туған жері – Қазақстан(Қызылорда).

Қорқыт ата кітабы – 12жырдан тұрады.

«Оғызнаманы» XVII ғасырда толық жазып қалдырған – Әбілғазы хан.

Қарахан мемлекеті өмір сүрді – 942-1212жж.

Қарахан мемлекетінің негізін салушы – Сатұқ Боғра хан.

Қарахан мемлекетін құруда басты рөл атқарған тайпа – қарлұқ.

Жер иеленушілер аталды – ихтадар.

960 жылы ислам дінін мемлекеттік дін деп жариялаған – Қарахан мемлекеті.

Батыс хандықтың орталығы – Самарқан.

Қарахан мемлектетін Хорезм шахы Мұхамед құлатқан жыл – 1212ж.

Қарахандардың жылқы малына ерекше көңіл бөлгендігін айтқан – Ж. Баласағұн.

Қарахан дәуірінің ескерткіштері – Айша бибі, Бабаджа -қатын кесенелері.

Наймандардың негізгі мекендеген жерлері – Монғолияның орта және батыс аудандары.

VIIғ. Орхон өзені мен Алтай тауының аралығында өмір сүрген – найман.

Найман монғолша – сегіз.

Найман мемлекетінің астанасы Балықты қай өзеннің бойында орналасқан – Орхон.

Керейіт мемлекетінің орталығы – Битөбе.

Керей мемлекетінің шарықтау кезеңі – Маркус Құршақсыз ханның кезі.

«Монғол жеріндегі IX-XIIIғ. өмір сүрген керейлер күшті дамыған ел» деп айтқан тарихшы – Рашид ад-Дни.

Найман мен Керейлердің мемлекеттік билік жүйесінде жақсы дамыған – Іс-қағаздарын жүргізу.

Керейлердің батыс жағындағы көршісі – наймандар.

Керейлерде малдың басты түрі – Жылқы мен қой.

Қарақытай мемлекетін құрған орталық-азиялық тайпа – Қидандар.

1125-1212жж. Жетісуда өмір сүрген тайпа – Қарақытайлар.

Қарақытайлар мекендеген жер – Солтүстік Қытай.

Хғ. қидандар бөлінген мемлекет – Ляо мемлекеті.

Қарақытайлардың мемлекет басшысы – гурхан.

Ялюй Дашы 1143 жылы қаза болған соң билікті қолына алған – Әйелі.

Ходжент жанында Қарахан әскеріне соққы берген жылы – 1137ж.

1208 жылы Қарақытайларды Шығыста жеңген – Наймандар.

Б. з IV ғасырдың жазба деректеріндегі қидан тілі – Монғол.

Қарақытай мемлекетінде билікке келген әйел адамға қойылатын талап – Хан тұқымы болу.

«Қыпшақтар даласы» атанған аймақ – Алтайдан Еділге дейін.

Қыпшақ тайпаларының ішіндегі ең беделдісі – бөрілер.

XIIғ. бастап қыпшақтар Арал маңына билік жүргізгенде олардың құрамында юолғандар – қаңлылар, қарлұқтар.

Қыпшақтар орыс деретерінде – «половшылар».

«Қаңлылар қыпшақша сөйлейді екен» дегенді айтқан саяхатшы – Плано Карпини.

Қыпшақ хандығының сол қанатының орталығы – Сығанақ.

Қыпшақ тіліндегі «яланкуг» – құл.

Жібек жолына «Ұлы» сөзінің қосылуы – Шығыс пен Батысты байланыстырды.

Қытай жазба деректеріндегі б.з.б. II-Iғ-да Қытай өкіметімен қарым-қатынаста болған ел – Үйсін мемлекеті.

Жібек жолының басы басталған жер – Хуанхэ өзенінің аңғары.

Қытай елінен батыс елдеріне жібек таси бастаған уақыт – б.з.б. Iғ. ортасы.

Жібек сатуда Қытай мемлекетімен бәсекеге түскен ел – Соғды.

Жібек жолының Жапонияда жібек сататын орындар болуының дәлелі – ғибадатханада соғды тіліндегі қолжазбаның сақталуы.

Византия шеберлерінің қолынан шыққан күміс құмыралар табылған қала – Талғар.

Жібек жолында валюта ретінде - Жібек жүрді.

Жібек жолының халықаралық қарым-қатынас жағынан жандана бастаған кезі- б.з.д II ғ-ң ортасы.

Сауда жолына байланысты 568 ж дипломатиялық келісімжасасқан елдер - Түрік Византия.

Ұлы Жібек жолының Шығысқа шығатын басты қақпасы Жетісу.

Буддизм дінінің тараған аймағы Оңтүстік Қазақстан.

Жібек жолының солтүстік шығыс бағытымен моңғолияға,Мөңке ханға барып қайтқан Рубрук.

X-XII ғ-да 37 қала орналасты ОңтүстікҚазақстан.

Орта ғасырда қалалардың топтаса орналасқан жері Оңтүстік Қазақстан.

Қалалық отырықшылық мәд-тің тағы бір қанат жайған жері Оңтүстік Батыс жетісу.

Қалалық мәд-тің дамыған уақыты X-XII ғасыр.

