7
Модуль 4- Тұқымтану жəне тұқым шаруашылығы
ADZTShU 5202
Астық дақылдардан заманауи тұқымшаруашылығын
ұйымдастыру-2 кредит
Курстың пререквизиттері:
экология, биология, егіншілік, өсімдік шаруашылығы.
Мақсаты:
Жоғары сапалы сорттарды көбейту , қажетті көлемде жəне
сапалы түрде сақтау үшін теориялық жəне практикалық білім беру қажет.
Мазмұны:
Тұқымтану – ауылшаруашылық өндірісінің арнайы бір саласы,
тұқым специальная, функция которого состоит в массовом размножении
сортовых семян или получении гибридных семян при сохранении их
чистосортности, биологических и урожайных качеств. Тұқымтану негізін
жоспарлы
жəне
дұрыс
ұйымдастырылған
ауылшаруашылық
дақылдарының сорттары құрайды. Селекция жəне тұқымтану бір бірімен
бір үрдіс арқылы жүретіндіктен ұқсас, олардың мақсаты өндірісте
тұқымдарды көбейту жəне сапасын жоғарылату. Тұқымтануда екі
бірлескен міндет орындалады— Жоғары сапалы сорттарды көбейту ,
қажетті көлемде жəне сапалы түрде сақтау .Кейбір жағдайларда
тұқымтану жұмыс үрдісіні ғылыми зерттеу орындарында тек ғана
сорттарды көбейтіп жəне сортты жаңартып қоймай іскеде асырылады.
Нəтижесінде астық дақылдарының заманауи тұқымтануын игерген
магистр: тұқымтанудың негізгі үрдістерімен— бұл сорт алмастыру, сорт
жаңартумен танысу; Қазақстан Республикасы жəне басқа елдерде
тұқымтану ұйымдарымен танысу; сорттық жəне тұқымдық бақылау
түсініктерімен танысу.
Күтілетін нəтижелер:
Қазақстан Республикасында өсірілетін астық
дақылдарының ұйымдарының заманауи тұқымтануын игеру; тұқым
категорияларымен танысу; тұқым сорттарының əртүрлі себептермен
төмендеуін жəне сорттың тазалығын сақтау жолдарымен танысу;
тұқымтануда жүретін құжаттардың негізгі түрлерімен танысу.
Куртстың постреквизиттері:
магистрлік жұмыс дайындау барысында, болашақ
маман агроном, агрономиялық білімін қалыптастыру үшін білімін міндетті түрде
толықтыру қажет.
ВS 5202 Бейімдік селекция -2 кредит
Курстың пререквизиттері:
биология, экология, егіншілік, өсімдік шаруашылығы.
Мақсаты:
Тұқымды өндіру жəне селекциялық тұқымтану зерттеулерін
жүргізу үшін теориялық жəне практикалық білім беру қажет.
Мазмұны:
Селекция – ауылшаруашылық өсімдіктердің жаңа сорттары мен
гибридтерін
зерттейтін
ғылым.Селекция
тұқымтанумен
тығыз
байланысты. Тұқымтану– ауылшаруашылық өндірісінің арнайы бір
саласы, оның міндетіне барлық ауылшаруашылық кəсіпорындарын, нақты
аймақтарда өсірілетін дақылдардың жоғары сапалы тұқым сорттарымен
қамтамасыз ету. Тұқымтану негізін жоспарлы жəне дұрыс
8
ұйымдастырылған
ауылшаруашылық
дақылдарының
сорттары
құрайды.Селекция жəне тұқымтану бір бірімен бір үрдіс арқылы
жүретіндіктен ұқсас, олардың мақсаты өндірісте тұқымдарды көбейту
жəне сапасын жоғарылату. Адаптивті селекция əртүрлі ауылшаруашылық
дақылдарын адаптацияға бөледі:климаттық жағдайда өсіру, экологиялық-
географиялық жағдайда, əртүрлі аурулар мен зиянкестерге төзімді.
Адаптивтік селекцияны игеру нəтижесінде магистр казіргі заманауи
селекция əдістерін, оларды іске асыру əдістерін, сорттар туралы жалпы
ұғым, олардың биологиялық жүйеге төзімділігін, жергілікті селекциялық
сорттар, ауылшаруашылық өндірісі үшін сорттардың маңызын, əртүрлі
экологиялық аймақтар жағдайында ауылшаруашылық дақылдардың
əртүрлі сорттарының адаптация қабілеттілігін меңгеру қажет.
Күтілетін нəтижелер:
Сортсынау жəне
аудандастыру ұйымдарымен
танысу, өндіріске ең жақсы сорттарды орналастыру жүйесі мен енгізу
жолдарымен танысу; сорттық тұқымдарға ұсынылған талаптар; МСТ
ээлита тұқымына ұсынылған сорттарға қойылатын талаптар; тұқымтануда
жүретін құжаттардың негізгі түрлерімен танысу. Негізгі сорттардың
адаптивті параметрлермен танысу жəне олардың өндірістегі қажеттілігі.
Куртстың постреквизиттері:
магистрлік жұмыс дайындау барысында, болашақ
маман агроном, агрономиялық білімін қалыптастыру үшін білімін міндетті түрде
толықтыру қажет.
TDATN 5202
Танаптық дақылдарды агрономиялық тұқымтану
негіздері-2 кредит
Курстың пререквизиттері:
биология, экология, егіншілік, өсімдік шаруашылығы.
Мақсаты:
тұқым қалыптасуын талдау ерекшеліктерін, танаптық дақылдар
тұқымының толысуы жəне пісуін; тұқымның себу жарамдылығын бағалау
əдістемесін; тұқымның өнімділік құрлымын бағалауды; тұқымды,
сорттардың өнімділік потенциалын болжамдау əдістемесін игеру.
Мазмұны:
Танаптық дақылдардың тұқымының морфологиялық жəне
биохимиялық ерекшеліктері. Танаптық дақылдардың тұқым қалыптастыру
үрдісінің ерекшеліктері.Қалыптасу жағдайына байланысты тұқымның
жəне өнімнің сапасын болжамдау əдістемесі. Тұқымның себу
жарамдылығын сапасын анықтау жəне өнімділік құрылымын бағалау.
Жоғары сапалы тұқымды қарқынды технологиямен өсіру агрономиялық
негізі. Тұқымдық егістікті жинаудың биологиялық негізі. Ұрылған тұқым
жəне оны азайту жолдары. Танаптық өнгіштік жəне оны жоғарлату
жолдары. Жинағаннан кейін тұқым сапасын жоғарылату жəне сақтау
жағдайлары. Жоғары сапалы тұқым материалдарын құру жəне тұқым
қорларын сақтау.
Күтілетін нəтижелер:
Тұқымның себу сапасын бақылау əдістемесін игеру;
тəжірибеде сорттардың, партия тұқымның өнімділік потенциалын бағалау;
Қалыптасу жағдайына байланысты тұқымның жəне өнімнің сапасын
болжамдау əдістемесі; өнімдік қасиеттеріне байланысты жəне тұқым
