Жоспар: Мұғалімдік мамандықтың ерекшіліктері

Мәселелі Бағдарламалық

1. 
   Дамыта оқыту Л.Выготскидің қай теориясына негізделеді?
   

2. 
   Оқу іс - әрекеті нені дамытады?
   

3. 
   Оқыту арқылы жан – жақты даму міндетін қойған қай ғалым?
   

4. 
   Оқытуды теориялық ой дамыту іс - әрекеті арқылы зерттеген ғалым?
   

5. 
   Дамыта оқыту арқылы білім қандай тәсілдермен беріледі?
   

6. 
   «Жақын даму аймағы» дегеніміз не?
   

7. 
   Л.В. Занков өз экспериментінде қандай әдістерді жи» қолданады?
   

8. 
   Дамуда оқытудың баланың дамуында жетекші рөл атқаратын іс – жүзінде дәлелденген, ғалым:
   

9. 
   «Оқыту тиімділігінің көрсеткіші баланың жалпы дамуы» - деген пікірін айтқан кім?
   

10. 
    Л.В. Занков Баланың қандай сапаларын дамыту міндетін қойды?
    

11. 
    Л.В. Занков ең басты бала бойындағы қандай сапаны жоғалтпау керек деді.
    

12. 
    Л.В. Занков жүйесінде қандай білімнің үлес салмағы көп?
    

13. 
    Л.В. Занков жүйесіндегі оқытуды ұйымдастырудың жетекші формасы:
    

14. 
    Л.В. Занков жүйесі бойынша сабақты қалай бастау ұсынылады?
    

15. 
    Л.В. Занков жүйесіндегі оқытуды ұйымдастырудың маңызды формасы.
    

16. 
    Қай оқыту түрінде баға басты рөл атқарады?
    

17. 
    Дамыта оқытуда қандай әдістер қолданылады?
    

18. 
    Дамыта оқудағы әдістің негізгі түрі:
    

19. 
    Дамыта оқудың дәстүрлі оқытудан түрлі айырмашылығы неде?
    

1. 
   Ш.А.Амонашвили. Здраствуйте дети: - М, Просвещение, 1988.
   

Оқыту принциптері:

1. 
   Ғылымилығы
   
2. 
   Бір ізділігі және жүйелілігі
   
3. 
   Саналылық және белсенділік
   
4. 
   Теория мен практиканың байланысы
   
5. 
   Көрнекілік
   
6. 
   Оқушылар білімінің беріктігі
   
7. 
   Түсініктілік
   
8. 
   Ынталандыру
   
9. 
   Ізгілендіру
   
10. 
    Проблемалық
    
11. 
    Интеграциялық
    

1. 
   Оқыту заңдылықтары
   

1. 
   Қоғам талабы оқытудың мақсат-міндеттерін айқындайды, оның мазмұны, әдіс-тәсілдері, ұйымдастыру нысандарының өзгеруі, жаңаруы заңды процесс.
   
2. 
   Білім беру, тәрбие, дамыту қызметінің бірлігі.
   
3. 
   Кез келген ақпарат бірлігі, іс-әрекет тәсілі білім, іскерлікке айналу үшін мұғалім оқушының санасындағы білім, іскерлік, дағды деңгеціне сүйену керек.
   
4. 
   Дидактиканың заңдылықтарының ерекшелігі – оқыту процесінің бөліктері- оқытушы іс-әрекеті (оқыту), оқушы іс-әрекеті (оқу), білім мазмұны арасындағы тұрақты тәуелділіктер. Оқыту оқушының белсенді іс-әрекеті арқылы жүреді. Кез келген оқыту оқытушы мен оқушы және білім мазмұнының мақсатты түрде бір-біріне ықпал етуі арқылы жүзеге асады.
   
5. 
   Жеке адамды үйрету тек іс-әрекет жасату арқылы мүмкін болады.
   

2. 
   Принциптер мен ережелер туралы ұғым. Принцип- латын сөзі, қазақша негіз деген сөз. Оқыту принциптері- мұғалім мен оқушылардың жұмысын реттеп отыратын ережелер. Сондықтан ол барлық пәндерді оқытқанда қолданылады. Оқыту принциптеріне сәйкес оқытуға қойылатын талаптар тұжырымдалады. Оларды орындаған мұғалім өз еңбегінде жақсы табыстарға жетеді.
   

