178
4.9. АТА-АНАЛАРҒА ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
НҰСҚАУЛЫҚТАР
Балалар дөрекі, қызғаншақ, ашуланшақ,
қызыққыш, ұстамсыз, өтірікші жəне тұйық;
ашуын күлкі арқылы да, жылау арқылы да көрсетеді,
ұсақ-түйекке бола қатты қуанып,
соншалықты қайғыруы мүмкін,
жанын ауыртқанына шыдамайды, бірақ
өзгелердің жанын ауыртады, – олар енді ересек адамдар.
ЖАН ЛАБРЮЙЕР
Алдыңғы буынның еш біреуінде жасөспірімдерді тəрбиелеу
міндеті қазіргі кездегідей осынша қиын болған емес.
Жасөспірімдер арасындағы зорлық-зомбылық ойдан жасалған
кино əлемімен шектелмейді, ол кешкі жаңалықтар ақпаратында
үнемі орын алады. Өз құрбыларына, туысқандарына немесе
өздеріне қол салатын жасөспірімдер туралы ақпарат біз үшін
үйреншікті болды.
Интернеттің, кабельді жəне
жер серіктік теледидардың пай-
да болуы қазіргі балаларға кез
келген интернетке салынған
фильмдерді,
бейнероликтерді
көруге мүмкіндік тудырған.
Интернет біздің балаларға негіз-
гі қарым-қатынас құралы жəне
өз ойларымен, жаңалықтармен
алмасу тəсілі ретінде бола
бастады. Балалар желі арқылы
əлемнің кез келген жеріне ақпарат жіберіп, достарымен қарым-
қатынас жасайды.
Əлеуметтік
зерттеулер
бойынша
жасөспірімдердің
уақытының көбі үй тапсырмасын дайындауға емес, компьютерді
қолдануға кетеді екен. Көп оқушылардың ата-аналары
балаларының уақытының көбісінің компьютерлік ойындарға
кететінін айтып шағымданады.
59
ТҰЛҒАЛЫҚ ҚОБАЛЖУ –
адамның қобалжуға бейімді-
лігін жəне жағдайларды қау-
іп төндіруші ретінде қабыл-
дау үрдісінің болуын сипат-
тайтын тұрақты жеке си-
паттамасы
Тұлғалық қобалжудың деңгейін анықтау
Нұсқау: «Төменде берілген
əр сөйлемді оқып шығып оң
жақтағы бағанаға өзіңізді əдетте
қалай сезінетініңізге байланыс-
ты бір санды белгілеңіз. Сұ-
рақтарға жауап беруде көп ой-
ланбаңыз, өйткені дұрыс немесе
бұрыс жауаптар жоқ».
Тұлғалық қобалжу шәкілі
№
п/п
Тұжырым
Ешқашан Ешқашан
дерлік
Жиі Әрқашан
дерлік
1 Менің көңіл күйім көтеріңкі болады
1 2 3
4
2 Мен ашуланамын
1 2 3
4
3 Мен тез ренжимін
1 2 3
4
4 Мен басқалар сияқты жолы болғыш
болғым келеді
1 2 3
4
5 Мен басқалар сияқты жолы болғыш
болғым келеді
1 2 3
4
6 Менің күшім тасып жұмыс жасағым
келіп тұр
1 2 3
4
7 Мен салмақты, сабырлы және
жинақымын
1 2 3
4
8 Мені болуы мүмкін қиындықтар
қобалжытады
1 2 3
4
9 Мен болмашы нәрселерді қатты
уайымдаймын
1 2 3
4
10 Менің бақытты болған кездерім бар
1 2 3
4
11 Мен бәрін жүрегіме жақын
қабылдаймын
1 2 3
4
12 Маған өзіме деген сенімділік жетпейді
1 2 3
4
13 Мен өзімді қорғансыз сезінемін
1 2 3
4
14 Мен сыни жағдайлар мен
қиындықтардан қашуға тырысамын
1 2 3
4
15
Менің сары уайымға салынатын
кездерім болады
1 2 3
4
16 Менің риза болған кездерім болады
1 2 3
4
17 Кез келген болмашы нәрселер мені
қынжылтады
1 2 3
4
18 Менің өзімді бақытсыз адам ретінде
сезінетін кездерім болады
1 2 3
4
19 Мен салмақты адаммын
1 2 3
4
20 Мен өзімнің жұмыстарымды ойласам
мазам кетеді
1 2 3
4
60
Кілті
СТ
Жауаптар
ЛТ
Жауаптар
№№
1 2 3 4
№№
1 2 3
4
Ситуациялық қобалжу
Тұлғалық қобалжу
1
4 3 2 1
21 4 3 2 1
2
4 3 2 1
22 1 2 3 4
3
1 2 3 4
23 1 2 3 4
4
1 2 3 4
24 1 2 3 4
5
4 3 2 1
25 1 2 3 4
6
1 2 3 4
26 4 3 2 1
7
1 2 3 4
27 4 3 2 1
8
4 3 2 1
28 1 2 3 4
9
1 2 3 4
29 1 2 3 4
10 4 3 2 1
30 4 3 2 1
11 4 3 2 1
31 1 2 3 4
12 1 2 3 4
32 1 2 3 4
13 1 2 3 4
33 1 2 3 4
14 1 2 3 4
34 1 2 3 4
15 4 3 2 1
35 1 2 3 4
16 4 3 2 1
36 4 3 2 1
17 1 2 3 4
37 1 2 3 4
18 1 2 3 4
38 1 2 3 4
19 4 3 2 1
39 4 3 2 1
20 4 3 2 1
40 1 2 3 4
Нəтижелерді талдау.