Орта ғасырдағы көпестер қаласы Тараз.

X-XII ғ-да қалалардағы құрылыс салудағы жаңалық мешіттердің пайда болуы.

Тараз қаласының маңындағы Айша бибі кесенесісалынған уақыт X-XII ғасыр.

Орта ғасырлардағы ірі діни құрылыстар Мешіт.

Қала тұрғындарының арасында әр түрлі діни наным-сенімдердің болғандығы анық байқалады-Жетісуда.

Ислам діні Орта Азия мен Қазақстанға ене бастады Арабтардың жаулап алуынан.

Арабтардың «дін үшін соғыс» ұранымен көрші елдердіжаулап ала бастауы 633ж.

Кутейба ибн муслимнің Шашты басып алған жылы 714ж.

Арабтардың Орта Азияның бірқатар аймақтары мен Қазақстанның оңтүстігіне басып кірген уақыты 737-748ж.

Қарахан мемлекетінің билеушісі Мұса Боғра Исламды мем-к дін етіп жариялады - 960ж.

X ғасырда ислам дінін мем-к дін етіп жариялады - Қарахан мем-ті.

Қазақ жеріндеғылым мен білім салаларың дамуына ықпал етті - Ислам діні.

Оңтүстік Қазақстан ислам діні кең түрде дами бастады - X ғасырда.

X ғасырдан бастап әдеби-ғылыми шығармалар жазған тіл - араб тілі.

Махмұт Қашғаридің үш кітаптан тұратын белгілі еңбегі - «Түрік тілдерінің сөздігі».(«Диуани лұғмат ат-түрік»).

Түрік тайпалары сөздерінің жиынтығы болып табылатын еңбек - «Түрік тілдерінің сөздігі».(«Диуани лұғмат ат-түрік»).

Махмұт Қашғари«Түрік тілдерінің сөздігі».(«Диуани лұғмат ат-түрік») еңбегін жазудан бұрын түгелге жуық аралап шықты - түріктердің елі мен жерін.

Н.А.Басқақовтың айтуынша Махмұт Қашғари«Түрік тілдерінің сөздігі»еңбегін жазуда аталған саладағы зерттеушілердің көшбасшысы болған - түрік тілдерінсалыстыра зерттеу.

«Араша , тәжікше кітаптар көп ,ал бұл біздің еліміздегітұңғыш даналық жинақ» деп айтылған-Жүсіп Баласағұнның еңбегі-Құтадығу білік.

Жүсіп Баласғұни дүниеге келді - Шу бойы(Баласғұн қаласы ).

Терракато ол - оюланған кірпіш.

Ірі және кіші қалалардың көп шоғырланған жері - Сырдария,Шу,Талас бойы.

Ежелгі түрік Әліпбиінің әріп саны - 25.

«Жастығыма бейнет бер,Қартайғанда дәулет бер» деп айтқан - Жүсіп Баласағұнның «Құтадығу білікте».

Жүсіп Баласағұннға «Құтадығу білік» еңбегі үшін Арсылан ханның берген лауазымы - Ұлы хас хаджип.

VIII-XI түрік жазуын ығыстырды - Ислам дінінің Ықпалы және араб жазуы.

Ахмет Иүгнекидің «Ақиқат сыйы» еңбегі жазылған тіл - түрік.

Поэзиядағы сопылық ілімнің насихатшысы - Қожа Ахмет Яссауи.

Қожа Ахмет Яссауидің Бұқарада білім алған ұстазы - Юсуф Хамадани.

Яссауидің ұстазы - Арыстан баб.

XI ғ-да түркі тілдес халықтардың алғашқы ақсүйектер әдебиетінің ескерткіші - «Құтадығу білік».

X-XI ғ-да Жетісу жерінде салынған мешіт - Боран мұнарасы.

Бабаджа-қатын кесенесі салынған уақыт - X-XI ғ.

Отқа табыну қасиеті байланыстырылды - Ұмай анамен.

Ислам дінін уағыздаушы ел ішінде хакім ата атанған - Сүеймен Бақырғани.

Әл-Фараби Отырар қаласында білім алған тіл - қыпшақ тілі.

Түрік қағанаты мен Византия мемлекеті қай елге қарсы одақ құрған - Иранға.

XI-XIIғ жататын «қоржын үй» табылған қала - Құйрықтөбе.

1217ж Хорезм шахы Мұхамед Текеш қай қалада теңге соқтырды - Отырар.

Боран мұнарасы қай ғасырдаға жатады - X-XI ғ.

Бабаджа-қатын менАйшй-бибі кесенелері жақын орналасқан қала - Тараз.

XI-XIIғ-ға жататын Шығыс моншасы табылған қала - Отырар.

Қазір мұражайға айналдырылған Шығыс моншасы - Түркістанда.

960ж Ислам дінін мем-тік дін ретінде жариялаған қарахан билеушісі - Стұқ Боғра хан.

Xғ Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың қалаларында мешіттердің көптеп салына бастағанын жазған - Әл-Мокдиси.

Әл-Фараби шығармаларын қай тілде жазған - Араб.

Әл-Фараби дүниеге келген қала- Отырар.