• 
  Педегогиканың,психологияның, озық тәжірибенің жетістіктерін қолданып оқыту. Педагогикалық еңбекті ғылыми түрде ұйымдастыруға берілген нұсқауларды орындау.
  
• 
  Индуктивтік және дедуктивтік тәсілдерді қолдану.
  
• 
  Жаңа ұғымдарды жүйелі түрде қайталау.
  
• 
  Ғылыми таным әдістерін қолдану. Оқушыларды іздендіру, шығармашылық жұмыспен айналыстыру.
  
• 
  Жаңа ұғымдарды бір рет түсіндірумен шектелмеу.
  
• 
  Оқушыларды көрнекті ғалымдардың өмірі мен қызметімен таныстыру.
  
• 
  Жаңа ғылыми терминологияны қолдану.
  
• 
  Оқушыларды ғылым жетістіктерімен таныстырып отыру.
  
• 
  Оқушылардың зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру
  
• 
  Тәжірибе жұмыстарын жүргізуге жағдай жасау.
  
• 
  Оқушының оқуында жаңалық ашуына, оған қуануына мүмкіндік беру.
  

3. 
   Оқытудың бірізділігі және жүйелілігі. Бұл принциптің ғылыми ережесі: оқушының білімі берік болу үшін оның санасында қоршаған дүние жақсы бейнелену керек. Ол үшін ғылыми білімдер жүйелі және оқушылардың танымдық мүмкіндіктеріне қарай беріледі. Жеке бөліктерден тұратын оқыту процесі оқушылардың білімді меңгеруіне көмектеседі. Дағдыларды қалыптастыру үшін жаттығулар, ақыл-ой тәрбиесін беру үшін қисынды ойлау тәсілдерін талап ететін жұмыстар жүргізіледі. Әйтпесе дағды жойылады, оқушы дұрыс ойлай алмайды, дамуы нашарлайды.
   

• 
  Оқушыларға білімді меңгерту үшін сызбаларды қолдану. Оқу материалын бөліктерге бөліп, оларды рет- ретімен түсіндіру.
  
• 
  Оқыту мазмұнындағы,тәсілдеріндегі жүйені бұзбау.
  
• 
  Пәнаралық байланыс тұрақты түрде қолдану.
  
• 
  Оқушылармен бірге тірек-конспектілерін, сызбасын жасап, білімді есте сақтауды жеңілдету,
  
• 
  Бұрынғы оқығандарды жиі қайталаттыру.
  
• 
  Өткен материалдарды сабақтың басында, бекіту кезінде, жеке сұрақтарды түсіндіргеннен кейін қайталаттыру.
  
• 
  Материалға ой-пікірлерді жасанды түрде енгізбеу.
  
• 
  Оқушылардың өз ойларын қалай айтатынын қадағалау.
  
• 
  Баланы өздігінен жұмыс істеуге үйрету, көмектесу.
  
• 
  Оқушылардың білетіндерін айтқыза бермей, тек сабаққа қатыстыларын айтқызу. Әркімге белгілі әңгімелерді айта бермеу.
  
• 
  Жүйелі білім қисынды, сезімді талап ету.
  
• 
  Бар күш –жігеріңізбен, шабытпен оқытып, өмірден, әдебиеттен айшықты мысалдар келтіру.
  
• 
  Пәнді, бөлімді оқып болғаннан кейін міндетті түрде қорытынды- жүйелеу сабақтарын өткізу.
  
• 
  Оқушылардың қателерін әдеппен түзету.
  
• 
  Оқушыны өз қатесін талдауға үйрету.
  
• 
  Оқушылардың даму заңдылықтарын, ақыл-ой белсенділігін көтеру жолдарын білу.
  
• 
  Баланың жасы мен қабылдауын ескеріп, тапсырмалар беру.
  
• 
  Жүйелі білім есте жақсы сақталады.
  

• 
  Жұмыстың нақты мақсаты мен міндеттерін білу.
  
• 
  Түсінікті етіп оқыту.
  
