172
болғанға шейін кішірейтіңіз. Ал енді əңгімелеріңізді сырттан
бақылаңыз. Өзіңізді қалай көріп тұрсыз? Жағдайды қалай көріп
тұрсыз?
Егер де жаттығуды аяқтасаңыз, белгі беріңіз – басыңызды
изеңіз, 3-4 рет деміңізді алып, көзіңізді ашыңыз.
Топпен тəжірибеңізді бөлісіңіз. Бұл жаттығуды жасауда
нені жасау оңай, нені жасау қиын болды? Не ұнады, не
ұнамады? Осы жолы көрмеде кімге тоқтадыңыз? Қандай
жағдайды елестеттіңіз? Жаттығу барысында көңіл-күйіңіздің
қалай өзгергенін айтып беріңізші? Қазір не сезініп отырсыз?»
Керек уақыт
– 1 сағат.
3-жаттығу
Мақсаты: ашуды жəне агрессияны жеңудің оңайырақ
тəсілін таңдау жəне жағымсыз эмоцияларға жауап қайтару.
Орындалу тəртібі: жайғасып отырыңыз, денеңізді бос
ұстаңыз, 3-4 рет терең дем алып, көзіңізді жұмыңыз, тағы да
өзіңізді шағын көрмеде жүрмін деп елестетіңіз. Ары қарай 1-
жаттығудағы көрме жайлы нұсқаулық оқылады.
«Осы сюжетті басынан аяғына дейін қарауға тырысыңыз.
Ал енді сюжеттің басына оралыңыз, суретті керісінше басын
аяғына қаратып қойыңыз, ары қарай сюжетті аяғына дейін
көріңіз.
Ал енді қайтадан басына оралыңыз, бірақ бұл жолы барлық
қатысушылар, соның ішінде сізде мульфильмдегі батырлардың
даусымен сөйлеңіздер.
Егер де жаттығуды аяқтасаңыз, белгі беріңіз – басыңызды
изеңіз, 3-4 рет деміңізді алып, көзіңізді ашыңыз.
Топпен тəжірибеңізді бөлісіңіз.
Керек уақыт – 1 сағат.
4-жаттығу
Мақсаты: ашуды жəне агрессияны жеңудің оңайырақ
тəсілін таңдау жəне жағымсыз эмоцияларға жауап қайтару.
Орындалу тəртібі: жайғасып отырыңыз, денеңізді бос
ұстаңыз, 3-4 рет терең дем алып, көзіңізді жұмыңыз, тағы да
өзіңізді шағын көрмеде жүрмін деп елестетіңіз. Нұсқау
1-жаттығуда берілгендей.
65
Басында сезім мүшелеріне
сəйкес келетін бөлшектердің
болуы – құлақ, ауыз, көз.
«Құлақ» бөлшегінің мағына-
сы: ақпаратқа қызығу, өзі үшін
қоршаған адамдардың пікірі-
нің маңыздылығы.
Аузы ашық жəне тілі
көрініп тұрса бұл сөйлеу
белсенділігі (сөз құмарлық),
еріні қоса салынған болса –
сезімталдық; кейде екеуі де бірге болуы мүмкін. Егер тілі мен
еріні салынбай тек ашық тұрған ауызы салынса, əсіресе, асты
қатты басылып тұрса – күдік пен қорқыныштар, сенбеушілікті
көрсетеді.
Тісі мен ауызы – вербальды
агрессия, көп жағдайларда – қорғаныс
ретінде көрінеді (арпылдасу, соқтығу,
оған сөйлеген адамдарға дөрекі жауап
береді, айыптаушылық, жазғыру). Ба-
лалар мен жасөспірімдерге ауызын
доғал сызықтармен салу тəн (қорқақ-
тық, қобалжу).
Көзіне ерекше мəн береді. Бұл
адамның бойында қорқыныштың бо-
луын сипаттайды: кірпігінің салыну
немесе салынбауына ерекше назар
аудару керек. Кірпік – бұл истероид-
ты-демонстративті мінез-құлық мəне-
рі. Кірпік сонымен қатар басқалардың оның сыртқы əдемілігіне,
киіну мəнеріне таңданыспен қарауына ерекше мəн береді.
Басының үлкен болуы (фигураға қатысты) бұл зерт-
телушінің басқалардың жəне өзінің бойындағы ақыл-ой
бастауын бағалайтындығын білдіреді.
Кейде басында қосымша бөлшектер болуы мүмкін: мүйіз-
қорғаныс, агрессия. Қосымша басқа да белгілермен бірге
болуы мүмкін – тырнақтармен, қылтаңдармен, инелермен –
агрессияның сипаты: кездейсоқ немесе қорғаныс-жауап беру.
66
Қанаттары – өзін-өзі əдемілеуге жəне ақтауға тырысу. Жал, жүн,
сəнді шаш – сезгіштік, өз жынысын көрсету.