«Диуани лұғмат ат-түрік» кітабының авторы - Махмұт Қашғари.

Қарахан мем-гі даңқы шықан ақын - А.Иугнеки Ақиқат сыйы.

Ахмет Яссауидің шәкірті - С.Бақырғани.

Монғол империясы:Керей хандығы мен монғол тайпаларының арасындағы қарым-қатынас қай еңбекте айтылады - “Монғолдың құпия шежіресі”.

Монғол мемлекеті құрылды - XIII ғасырдың басы(1206).

Шыңғыс ханның заңдар жинағы - “Жасақ”.

Монғол империясының негізін қалаған Шыңғыс. (Астанасы Қарақорым).

Шыңғыс әскерінің қытайды басып алған уақыты- 1211-1215.

Шыңғыс әскерінің Жетісуға басып кірген жылы - 1217 жыл.

Жебе Ноян бастаған монғол әскері Жетісу халқын өзіне тарту үшін - діни қысым жасамау ұранын басшылыққа алады.

Шыңғыс ханның өзін қорғайтын жасауыл қалай аталған - “Кешіктен”.

1207-1207жылы Енисей қырғыздарын басып алған Шыңғысхан баласы Жошы.

Шыңғысхан 1217 жылы Күшіліктің Жетісудағы иеліктерін басып алуға аттандырды Жебе Ноянды.

Шыңғыс ханның 150 мың қолы Ертістен Сырдарияға аттанған жыл - 1219жыл.

Жошыға қараған жерлер -Ертістен бастап Еуропаға дейін.

Шыңғыс ханға 15 күндей берілмеген қала - Ашнас.

Сыр бойындағы қалалардың ьолығымен монғолдардың иелігіне өткен уақыты- 1219-1220жыл.

Шағатай ұлысына қараған жер - Оңтүстік және оңтүстік- шығыс Қазақстан.

Шыңғысханның өлген жылы - 1227 жыл.

Европаға жорықты бастаған монғол ханы - Батый.

Ұлы хан атағын алған Үгедей тұрған қала Қарақорын.

Алтын Орданың негізін қалаған хан - Батый .(Орталығы Сарай Бату).

Батыйдың билік қылған жылдары (1227-1225).

Алтын Ордада исламды мемлекеттік дін - деп жариялаған хан Өзбек.

Алтын Ордада уәзір билік жүргізген сала - азаматтық істер.

Алтын Орда тағында билігін нығайту үшін Тоқтамыстың Иәскеуді өртеген жылы - 1382.

Уәзірлер билік жүргізген қандай сала - азаматтық іс.

Орда- Ежен билік құрған мем-т - Ақ Орда.

XIIIғасыр мен XVғасыр басында Шығыс Дешті қыпшақта өмір сүрген мемлекет Ақ Орда.

Ақ Орданың астанасы - Сығанақ.

Ақ Орданың аумағын қамтыған жерлер - Орда- Ежен мен Шайбан аудандарының жері.

Ақ Орда Алтын Ордадан біржола бөліне бастайды - XIV ғасырдың екінші ширегі.

Ақ Орданың күш- қуатын нығайтқан хан Ұрыс хан.

1379 жылы Тоқтамыстың Темір-Мәлікті жеңіп билікті қолына алған қаласы- Сығанақ.

Тоқтамыс Мамай Ордасын басып алған жыл - 1380.

Ақ Орда мемлекетін әлсіреткен - Темір шапқыншылығы.

Сыр бойындағы қалаларды қайтаруға әрекет жасаған Ақ Орда ханы - Барақ .(Ақ Орданың соңғы ханы).

Орда өмір сүруін тоқтатты - XV ғасырдың басында.

Ақ орданың орнына келген хандық - Әбілқайыр.

Моғолстанның өмір сүрген уақыты - XIVғасырдың ортасы –XVI ғ. басы.

Моғолстан мемлекетін құруда белді рөл атқарған Дулат ақсүйегі - Әмір Полатша.

Моғолстанның негізін қалаған хан – Тоғылық Темір(1348).

Моғолстанның орталығы - Алмалық.

Мұхамед Қайдардың айтуынша Моғолстанда бір күнде ислам дінін қабылдаған адам - 160 мың.

Әмір Темір мен шияс-қожа арасындағы «батпақ шайқасы» болған жыл - 1365жыл.

Моғолсьанда Есен-Бұға хан билік құрған жылдар - 1433-1462.

Моғолстан мемлекеті ыдырай бастады - Абдар-Рашидтің кезінде.

1336-1405 жылдары өмір сүрген тұлға - Әмір Темір.

Әмір Темір 1370 ж. Басып алды - Мәуренахырды.

Әмір Темірдің әскері Терек өзенінің жағасында Тоқтамыстың әскерін жеңді - 1395ж.

Әмір Темір 1405ж. Қайтыс болған қала - Отырар.

Әмір-Темір шапқыншылығының зардабы – Қазақ жерінің экономикасы мен мәдениетінің дамуына зардабын тигізді.

Әмір Темір 1371-1372жж. қай аймаққа әскер аттандырды – Моғолстанға.

1371-1390жж. дейін Моғолстанға Ақсақ Темірдің жорығы – 10 рет.