• 
  Танымдық іс-әрекеттің барлық түрлерін қолдану.
  
• 
  Талдау, жинақтау, индукция, дедукция, салыстыру әдістемелерін қолдану.
  
• 
  Аналогияны жиі қолдану.
  
• 
  Бастауыш сыныпта оқытуды индукциядан бастау.
  
• 
  Оқушыларға әр сөздің, сөйлемнің, ұғымның мағынасын түсіндіру.
  
• 
  Оқушылардың білімі мен тәжірибесіне сүйену.
  
• 
  Оқушылардың бірін-бірі оқытуы. Дұрыс жауапты бәрі бірігіп табуы, себебі бала өз жолдасының айтқанын жақсы түсінеді. Сондықтан жақсы оқитын оқушыларға сабақ бергізу.
  
• 
  Белгілі мәліметтерді белгісіздермен байланыстыру.
  
• 
  Ең бастысы, сіз оқытатын пән емес, пән бойынша атқарылатын жұмыстар.
  
• 
  Оқушы факті мен білім арасындағы айырмашылықты көретіндей етіп оқыту.
  
• 
  әрбір ережеге мысал келтіру.
  
• 
  Негізгіні түсіндіруге назар аудару, қолданылатын мысалдардың санын анықтап білу.
  
• 
  Тек қана беделмен оқыту жеткіліксіз.
  
• 
  Сезімге, оқу-танымдық іс-әрекеттің тиімді тәсілдерін үйрету.
  
• 
  әрбір ережеге мысал келтіру .
  
• 
  негізгіні түсіндіруге назар аудару.
  
• 
  Оқушылардың сабақтан алаңдататын жағдайларға жол бермеу.
  
• 
  «Неге?» деген сұрақты көп қойып, оқушыны дамыту.
  
• 
  Дәйекті дәлелдермен оқыту.
  
• 
  Дұрыс оқыту баяндап беру емес, білімді тәжірибеде қолдану.
  
• 
  Оқушылардың қызығушылықтарын зерттеу, дамыту.
  
• 
  Білім – сенімге айналып, іске басшылық ететіндей етіп оқыту.
  
• 
  Баланы өз бетімен ойдауға, жұмыс істеуге үйрету.
  
• 
  Түрлі мәселелерді талдату арқылы шығармашылықты дамытып, танымдық міндеттерді бірнеше тәсілдермен орындату. Шығармашылық тапсырмаларды жиі беру.
  
• 
  Оқушыларға сұрақ қойып, жауаптарын мұқият тыңдау.
  
• 
  Зат құбылыстарды, оқушыларға бақылатып, оларды өз бетімен меңгерулеріне жағдай жасау.
  
• 
  Дидактикалық ойын, пікір талас, ұжымдық шығармашылық істі қолдану.
  

• 
  Мектепте оқылатын ғылыми білімдердің керектігін қоғамдық-тарихи тәжірибе арқылы дәлелдеу. Оқушы оқу тіршілікке керек екенін түсінетіндей етіп оқыту.
  
• 
  «Білім- өмір» байланысы, өмірден алынған мысалдарды талдау. Өлкетану мәліметтерін қолдану.
  
• 
  Балаларға қазіргі жаңа технологиялар, өндірістік қатынастар, еңбектің жақсы әдістері туралы әңгімелеу және тікелей таныстыру.
  
• 
  Оқушылады өз білімдерін қолдануға және тексеруге үйрету. Қоршаған өмірден білім алып, оны қолдану.
  
• 
  Оқушының әрбір сабақта өз жұмысының маңызын түсінуі.
  
• 
  Мектептің өндіріспен байланысын қолдану. «Оқу пәні- өндіріс» байланысына бағыт беру, бақылау.
  
• 
  Оқушылармен бірге өмірден алынған есептер мен жаттығуларды орындау, оқулықтың мәліметтерін өмірден алынған мәліметтермен толықтыру.
  
• 
  Аймақтың сұранысына қарй кәсіптік бағдар беру жұмысын жүргізу.
  
• 
  Мәселелік- ізденіс, зерттеу жұмыстары теория мен тәжірибені байланыстырудың басты құралы.
  
• 
  Еңбекке саналы қатынасты тәрбиелеу, мұғалімнің еңбектегі үлгі- өнегесі.
  