Нəтижелерді талдауда əр шəкіл бойынша жалпы қорытынды
көрсеткіш 20-дан 80 баллға дейін қамтиды. Неғұрлым қоры-
тынды балл жоғары болса, соғұрлым қобалжу деңгейі (ситуа-
циялық немесе тұлғалық) жоғары болады. Көрсеткіштерді
талдауда келесі бағалауларды қолданылады: 30 баллға дейін –
төмен; 31-44 балл – орта; 45 жəне одан жоғары балл – жоғары.
Қобалжу деңгейінің жоғары болуы (> 46) невротикалық
177
Оқушылардың агрессивтілігінің алдын алуын қамтамасыз
ету мақсатында мектеп басшылығы пəн мұғалімдерінің, сынып
жетекшілерінің, əлеуметтік қызметкерлер мен педагог-психолог-
тардың агрессивті жəне «тəуекел топтардағы» балаларды ерте-
рек анықтау бойынша тығыз өзара əрекеттестігін қамтамасыз
етуі керек.
Жүргізілген социологиялық зерттеу көрсеткендей, педагог-
психологтарға арналған кабинеттер көп мектептерде жоқ.
Психологиялық кабинеттердің көпшілігі материалдық жəне
техникалық жабдықталуы жағынан артта қалады. Сондықтан да,
мектеп басшылығы педагог-психологтарды қазіргі заманға сай
техникалық жəне əдістемелік құралдармен жабдықталған жеке
психологиялық кабинеттермен қамтамасыз етуі керек.
Орта білім беру мекемелеріндегі психологиялық қызметтің
іс-əрекеті Ережелеріне сəйкес педагог-психологтар өздерінің
кəсіби біліктілігі мен дəрежесін көтеру керек. Мектеп басшы-
лығы педагог-психологтар мен əлеуметтік педагогтар үшін
біліктілікті арттыру курстарында оқуға, жоғары маманданған
психолог-тəжірибешілердің семинарларына жəне тренингтеріне
қатысуға мүмкіндік жасауы керек.
Көптеген мектептерде мұғалімдердің психологиялық білік-
тілігі жеткілікті деңгейде жоғары емес, олар өздерінің жұмы-
сында балалардың психологиялық жағдайын, баланың мінез-
құлқының түрткілерінің сан түрлі болуын есепке алмайды, ал
бұл өз ретінде педагогикалық қызметті көп жағдайда ресми
қырынан көрсетеді жəне мектепте жағымсыз құбылыстарды
туындатады.
Мұғалімдердің агрессивті балалармен өзара əрекеттестігі
бойынша психологиялық біліктілігін арттыру мақсатында
мектептің барлық педагогикалық ұжымын біліктілікті арттыру
курстарында оқуын ұйымдастыру ұсынылады.
Мектептің əр оқушысы өзін өмірдің қиын кездерінде қалай
ұстау керектігін білуі қажет.
Педагог-психологтар оқушыларды балаларға қатысты күш
көрсетудің алдын алу мақсатында қауіпсіз мінез-құлық бойынша
білімдермен қамтамасыз етуі керек. Осыған байланысты, психо-
лог-педагогтарға күш қолдануға жəне қатыгездікке ұшыраған
балалармен, сонымен қатар басқа кəмелетке толмаған балаларға
қатысты күш жəне агрессия көрсеткен балалармен психоло-
гиялық жұмыс жүргізу ұсынылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