Ноғай Ордасының алып жатқан жері – Еділ мен Жайық аралығы.

Сарайшық қаласының іргетасы қаланды – Х ғасырда.

Дон, Еділ казактарының Жайық бойына шапқыншылық жасау салдарынан Сарайшық қаласы біржолата қирады – 1580ж.

Ноғай Ордасының екінші атауы – Маңғыт елі.

Едігенің Ноғай Ордасында билік құрған жылдары – 1396-1411жж.

Ноғай Ордасының ыдырай бастаған уақыты – XVIғ. басы.

Батыс Сібір хандығының астанасы – Қызыл-Тура қаласы.

Ноғайлар мен қазақтарды «екі туысқан орда» деп атаған ғалым – Ш. Уәлиханов.

Шайбан Әбілқайырдың хан болып сайланған уақыты – 1428ж.

«Өзбек ұлысы», «Өзбек хандығы», «Шайбани ұлысы» деген терминдер – Әбілқайыр хандығына тән.

Әбілқайыр хандығы негізгі үш халықтан – шайбанилерден, қарақалпақтардан, қазақтардан тұрған.

Олардың ішіндегі ең көбі және ержүрегі қазақтар деп айтты – тарихшы Рузбихан.

Орда-Базарға дейінгі Әбілқайыр хандығының астанасы – Тура қаласы.

Әбілқайыр ханның Сығанақ түбінде ойраттардан жеңілген уақыты – 1456-1457жж.

Шайбан Әбілқайыр қайтыс болған жері – Аққыстау.

Ноғай Ордасының орталығы – Сарайшық.

Ноғай Ордасының негізін қалаған тұлға – Едіге.

Ноғай Ордасының құрылуына себеп болған – Алтын Орданың әлсіреуі.

XV ғасырда Әбілқайыр хандығы орналасқан аймақ – Шығыс Дешті Қыпшақ.

Әбілқайыр хандық құрған жылы – 1428 жыл.

92 ру-тайпадан құралған хандық – Әбілқайыр.

1456-1457 жж. Әілқайырдың ойраттардан жеңілген қаласы – Сығанақ.

Шыңғысханның балаларына бөліп берген жерлерінің атауы – «Інжу».

Мал өсірушілерден жиналатын салық – Құшыр.

XIV-XV ғ-да Қазақстанда шаруашылықтың басты саласы – мал шаруашылығы.

Сақ, сармат, үйсін тайпаларының келбеттері андроновтықтарға ұқсас болғандығын айтқан антрополог – О. Смағұлов.

Белгілі бір тарихи аймақта құрылған хандықтың тұрғындары – этносаяси қауымдастық.

Қазақ халқының этникалық жағынан қалыптасуында басты рөл атқарған – Ақ Орда тайпалары.

Монғол хандығында үйсіндер атауы уақытша қолданылмай, оның орнына аталды – Дулаттар.

Үйсіндер өрбіген ежелгі қазақ халқының этносаяси қауымдастық аймағының бірі – Жетісу.

«Қазақ» деген этносаяси қауымдастықтан болғандығы көрсетіледі – XIV ғ. аяғы-XV ғ. I-ші жартысында.

XIV ғ. аяғы-XV ғ. I-ші жартысында «қазақ» деген этносаяси қауымдастықтың болғандығын айтады – Рузбихан.

Қазақтың халық болып құрылуын жеделдеткен екі этникалық топ – қыпшақ тайплар одағы, үйсін тайпалар одағы.

Қыпшақ тайпалар одағы мен үйсін тайплар одағының бірігуі нәтижесінде құрылды – Қазақ халқы.

XII ғасырға дейін «Қазақ» атауының мағынасы – «Еркін адамдар».

«Қазақ» атауы IX-X ғасырларда әлеуметтік мағынада қолданылды – Шығыс Дешті Қыпшақ.

XI-XII ғасырларда «қазақ» атты этникалық топ болды – Шығыс Дешті Қыпшақта.

«Қазақ» сөзіне «еркін», «кезбе» деген түсініктеме берілген – «Араб-қыпшақ» сөздігінде.

«Қазақ» сөзі XIII ғасырдағы хорасан түркімендері арасында кездесетіні жайында айтқан тарихшы – Б. Е. Көмеков.

«Қазақ»(«еркін адамдар») сөзі этникалық мағынаға ие бола бастады – XIV ғасырдан бастап.

Жәнібек пен Керей сұлтандар әбілқайыр хандығынан қазақ аталып жүрген тайпалармен бөлініп көшкенде оларға алғаш рет тағылған ат – «Өзбек-қазақ».

Қазақ халқының құрылуына байланысты «қазақ» атауы біржолата этникалық сипатқа ие болды – XV ғ-ң II-ші жартысында.

Қазақ халқының, қазақ жүздерінің пайда болуы жайында айтылатын аңыздардың бірі – «Алаша хан».

Қазақ халқының ұраны – «Алаш».

Кейбір шежірелерде қазақ атауының орнына қолданылады – «Алаш».

Қазақ халқының құрамына енген ру-тайпалар өздерінің ен-таңбаларын салған жартас – Таңбалы-Нұра.