• 
  Қоғамдық пайдалы және өнімді еңбекті оқушылардың бақылауларымен, ой-толғаныстарымен ұштастыру, сұрақтар қою, көп білуге, мәселелерді анықтауға ұмтылдыру.
  
• 
  Қоғамдық пайдалы еңбектің оқу және тәрбие мақсаттарына сай жүргізілуі. Қоғамдық пайдалы жұмыс- оқытудың өмірмен байланысын жүзеге асырудың маңызды жолдарының бірі.
  
• 
  Еңбекті ғылыми ұйымдастыруды оқу процесіне енгізу.
  
• 
  Оқушылардың бір жұмыстағы табыстарын мадақтау, басқа жұмыстар беру.
  
• 
  Балаларды жақсы жұмыс істеуге үйрету, бір-бірімен жарысып жұмыс істеуге баулу.
  
• 
  Балалардың бастамашылығын мақұлдау, егер мүмкіндік болса «Жас өнертапқыштар» сайысын өткізу.
  
• 
  Әр оқушыны оған ұнайтын ғылым, техника, өнер салаларынан өз бетімен білім алуға ынталандыру.
  
• 
  Ақыл-ой іс-әрекетін тәжірибемен байлпныстырып, білімнің 80-85% тәжірибе арқылы меңгерілетінін есте сақтау.
  

• 
  Балалардың ақыл-ой жұмысы үшін формалар, бояулар, дыбыстар керек екенін естен шығармау.
  
• 
  Оқытудың алтын ережесі: көрініп тұрғандарды көрсету, еститінді естірту, иіскететінді иіскету, дәмін татып көретінді дәмін таттыру.
  
• 
  Көрнекілік- оқыту және ақыл-ой дамыту құралы.
  
• 
  Оқушы ұғымдар және абстрактілік ережелерді түсіну үшін нақты фактілер, мысалдар келтіру.
  
• 
  Көрнекілікті мәселелі жағдаяттар туындату үшін қолдану.
  
• 
  Көрнекі құралдың оқылатын зат және құбылыс туралы анық және дұрыс түсінік алуға көмектесуі.
  
• 
  Оқушылардың бақылауын жүйелеп, құбылыстардың себептерін, салдарын анықтау.
  
• 
  Көрнекілікті балалармен бірге алдымен түгел қарау, негізгісі мен негізгі емесін анықтау, содан кейін тағы бір рет толық қарап шығу.
  
• 
  Көрнекіліктің алуан түрін қолдану, бірақ көп көрнекілік қолданбау, өйткені балалардың назары басқа жаққа ауып, негізгіні түсіне алмай қалады.
  
• 
  Көрнекілікті қолданып оқушының сезіміне қозғау салу, қалыптасқан түсініктерге сүйеніп, меңгерілетін ұғымды нақтылау.
  
• 
  Балалармен бірге көрнекілік жасау, оқушылардың өздері жасаған көрнекіліктердің де әсері мол.
  
• 
  Қазіргі көрнекі құралдарды, атап айтсақ: оқу теледидарларын, бейнежазбаларды, кодослайдтарды, жартылай экранды проекцияларды т.б. қолданып , техникалық құралдармен жұмыс істей білу.
  
• 
  Көрнекі құралдарды қолданып оқушылардың зейінін, байқампаздығын, ақыл-ой мәдениетін, жобалай білуін, оқуға деген қызығушылығын тәрбиелеу.
  
• 
  Көрнекілік арқылы байланыс орнату.
  
• 
  Балалардың жас ерекшеліктеріне қарай заттық көрнекілікті азайтып, символдық көрнекілікті қолдану.
  
• 
  Нақты заттар мен құбылыстарды көрсету, мүмкіндік болмаған жағдайда символдық көрнекі құралдарды қолдану.
  

• 
  Қазіргі оқытуда естен гөрі ақыл-ойға баса назар аударылады. Сондықтан оқушылардың күшін құндылықтары аз білімдеді есте сақтауға жұмсамау керек. Есте шемадан тыс оқу материалдарын сақтауға болмайды, ол ақыл-ойға зиян келтіреді.
  