Құйрықтары.
Өз əрекеттеріне, шешімдерге,
қорытындыларға, вербальды нəти-
желеріне деген қатынасын көрсе-
теді. Жəне де құйрықтың (қағазда)
қайда бағытталып тұрғандығы да
маңызды. Құйрық оңға қарап тұрса
— өзінің əрекеттеріне жəне мінез-
құлқына деген қатынас. Солға – өз
ойларына, шешімдеріне деген қа-
тынас; жіберілген мүмкіндіктеріне,
өзінің шешімсіздігіне деген қаты-
нас. Бұл қатынас құйрықтың жоғары
(сенімді, жағымды, ширақ) немесе
төмен (өзіне көңілінің толмауы, өзінің əділдігіне сенбеу, жасаған
əрекеттеріне, сөздеріне өкіну жəне т.б. ).
Фигураның пішіні.
Қосымша шығыңқы нəрселердің, пішіндердің, сызықтардың
болуы немесе болмауы (қалқандардың, сауыттардың, инелердің
болуы). Егер ол:
- үшкір бұрыштармен са-
лынған болса – бұл қоршаған-
дардан қорғаныс, агрессивтілік;
- қоюлап бояса, шеттерін
басыңқы сызса – бұл қорқыныш
пен үрейді көрсетеді;
- қалқандары
болса,
сызықтар екі қатар етіп салынса,
байқампаздықпен, күдіктенгіш-
тікпен байланысты.
Қорғаныстың бағыттылығы
– кеңістікте орналасуына бай-
ланысты:
- фигураның жоғарғы сұлбасы – жоғарыда тұрған
адамдарға, тыйым салатын, мүмкіндігін шектейтін, мəжбүр-
171
Біздің жұмысымыздың барысында сіздер өздеріңіздің
агрессияларыңызды жəне ашуларыңызды басу тəсілінің əр түрлі
«зияны жоқ» жаттығулармен танысасыз.
Жайғасып отырыңыз, денеңізді бос ұстаңыз, 3-4 рет терең
дем алып, көзіңізді жұмыңыз. Сіз шағын бір көрмеге тап болдым
деп елестетіңіз. Ол жерде сіздің ашу-ызаңызды тудыратын, сізді
ренжіткен немесе сізге əділетсіз болған адамдардың суреттері
ілініп тұр. Көрменің ішінде жүріп осы суреттерге қарауға
тырысыңыз. Кез келген біреуін таңдаңыз да қасына тоқтаңыз.
Осы адаммен байланысты бір жанжал жағдайын еске түсіріп
көріңіз. Осы жағдайда өзіңізді ойша көруге тырысыңыз.
Өзіңіз ашуланған адамға сезіміңізді көрсетіңіз. Сезіміңізді
шектемеңіз, айтудан ұялмаңыз, не айтқыңыз келеді бəрін
айтыңыз.
Сіз бұл адамға сіздің сезіміңізге түрткі болатынның бəрін
жасадым деп елестетіңіз. Өз əрекетіңізді тежемеңіз, сол адамға
не жасағыңыз келеді, бəрін жасаңыз.
Егер де жаттығуды аяқтасаңыз, белгі беріңіз – басыңызды
изеңіз, 3-4 рет дем алыңыз да көзіңізді ашыңыз.
Топпен тəжірибеңізді бөлісіңіз. Бұл жаттығуды жасауда
нені жасау оңай, нені жасау қиын болды? Не ұнады, не
ұнамады? Сіздің көрмеңізге қасыңыздағылардың қайсысы кірді?
Кімге тоқтадыңыз? Қандай жағдайды көз алдыңызға
елестеттіңіз? Сол жайында айтыңызшы. Жаттығу барысында
жағдайыңыз қалай өзгерді? Жаттығудың басында жəне аяғында
сезімдеріңіз немен ерекшеленді?
Керек уақыт
– 1 сағат.
2-жаттығу
Мақсаты: ашуды жəне агрессияны жеңудің оңайырақ
тəсілін таңдау жəне жағымсыз эмоцияларға жауап қайтару.
Орындалу тəртібі: жайғасып отырыңыз, денеңізді бос
ұстаңыз, 3-4 рет терең дем алып, көзіңізді жұмыңыз. 1-
жаттығудағы шағын көрме жайлы нұсқау оқылады.
«Осы адаммен сөйлесіп тұрғаныңызды елестетіңіз. Сол
адамды көз алдыңызға келтіріңіз: ол сізді ызаландыратын əрекет
жасап жатыр. Ал енді əңгіме басында оның бойының кішірейіп
бара жатқанын, даусының əлсізденгенін, өзінің сенімсіз сөйлеп
тұрғанын елестетіңіз. Оны мүлдем кішірейіп, сіз елемейтіндей
Достарыңызбен бөлісу: |