Талас-тартыс болған жағдайда үш жүз өкілдері келіп, мәселелерін шешті – Таңбалы-Нұрада.

Қазақ жүздерінің құрылу себебі, олар(қазақтар) көшіп-қонып жүрген жерлерінде өз құқықтарын қорғау үшін – Одақтар құрған.

Ол Одақ – «қазақ жүздері» деп айтқан ғалым – Ш. Уәлиханов.

XIV-XV ғасырларда Қазақстанда материалдық игіліктер негізделді – мал басына алынатын шикізатқа.

XIII ғасырда қыпшақтардың сүттен қалай май алатынын, қымызды қалай жасайтынын жазды – Еуропа саяхатшылары.

XIV-XV ғ-да Қазақстанда мекендеген ру-тайпалардың әдеби туындылары – ауызша таратылды.

Оның ғылыми атауы – Фольклор.

Ғарыштың пайда болуы немесе Күн мен айдың және жұлдыздардың қайдан шыққаны туралы аңыз – «Күннің баяны», «Темірқазық пен Жетіқарақшы».

XIV-XV ғ-дан бері келе жатқан тәрбиелік мәні зор ертегі – «Жоямерген», «Жерден шыққан желім».

Қыпшақтар мен қияттардың қызылбастар мен қалмақтарға қарсы соғысын суреттейтін жыр – «Қобыланды жыры».

XIII-XV ғасырларда дамыған ауызша поэзияның белгілі өкілдері – Асан қайғы, Кетбұға.

XIV-XV ғас-ғы жазба әдебиет туындысы – «Оғызнама».

XIV-XV ғасырларда қыпшақ тілінде жазылған туынды – «Оғызнама».

XIV-XV ғ-да жазылған өзбек ақыны Хорезмидің туындысы – «Мұхабатнама».

XIV-XV ғ-дағы еңбектердің ішіндегі халықаралық қатынастары сөздік ретінде пайдаланылғаны – «Кодекс Куманикус»

Орта ғасырдан бізге жеткен аспаптық музыка туындылары күйлер – «Ескендір».

Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күйлер – «Жошы ханның жортуы», «Сағыныш».

XIX ғасырға дейін ислам дінінің қазақ даласында таралуы жайында жазған «Ислам діні» мақаласының авторы – Ш. Уәлиханов.

«Шыңғыснама» кітабының авторы – Өтеміс қажы.

«Дешті уәләяты Берке ханға бағынған кезде дінсіздердің көп бөлігін ол ислам дініне кіргізді» деп жазды – Өтеміс қажы(«Шыңғыснама»).

XIV ғасырда исламның таралуына қатты көңіл бөлінді – Өзбек хан мен Моғолстан ханы Тоғылық-Темір билігі кезінде.

Мұсылман дініне кіріп, басына шалма тақпағандарға қатаң жаза қолданған хан – Тоғылық-Темір.

Қазақстанның байырғы тұрғындары аспан әлемін түсінді – «Көк тәңір».

Қуаңшылық жылдары қасиетті бұлақ басына ақ құйып, тәңірге сиынып, көктен жаңбыр сұрау ырым – «Тасаттық».

Тіл-көз тимес үшін балалардың мойнына тағылған зат – «Бойтұмар».

Киелі аң-құстың тісі, тырнағы, қауырсыны түрінде болып келген баланың мойнына тағылып келген зат – «Бойтұмар».

Қарахан мемлекетінің кезінде салынған сәулет өнерінің ескерткіштері –Айша-бибі, Бабаджа қатын кесенелері.

XIV-XV ғасырларда салынған ірі архитектуралық құрылыс – Дәуітбек кесенесі.

Отырар қаласының Батыс жағында 3 км жерде орналасқан кесене – Арыстан баб кесенесі.

Ел аузындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрді – VII-VIII ғ-да.

Арыстан баб кесенесінің құлап қалған күмбезін XIV ғ-да қайта салғызған – Әмір Темір.

XIV-XV ғасырлар аралығында Әмір Темірдің бұйрығымен салынған сәулет өнерінің тамаша үлгісі – Қожа Ахмет Яссауи кесенесі.

Қожа Ахмет Яссауи кесенесін салдырған – Әмір Темір.

Қожа Ахмет Яссауи кесенесі орналасқан қала – Түркістан.

Әмір Темір Қожа Ахмет Яссауи кесенесін салуға бұйрық берген жыл – 1397ж.

Қожа Ахмет Яссауи кесенесінде залдың ортасында тұрған тайқазан жасалды – 1399ж.

Төменарық кентінің солтүстік-батысында 8 км жерде орналасқан кесене – Көкксесене.

XIV-XV ғасырлар аралығында сәулет өнерінің басты ерекшеліктері – Алаша хан кесенесі, Жошы хан кесенесі.

Күмбездің қабырға сыртын әсемдеу ісінде қазақтың дәстүрлі ою-өрнегі кең қолданылған –Алаша хан күмбезі.

XV ғ-ң екінші жартысында салынған, жартылай сақталған ескерткіш – Рабиға сұлтан Бегімнің кесенесі.

Қазақстан аумағында XIII-XIV ғғ. халық ауыз әдебиеті мен әдебиеті дамыған тіл – Қыпшақ тілінде.