• 
  Дұрыс қабылданбаған, түсініксіз нәрселердің есте қалып қоюына жол бермеу. Бала тек саналы меңгерілген, түсінікті материалды ғана сақтау керек.
  
• 
  Әртүрлі анықтамалық әдебиеттерді, сөздіктерді, энциклапедияларды қолдануға үйрету.
  
• 
  Есте сақтау керек материалдар өте көп болмау керек, мұғалімнің қандай білімдер есте сақталу керек екенін анықтауы.
  
• 
  Оқытудан кейін білімді ұмыту басталады, сондықтан қайталаудың уақыты және жиілігі ұмыту туралы психологиялық теорияларға сәйкес белгіленеді.
  
• 
  Жаңа материалды оқып болған соң қайталауды көп жүргізу керек, содан кейін қайталау азаяды, бірақ оны тоқтатуға болмайды.
  
• 
  Әр оқушыны өз мүмкіндігіне қарай, бірақ бар күш-жігерімен жұмыс істеуге үйрету. Жалқаулықпен күресу.
  
• 
  Қызығушылықты қалыптастырмай тұрып, жаңа материалдарды оқып-үйренуді бастамау.
  
• 
  Оқу материалын жүйемен беру.
  
• 
  Егер оқыту қарқыны төмендесе, онда бірден себебін анықтау. Көп кездесетін себептер: оқу процесіне қызығушылықтың төмендеуі және шаршау. Оларды жою жолдарын іздестіру.
  
• 
  Тіке тапсырмалар және нұсқауларды көп бермеу. Балаларды ақыл- кеңесті тыңдауға үйрету. Өте қызықтысын салмақтап айтыңыз. Әзіл- сықақ айтуға болады, бірақ шамадан аспаған жөн.
  
• 
  Өзара оқытуды кең қолданып, оны бағыттау. Өзара оқыту мұғалім қалыптастыра алмайтын сапаларды қалыптастырады.
  
• 
  Оқушыларды оқу материалын есте сақтай білуге үйрету. Ол үшін есте сақтауды жеңілдететін мнемотехникалық (керекті мәліметтерді есте сақтауға көмектесетін ережелер мен тәсілдердің жиынтығы) тәсілдерді қолдану.
  
• 
  Баланың жағымды әсерін туғызбай тұрып, жаңа білім беруді бастамау. Жазалау әдістерімен берілген білім берік болмайды.
  
• 
  Қайталау және бекіту кезінде оқушылардың естерін, ақыл-ойларын, сезімдерін жұмыс істетіп, білімдерін тереңдетіп, жаңа мысалдар келтіріп, қортындыларды нақтылау.
  
• 
  Оқыту қиындылығын қадағалау.
  
• 
  Оқушының оқу материалына деген оң көз қарасын қалыптастыру.
  
• 
  Жаттығулар санын, орындалатын мерзімін белгілеу.
  
• 
  Оқыту нәтижелерін жүйелі түрде тексеру және бағалау.
  

• 
  Оқытылатын материалдарды әрбір жас кезеңдеріне бөлу.
  
• 
  Баланың ақыл-ойы белгілі бір пәнді оқуға әзір болуы керек екенін ұмытпау.
  
• 
  Баланың дайындығын, дамуын және мүмкіндігін ескере отырып оқыту. Балалардың өмір тәжірибесін, қызығушылықтарын, даму ерекшеліктерін зерттеу және ескеру.
  
• 
  Балаларды оқыту арқылы дамыту.
  
• 
  Мүмкіндіктері бірдей оқушыларды біріктіру.
  
• 
  Жақсы оқушылардың дамуын тежемеу, оқу үлгерімі нашар оқушыларды тез қарқынмен жұмыс істеуге үйрету.
  
• 
  Оқытудың қарқынын белгілеп, керек жағдайда өзгерту.
  
• 
  Ұқсатуды, салыстыруды, қатар және қарама-қарсы қоюды кең қолдану.
  
• 
  Жаңа және күрделі материалдарды оқып үйренуге жақсы оқитын оқушыларды, бекітуге оқу үлгерімі нашар оқушыларды қатыстыру.
  
• 
  өте асықпау!
  
• 
  Оқушыға келген ойды танымның соңы емес, басы деп түсіну.
  
