38
Жылыту құрылғылары мен аспаптарды қолданған жағдайда өрт
қауіпсіздігін сақтау ережелері.
Геология-зерттеушісі кəсіподақтарда өндірістік, тұрмыстық жəне тұрғын үй
ғимараттарын жылыту үшін тұрғылықты орталық жылыту қолданылады.
Орталық жылытуда жылу энергиясы қазандықтарда шығарылады жəне жы-
лу жеткізгіш көмегімен – бу суы - өткізгіш құбырлар арқылы жылытқыш аспа-
птарға жіберіледі. Орталық жылу жүйесі өртке қатысты ең қауіпсіз, өйткені
жылытқыш аспаптар салыстырмалы түрде көп емес жылу температурасы ғана
бар. Тұрғылықты жылытуда жылу жылытатын бөлмелерде қондырылған пеш-
терде немесе құралдарда жасалынады.
Электрлік жылыту құралдары орналасқан жерінде жанатын еденнен
оқшаулануы немесе жанбайтын материалдан төсеніштің болуы қажет. Жылыту
қызметін атқаратын электр жылытқыштарды алдын-ала құрыш қабатымен ас-
бест үстінен қапталған жанғыш материалдан жасалған қабырғалардан кем деге-
нде 0,1 м алшақтықта орналасуы керек. Əр электр жылытқыш жеке сөндіргіш-
пен жабдықталуы қажет.
Кең таралған жылытқыштар – қатты отын арқылы жұмыс істейтін тұрақты
жəне уақытша пештер.. Бірақ бұл пештер дұрыс қондырылмаған кезде, өрт
қауіпсіздік ережелерін сақтамаған кезде, эксплуатация кезінде үлкен өрт
қауіптілігін ұшыратады. Пештердің беті 400-500
0
С-қа дейін қыза алады. Жылы-
ту пештерін қолданудың қателігінен болатын өрт геологиялық кəсіпорындарда
болатын өрттердің үштен бірін құрайды.
Уақытша пештерді қолдануда өрт қауіптілігіне байланысты қоймаларда, га-
раждарда, жəне де басқа да өртке қауіпті орындарда тыйым салынған. Оларды
стационарлы өндірістік жəне тұрғын үйлерде қолдануға болмайды. Уақытша
пештерді уақытша құрылыс орындарында, шатырларда ғана қолдануға болады.
Электр қондырғыларын қолданған кезде өрт қауіпсіздігінің шараларын
орындау өте маңызды. Өрттің бірден-бір себепшісі – дұрыс істемейтін электр
құрылғылардың, күш жəне жарық беруші электр желілердің эксплуатациялары,
өйткені эксплуатацияланушы электр құрылғыларды жəне электр желілерді сол
жұмыс бөлігінде жауапты тұлғамен жиі тексеріліп тұруы керек.
Электр қыздырғыштарды жанбайтын төсеніш үстіне қою тиіс. Желіге
қосылған электр құралдарын қараусыз қалдыруға болмайды жəне олар жұмыс
тоқтатылғаннан кейін сөндірілуі тиіс.
Қолдан жасалған электр қыздырғыштарды эксплуатацияға беруге қатаң
тыйым салынған.
Жанғыш-майлағыш жəне жарылғыш материалдар қоймасындағы өрт
қауіпсіздік шаралары. Экспедициялар, партиялар, бөлімдер базасында ЖММ
қоймаларын құрылыста жұмыс істейтін нормалар мен ережелерді сақтай оты-
рып жасаған жөн. (СниП.П 3-70).Территория құрғақ шөп, бұта жəне жанғыш
материалдардан тазартылып, биіктігі 2 м-ден кем болмайтын қоршаумен, те-
реңдігі 0,5 м, ал ені 1 м болатын тормен қоршалуы қажет.
Ашық ЖММ қоймалары өндіріс объектілері мен тұрғылықты бөлімшелер-
ден əлдеқайда төмен белгілеулерде орналасады. Ал авария жағдайында мүмкін
39
болатын жанғыш сұйықтардың ағып кетуінен сақтану үшін сол аудандар
қопарылып түседі.
Жанғыш-майлағыш материалдарды сақтау қоймасы созылмалы желдеткіш-
термен жабдықталады. Сақтау қоймаларында мұнай өнімдерін ағызуға тыйым
салынады, оны жіберу үшін арнайы сормалар қолданылады. Жанғыш жəне
майлағыш материалдарды құю жабылатын ыдысқа ғана орындалады.
Автоцистерналарға мұнай өнімдерін құю оның дұрыстығы мен автомаши-
наның жұмыс істейтіндігіне көзі жеткеннен кейін рұқсат етіледі. Жүргізуші бұл
уақытта автоцистернадағы өнімдерді ағызып алғанда автоцистернаны жерге тү-
сіру керек. Мұнай өнімдерін күн күркіреген кезінде құюға жəне құйып алуға
болмайды.
Құю посттарында мұнай өнімдерінің əсеріне төзімді материалдармен қатты
бетпен қапталған аудандарда орналастырылады жəне өрт сөндіргіш
құралдармен жабдықталады. Автокөлікке отынды құю двигатель жұмыс істе-
мей тұрған кезде іске асырылады. Құю посттарындағы жəне одан 20 м ал-
шақтықта шылым шегуге немесе ашық от көмегімен жұмыс жүргізуге тыйым
салынған.
Оңай тұтанғыш сұйықтары бар бөшкелерді жаз мезгілінде жертөлелер мен
қалқалағыштар астына орналастырады. Цистерналар ақ түске боялып, жерге
түсіріледі.
Қазба жəне тау зерттеуші жұмыстарындағы өрт қауіпсіздік шаралары.
Қазба қондырғыларының маңайындағы территорияда шөптен, бұтақтардан
жəне ағаштардан 15 м радиус аймағында тазарту қажет, ал мұнай немесе газ
қазба жұмыстарында 50 м. 1,4 м қалыңдықты минералданған жолақпен терри-
торияны айналдыра қоршау керек. Алаңды жанғыш сұйықтықпен ластауға бо-
лмайды. Жанғыш – майлағыш материалдардың төгілген жерлерін тазалап, құм
төсеу қажет.
Сөндіргіш немесе фидельді автоматтарды қазба қондырғысынан кем деген-
де 5 м алшақтықта орнатылады.
Өрт қауіпсііздік ережесі қазба орындарында ашық отты қолдануға, жа-
рықтандыру үшін алауларды қолдануға, бір кезек қажеттілігінен артық отын
қорын сақтауға, зақымданған-ау деген жерлері бар өткізгіштің бөліктерін
қолдануға жəне оңай жанғыш материалдармен қазба ғимараттарын жылытып –
бітеуге тыйым салынады. Қазба қондырғысынан 15 м-ден астам жерде ғана от
жағуға рұқсат берілген. Қазба ғимараттарында пештік жылыту қондырылған
болса, өртке қарсы шараларды қолдану қажет.
Қазбада вибрацияға қарсы майларды қолданған кезде ай сайын кальциланғ-
ан соданың 5-7%-ті сулы ерітіндісімен ағаштан жасалған жəне басқа да жанғыш
қазба элементтерді жуып отыру керек.
Ешқандай жағдайда қазба орындарын отын жəне де басқа жанғыш
сұйықтықтармен майлауға болмайды. Вибрацияға қарсы майды қолданған
уақытта оның отты қолдануға, шылым шегуге болмайды. Ал оны қыздыру
жұмыстарын қазба қондырғысынан 30 м астам алшақтықта арнайы су бактары-
на жібереді.