«Хұсрау мен Шырын» шығармасының авторы – Кутб.

Көккесене қай жерде орналасқан – Сығанақта.

XIV-XV ғасырлар аралығында Алаша хан кесенесі салынған өзен – Қаракеңгір.

Қазак хандығының құрылған уақыты. 1465-1466 ж.

ХV ғ-ң соңына карай қазақ хандығына енген калалар. Созак,Сығанақ.

Қазақ хандығының негізін қалағандар Керей, Жәнібек.

Керей мен Жәнібекті қарсы алған Моғолстан ханы Есен бұға

Қазақ хандығының құрылуы жәйінда айтқан тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулати.

Қазақ хандығының құрылу қарсаңында наймандар мекендеген өңір Ұлытаудан Есілге дейінгі жерлер.

ХV ғ-да қалыптасқан саяси-тарихи жағдайлар ықпал етті қазақ ханының ұлттық мем-т болып құрылуына.

Қазақ халқының саяси бытыраңқылығын жойып мем-т етіп міндеті тиді Керей мен Жәнібек сұлтандардың үлесіне.

Қазак хандығының құрылуына алғы шарттардың бірі Әбілқайыр хандығы мен Моғолстанның ішкі-сыртқы жағдайындағы оқиғалар.

ХV ғ-ң басьнда Ақ Орда мем-ті ыдырап оның кұрылды Әбілкайыр хандығы.

Қазақ хандығының бастапқы кезде алып жаткан жері Шу мен Талас өзендерінің аумағы Қазақ хандығының кұрылуы мен нығаюны мына жағдайларды токтатты ішкі феодалдық талас-тартыс.

Қазақ Хандығының құрылу кезіндегі халықтың өмірінде маңызды мәселеге айналды Сырдария бойындағы қалалармен қатынас жасау.

ХV ғасырдың екінші жар-ғы қазақ хандығының негізгі карсыласы Шайбани хан.

Қазақ хандығы үшін маңызды болған, Шайбани ұрпақтарымен талас-тартыстың негізі Сыр бойындағы калалар.

ХV ғ-ң аяғында Қазақ хандығының күш-қуатын, саяси беделін нығайтып әлемге танытты Сыр бойындағы қалалар.

ХV ғ-ң бас кезін қазақ хандығының тағына отырған Жәнібек ханның ұлы Қасым.

Бұрындык ханның билік құрған жылдары 1480-1511 ж.

Сығанақтан кейінгі қазақ хандығының астанасы Түркістан қаласы.

Қасым ханның билігі жүрген жоқ Қырғыздарда.

ХV ғас-да Қазақ хандығының эк-лық жағынан күшеюіне жол бермеуге ұмтылды Мұхаммед Шайбани.

Түркістан халқы қазақ саудагерлерімен ешкандай сауда келісімдерін жасамайтын болсын, олармен осы жерлердің тұрғындары арасында карым-қатынас болмасын" ,- деп жарлық шығарған - Мұхаммед Шайбани.

Шайбани ханның казақ жеріне шабуыл жасаған жылдары 1503,1505,1506 жылдар.

1510 жылы Шайбани хан Иран шахымен болған шайқаста қаза тапкан Шайбан.

Моғолстан ханы Есен бұға кайтыс болған 1462 жыл.

Керей мен Жәнібек хандарға косылған адам саны 200 мың.

ХV ғасырдың 70 жылдарында қазақ хандарының басып алған жерлері Сырдария мен Қаратау өңірі.

1511 жылы қазақ хандығының билігін қолына алған хан Қасым.

Қазақ хандығының жер көлемін кеңейте түсуге бар күшін жұмсаған хан Қасым.

1510 жылы Мухаммед ІІІайбани Қасым ханнан қай жерде жеңілді Сығанак түбінде.

Қасым хан тұсында қазақ хандығының саяси-әкімшілік және сауда экономикалық орталығы болған қала Сығанақ.

Қасым ханның қол астындағы халықтың саны 1милл.

1538-1580 ж. қазақ хандығын басқарған хан Хақназар.

ХVІ г-ң ортасында Жайық пен Еділ бойындағы шайқастан кейін Қазақ хандығы қосып алды Ноғай Ордасын.

Моғол ханы Абдр-Рашид Жетісу мен Ыстықкөл маңындағы жерлерді басып алу ниетімен Қазақ хандығына қарсы соғыс бастады ХVІ ғас-ң 50-60 жылдары.

ХVІ ғ-ң аяғында Жетісу казақтарының жағдайының ауырлай түсуінің себебі Ойраттардың тонаушылык жорықтарының жиілеуі.

ХVІ ғ-ң орта шенінде қазақтарға карсы Сібір ханы мен Моғолстан билеушілерінің шапқыншылық жорықтарының жиілеуі себебіне Хақназар хан - ІІІайбан әулетімен қатынас орнатуға ұмтылды.

Баба сұлтанның адамдары Хақназар ханды өлтірді.

Хақназар қайтыс болғаннан кейін хан тағына сексенге келген Шығай отырды.

Шығай хан қайтыс болды - 1582 ж.