• 
  Түсініктілік мұғалімнің анық түсіндіруіне және тіліне байланысты; ұғымдарды нақты және біржақты етіп тұжырымдап өмірден, әдебиеттен жарқын мысалдар келтіріп, бірсарынды сөйлемеу.
  
• 
  Монологты ұзаққа созбау, мұғалім іс-әрекеті мен оқушы іс-әрекетін анықтап алу. Балалардың түсінігіне жеңіл оқу материалдарын өз бетімен оқуға беру.
  
• 
  Оқытудың алғаш сәтінде барлық білімді емес, тек негізгілерін беріп, бекітуге жаңа мысалдар, фактілер алып, жаңа білімді нақтыландыру.
  
• 
  Оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқару.
  
• 
  Оқушылардың оқу жұмысын жеңілдете бермеу, олардың өз бетімен оқуына, оқу материалын талдауына көмектесу, бағыт беру.
  
• 
  Түсініктілік баланың жұмыс қабілетімен байланысты, сондықтан баланы жұмыс істеуге үйрету.
  

1. 
   Балалардың ақыл-ой күштері мен мүмкіндіктері бірдей емес.
   
2. 
   Оқыту мен тәрбиелеудің барлық закңдарын қолдануға болатын абстрактылы оқушы жоқ: оқушы әрқашан дара, өзінше ерекше.
   
3. 
   Оқуда барлық мектеп балалары үшін табысқа жетудің бірыңғай алғы шарттары жоқ.
   
4. 
   Оның ақыл-ой қабілетін одан әрі қалай дамытуға болатындығын анықтау маңызды.
   
5. 
   Оқу қызметінің берілген сәтінде әр оқушының неге қабілетті екенін анықтаудың маңызы зор.
   
6. 
   Оқушыдан мүмкін еместі талап етуге болмайды.
   
7. 
   Бағдарламада қаралған деңгейге әр оқушы қандай жолмен, қандай кідірістермен және қиыншылықтармен келетінін дұрыс анықтап алу керек.
   
8. 
   Әрбір оқушының ақыл-ой еңбегінде бағдарламаны қалай нақтылы жүзеге асыру керек.
   
9. 
   Әрбір баланың күші мен мүмкіндігін ашып, оны ақыл-ой еңбегінде қуанышқа кенелту.
   
10. 
    Қиын балаларға шамасына қарай ақыл-ой жұмыстарын беру.
    
11. 
    Әрбір оқушының оқудағы және ақыл-ой еңбегіндегі дара сүрлеуін анықтау керек. Осы сүрлеуді және жақсылық жалынының қызуын сақтау.
    

• 
  Жаңа және дәстүрлі емес оқыту нысандарын қолдану;
  
• 
  Ділгірлік оқыту;
  
• 
  Компьютерлік технологияны қолдану;
  
• 
  Интерактивті компьютерлік құралдарды қолдану;
  
• 
  өзара оқыту (жұптық, топтық);
  
• 
  білім, іскерліктерді тест сынағы арқылы тексеру;
  
• 
  сыныпта жағымды микроклимат жасау;
  
• 
  мұғалімнің өз пәніне, оқушыларға оң көзқарасы;
  
• 
  Оқушылардың оқудағы жетістіктерін көрсету;
  
• 
  Білімнің оны ашқан адамдардың тағдырымен байланысты;
  
• 
  Оқыту нысандары және әдістерін түрлендіру.
  

• 
  Оқытуда жеке тұлғаның ар-намысына тиетін жазалау әдісін қолданбау;
  
• 
  Оқушының өз міндетін орындауға деген ықыласын мақұлдау;
  
• 
  Үлгерімі нашар, жауапкершілігі төмен оқушыларды әдепті, бірақ қатаң түрде айыптау, оларға қателіктерін шыдамдылықпен түсіндіру;
  
• 
  Баланың өзі туралы жақсы бағасын өзіне сенімін, сый-құрметін қалыптастыру;
  
• 
  Қол жеткен жетістіктерді бекітіп, тұрақты түрде талап қою;
  
• 
  Жеке тұлғаның іс-әрекетін дұрыс бағыттап, теріс қылықтардың көрінуіне жол бермеу;
  
• 
  Баланы түсіну, жақсы көру, бірақ талап та қою;
  
• 
  Оқушының табысына шынайы түрде қуану;
  
• 
  Баланың көңіл-күйін ескеру;
  
• 
  Баланың дене кемістігін сөз етпеу;
  
• 
  Баланың өздігін баспау;
  
• 
  Балаларды басқа балалармен салыстырмау;
  
• 
  Баланың ар намысына тиетін сөз айтпау;
  

• 
  қысқа, нақты, деректі материалдың еңгізілуі;
  
• 
  ақиқат ғылымның мазмұнын баяндауы;
  
• 
  балаға түсініктілігі;
  
• 
  баланың қызығушылықтарын, қабылдауын, ақыл-ойының, есінің ерекшеліктерін ескеріп,танымға, тәжірибеге деген қызығушылықты оятып, білімге және тәжірибегелік іс-әрекетке деген сұранысты дамытуы;
  
• 
  оқулықтың өз ғылымының, оқу бағдарламасының логикасына сәйкес келуі;
  
• 
  білімнің әр саласынан хабар беруі;
  
• 
  оқу материалына қосымша әдебиеттереңгізіп, өздігінен білім алуға және шығармашылыққа итермелеуі;
  
• 
  оқулық мәтіндегі негізгі ережелер, қорытындылардың анықтылығы және нақтылығы болу керек.
  
• 
  қызықтылығы, мәселелі түрде баяндалуы;
  
• 
  әдеби тіл нормаларына сәйкестігі;
  
• 
  эстетикалық талаптарға сай безендірілуі;
  

• 
  интеллект;
  
• 
  білім іскерлігі және дағдыларын тәжірибеде күрделі мәселелерді шешуде пайдалана білу;
  
• 
  тыңғылықты және толассыз пайдалы еңбек етіп, өзін-өзі тәрбиелеп, жүйелі оқып үйренуге, ізденуге қабілет.
  

• 
  алуан түрлі тетіктер мен машиналарға қызығады;
  
• 
  үлгі, құрал, аппарат құрастырғанды жақсы көреді;
  
• 
  механизм, аппараттың жұмыс істемеу себептерін анықтайды;
  
• 
  бұзылған құрал және механизмдерді жөндейді, ескі бөлшектерден жаңа ойыншық, құралдар, бұйымдар жасайды;
  
• 
  тетіктердің сызбасын сала алады;
  
• 
  техникалық әдебиеттерді оқиды.
  

• 
  музыканы және музыкалық жазбаларды жақсы көреді;
  
• 
  саз әуеніне тез құлақ түріп, оны мұқият тыңдап, жадына жаттап алады;
  
• 
  жан - тәнімен беріліп музыкалық аспапта ойнап, ән айтады;
  
• 
  ән жазады;
  
• 
  бір музыка аспабында ойнайды;
  

• 
  абстрактілік ұғымдардан ой қорытындыларын тез шығарады;
  
• 
  басқаның және өзінің ойларын, бақылағандарын жазып алады;
  
• 
  ғылыми-көпшілік басылымдарды, ғылыми мақала және кітаптарды, ғылыми әдебиеттерді көркем әдебиеттерден бұрын бірінші оқиды;
  
• 
  әртүрлі оқиғалардың себептерін және мәнін табады;
  
• 
  өзінің жобаларына, сызбасына уақытты көп бөледі;
  
• 
  жұмыс істегенде шаршамайды.
  

• 
  сөз жетпегенде өз сезімін бет қимылы, қимыл-қозғалысы арқылы білдіріп, жұрт назарын өзіне аудару үшін қызықты әңгімелер айтады;
  
• 
  кейіпкерге еліктеп дауысын өзгертеді;
  
• 
  аудиторияның алдында сөйлегенде, әсіресе үлкендер алдында сөйлегенді жақсы көреді;
  
• 
  сұлулықты жақсы көріп, маңызын түсінеді.
  