Монғол ханына қарсы соғыстарда Хакназардың айырылып қалған жерлері Жетісудың біраз жері.

Батыс елдері алғаш қазақ мемлекеті туралы кай ханның тұсында білді - Қасым.

1570 жылдардың аяғында Хақназар билігінде болған жер Жетісудың батысы.

Абдаллах ханның қазақ ханына сыйға берген жері - Түркістан аймағы.

Абдаллах хан Самарқан өлкесіндегі Африкенб уәлоятын сыйға тартқан хан - Тәуекел.

Тәуекел билік құрған жылдар 1582-1598.

1597-1598.ж.Тәуекел хан Абдаллахқа қарсы соғысқа дер кезінде кай жерде Абдаллах әскерін талкандады -Ташкент қаласының түбінде.

1583 жылы Тәуекел хан Абдаллах хандығына шабыл жасап басып алған калалар Сауран,Түркістан,Отырар,Сайрам

Қазақ Хандығының беделін және күш-куатын арттырып, Тәуекелдің беделін көтергсн жеңіс - Ташкент түбіндегі Абдаллах әскерін жеңуі.

Абдаллах өлген соң Тәуекел хан Мәуараннахырға басып кірген жыл - 1598 ж.

Есім хан билік кұрған жылдар 1598-1628.

ХVII ғ-ң басындағы (Есім хан кезіндегі) Қазақ хандығындағы билік жүйесінде- Екі хан билік құрды.

ХVІІ ғ-ң басында өзін тәуелсіз хан етіп жариялап, Ташкент қаласын астана етті –Тұрсын хан 1613 ж.

Есім хан қазақ хандығының әскери күш қуатын арттыру үшін көңіл бөлді Сұлтандар мен төрелерге еркіндік берді.

Қазақ-бұхар соғысы болған жыл 1603-1624.

Бірінші қазақ-бұхар соғысы болған жер - Айғыржар.

Бірінші қазақ-бұхар соғысы өткен жыл - 1603 ж.

ХVІІ ғ-ғы Тұрсын ханның сенімді тірегі - саны көп, айбынды қатаған руы.

Тұрсынның өзін хан жариялауымен катар тағы бір антты бұзуы - ақша шығаруы.

Тұрсын ханның бүлігі тарихта аталды - "Қатаған қырғыны".

Есім хан қалмақтарды талқандаған жыл - 1627.

Қазақ хандығының кұрылымы - "Жеті саты".

Қазақ хандығында ата аймақты баскаратын адам – Аксақал.

Қазак хандығында он немесе бес аймақтан кұрылған – ру.

"Ханталапай" сөзі Ханды сайлағанда малын бөлісіп алу.

Ханың жасагы - Төлеңгіттер.

Хандарды кімдерден сайлаған Ақсүйектерден.

Қазақ хандығындағы ұлыстың билеушісі - Сұлтан.

Ұлыс неден құралған - Арыстан.

Орта жүздің құрамындағы тайпалар - Арғын, найман уақ, керей, қыпшақ.

Дешті Қыпшақ үшін сауда аймағы ған кала Сығанақ.

Иасы қай ғасырдан бастап Түркістан атанды XIV.ғ.

(ХVII ғ. екінші жартысында казак хандығының aстанасы көшірілген қала Түркістан.

Тәуекел ханның тұсында берік камал, ірі сауда орталығына айналған кала Сауран.

Есім ханның баласы Жәңгірдің билік кұрған жылдары 1628-1652.

1643.ж.жоңғарларға карсы ерлікпен шайкаскан хан Жәңгір.

Орбұлақ шайкасында жоңғар әскерлерінің ту сыртынан шабуыл жасаған батыр Жалаңгөс.

Жәңгір қайтыс болғаннан кейін билік кұрған хан Тәуке.

Хандықтың ішкі өмірі мен сыртқы саяси өмірінің аса маңызды мәселелерін шешетін адам Билер.

Жеті жарғы бойынша заң шығару құкығы және барлық қазақ коғамындағы мүшелеріне бұйрық беруге міндетті - Хан.

Қазақтың ханын сайлауға барлык рудың - атақты сыйлы шонжарлары катысты.

Маусымдық жайылымның қысқы қонысы - жайлау.

Маусымды жайылымның көктемгі қонысы - көктеу.

ХVІ-ХVП ғ-да қазақтар шаруашылығының таза малмен айналыскан түрі - көшпелі.

Отырар каласының VШ ғасырдың басындағы атауы. – Тарбанд.

ХVІІ ғ-ң II жартысындағы қазақ мем-де ұлы ханның билігін әлсіретіп,ішкі-сыртқы саясатта беделін түсірген - кіші хандардың дара билік жүргізуі.

Жоңғарларға карсы күрестегі ерлігі үшін халықтың Жәңгірге берген атауы - Салқам Жәңгір.

Жәңгір ханның санаулы сарбаздары Жоңғардың 50 мың эскерімен шайқасқан жер - Орбұлак.

ІХVН ғ-ң 70-ші жылдары әскерлері басып алған калалар саны - Тоғыз кала.(1680-1715).

Тәуке ханның кезіндегі Қазақ хандығының астанасы - Түркістан.

Тәуке ханның үш жүздің басын косқан жиналысын (құрылтайын) шақырып отырған жер - Күлтөбе.

Тәуке ханның заңдар жинағы "Жеті жарғы".

Жеті жарғыны жасауға қатыскан билер - Ұлы жүзден- Төле би, Орта жүзден Қазбек би, Кіші жүзден Әйтеке би.

Тәуке ханның кезіндегі билердің міндеті - сот билігі, атқарушы билік.'Жеті жарғы" бойынша хан - бас қолбасшы болды.

1710 жылы қазақ жүздерінің өкілдерінің Қаракұм маңында бас косып талқылаған мәселесі - жау шабуылына тойтару.

ХVII ғас-ң ортасында Жоңғар мемл-ң күш-қуатының біршама артуына себеп болған қоңтайшы -Батыр.

Аягез маңында қазақтар мен жоңғарлар арасында үш күнге созылған күрес болған жыл -1718 ж.

Бұланты шайқасынан кейін қазақ жүздерінің өкілдері жауға қарсы күресті күшейту жөнінде

шешім қабылдаған жер.

Ордабасы тауына жиналған қазақ жүздерінің өкілдері барлық жасақтың бас қолбасшысы етіп сайлаған адам - Әбілқайыр

Белгілі тарихшы Қадырғали Жалайри “Жылнамалар жинағында” Көшімді таратады

Шайбани ұрпағынан Көшім Сібірдің ханы болған кезден бастап Батыс Сібірдің жергілікті халқына тарата бастаған дін – Ислам діні

1694 жылы І Петрмен елші Аталықов арқылы сауда байланысын жасаған – Тәуке хан

І Петр шығыспен сауда қатынасын өрістету үшін Қазақстанның маңызы “Кілт және Қақпа” деп санады

“Жеті Жарғы” бойынша құрылтайға кімдерді қатыстырмады? – Қарусыз келгендерді

Жоңғарлардың қазақ жеріне шабуыл уақытша бәсеңдеткен жағдай – Тәуке ханның қырғыз, қарақалпақтармен одақтас болуы

Жоңғарлардың 1680 жылғы шабуылынан аман қалған қала – Түркістан

1710 жылы жоңғарларға қарсы күресу үшін үш жүз өкілдерінің бас қосқан жері – Қарақұм

1635,1643,1652 жылдары қазақтарға қарсы жорықты басқарған қонтайшы – Батыр

1718 жылы жоңғар-қазақ шайқасы болған жер – Аягөз

1724-1725 жылдары жоңғарлар басып алған қала – Түркістан, Ташкент

“Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама” аталған жыл – 1723

Сарысу өзенінің бойында жоңғарлармен шайқас болған жер – Бұланты

1728 жылы қазақ жүздері өкілдерінің жоңғарларға қарсы күресу үшін бас қосқан жері – Қарақұм

Сібір елін монғолдар жаулап алғаннан кейін Жошы ұлысына кіргенін жазған шежіреші – Рашид ад-Дин

Искер қай хандықтың астанасы? – Батыс Сібір хандығының

1854 жылы ұрыста Ермакты жеңген батыр – Сәтбек

Сібір ханы Көшім біржола жеңіліске ұшыраған жыл – 1598

Ресейдің саудасын дамытуда Қазақстанды “кілт және қақпа” деп атаған – патша І Петр

Т.Чебуков бастаған орыс елшілігінің Қазақстанға келген жылы – 1573

1594 жылы Мәскеуге Тәуекел ханның елшілігін басқарып келген адам – Құл-Мұхаммед

1595 жылы Тәуекел ханға келген орыс елшілігін басқарған – В.Степанов

1640 жылы салынған бекініс – Гурьев

“Кодекс куманикус” қай тілдегі шығарма? – қыпшақ

ХV, ХVІІ ғасырларда Алтын Орда, Ақ Орда дәуірінде ресми әдеби тіл ретінде қолданылды – қыпшақ тілі

“Жамиғат тауарих” жинағының авторы – Қ.Жалайри

ХҮ ғасырда жазылған “Тарих-и-рашиди” еңбегінің авторы – Мұхаммед Хайдар Дулати

694 жылы Тәуке хан І Петр мен елші Аттилов арқылы қандай келісім жасады? – сауда байланысын күшейту

1490 жылы Азов қаласында дүниеге келген жырау – Доспамбет

Есім ханның Кіші жүздегі ел басқарушы, биі болған жырау – Жиенбет

Эпостық жыр – “Ер Сайын”

Лиро-эпостық жыр – “Айман–Шолпан”

Қазақ халқының өмірінде музыканың айрықша орын алатынын жазған сяхатшы – Якуб

Қ.Жалайридің еңбегі – “Шежірелер жинағы”

Қ.Жалайри “Жылнамалар жинағы” атты еңбегін орыстың қай патшасына тарту етті? – Б.Годуновқа

ХVІ-ХVІІ ғасырларда қазақ-монғол қарым-қатынастарының тарихы баяндалған “Тарих” атты еңбектің авторы – Шах–Махмұд Шорас

ХVІ ғасырдың 40-жылдары жазылған “Тарихи Абулхайрхани” еңбегінің авторы–Усман Кухистании