• 
  жақсы, анық ойлап, адам ойын тез түсінеді;
  
• 
  адамдардың іс-қимылының себептерін біледі;
  
• 
  еске сақтау қабілеті жақсы;
  
• 
  жаңа оқу материалын тез қабылдап, жадына жаттап алады;
  
• 
  сұрақтарды көп қояды;
  
• 
  кітапты көп оқиды;
  
• 
  өзіне қатысы жоқ мәселелерді көп біледі;
  
• 
  өте ақылды, өзін құрметтейді.
  

• 
  күшүі көп, үнемі қозғалғысы келеді;
  
• 
  соққыдан қорықпайды;
  
• 
  спорт жарыстарында жеңеді;
  
• 
  қай уақытта күреске және басқа спорт түрлеріне үйренгені белгісіз;
  
• 
  өзінің көп құрбыларына қарағанда денесі жақсы дамыған, қимыл-қозғалысы үйлесімді;
  
• 
  ешуақытта шаршамайтын әсерн туғызады;
  
• 
  спортшыларға еліктейді.
  

• 
  жазбаша және ауызша әңгімелерінде кейіпкерлердің көңіл-күйін беру үшін әдеби сөздер қолданады;
  
• 
  әңгіме, өлең, роман жазады.
  

• 
  сөз таба алмаса, сурет арқылы көңіл-күйін, сөзімен білдіреді;
  
• 
  суреттерде адамдарды, жануарларды, оқиғаларды бейнелейді,
  
• 
  өнер шығармаларын талдай алады;
  
• 
  бос уақытта ермексазбен жұмыс істеп, сурет салады;
  
• 
  үйді, киімдерді безендіреді;
  
• 
  классикалық шығармаларды дұрыс бағалайтын кездері болады.
  

• 
  дарындылықты анықтау, дамыту мәселесіне көңіл бөліп, сол бағытта талмай жұмыс жасау;
  
• 
  дарынды оқушыға қосымша тереңдетілген бағдарламалар жасай біліп, олардың өздігімен жұмыс істеуіне, шығармашылық ізденістеріне қажетті кеңестер бере білу;
  
• 
  жұмысқа қажетті материалдар мен тиімді әдістерді тауып, жұмыстың мақсатын нақты қоя білу;
  
• 
  оқушыға дұрыс бағыт-бағдар беру арқылы оның ғылыми зерттеу жұмысымен айналысуына көмектесу;
  
• 
  педагогикалық үрдісті диагностикалау жұмысын жүргізіп, оларды бір-бірімен байланыстыра алу;
  
• 
  дарындылықты анықтауда әр түрліпсиходиагностикалық әдістемелерді, ал дамытуда оқудың әр түрлі жаңа технологияларын тиімді қолдана білу.
  
• 
  оқушыны жақсы көру және қабілеті жоғары оқушылармен жақсы қарым-қатынаста болуы;
  
• 
  дарынды оқушымен жұмысқа тұрақты қызығу дамыту және нәтижелі әдіс-тәсілдерді талмай іздеуі;
  
• 
  дарынды оқушының ата-анасымен тығыз байланыс орнатуы;
  
• 
  дарынды оқушымен жұмыс кезінде жоғары нәтижелерге жетуге ұмтылу;
  
• 
  өз пәнің мемлекеттік стандарт деңгейінен жоғары деңгейде білуі;
  
• 
  қызмет нысанын, яғни, бірыңғай педагогикалық үрдісті білуі;
  
• 
  оқушы дарындылығының үлгісін білуі;
  
• 
  жеке тұлға теориясын, оны қалыптастырудың әдіс-тәсілін білуі;
  
• 
  дарынды оқушыны оқыту, тәрбиелеу үрдісінде үлгерімге ғана көңіл бөлмей, оның басқа көрсеткіштермен байланысына көңіл бөлуі;
  
• 
  оқушы дарындылығын дамытуға қажетті зерттеу жұмыстарын жүргізе алуы;
  
• 
  дарынды оқушыны зерттеуге психодиагностикалық күнделік жүргізуі;
  
• 
  дарынды оқушыны оқудың нәтижесін нақты бағалай білуі;
  
• 
  дарынды оқушыны олимпиадалар мен сайыстарға дайындауда жетістікке жете алатындай деңгейде жұмыс жасауы;
  
• 
  дарынды оқушының ата-анасына әр түрлі педагогикалық-психологиялық кеңестер беруі.