Жұмыс бағдарламасы пән: Биологиялық статистика Пән коды: bio 3214 Мамандық: 051102- «Қоғамдық денсаулық сақтау»

1. Ахметқазиев А.А, Кельтенова Р.Т. Математикалық статистика, Алматы «Экономика», 2002

2. Бектаев Қ.Ықтималдықтар теориясы және математикалық статистика. Алматы: «Рауан», 1991

3. Жидкова О.И. Медицинская статистика (конспект лекций). – М. «Эксмо», 2007.

4. Савилов Е.Д,Мамонтова Л.М идр.Применение статистических методов в эпидемиологическом анализе. – М. «МЕД пресс-информ», 2004.

5. Лукьянова Е.А. Медицинская статистика.- М:Изд РУДН, 2002.

• 
  Тесттер
  

№9 сабақ

1. 
   Тақырыбы: Стандартталған коэффициенттер. Стандарттаудың тікелей әдісі.
   

2. 
   Мақсаты: Клиникалық және фармацевтикалық берілгендерді талдауда факторлық белгінің нәтижелік белгіге әсер етуін анықтауда стандарттаудың тікелей әдісін қолдану.
   

3. 
   Оқытудың мақсаты: Клиникалық және фармацевтикалық берілгендерді талдауда факторлық белгінің нәтижелік белгіге әсер етуін анықтауда стандарттаудың тікелей әдісін қолдану дағдысын қалыптастыру.
   

4. 
   Тақырыптың негізгі сұрақтары:
   

1. 
   Стандарттау әдісін қолданудың шарттары қандай?
   
2. 
   Стандарттау әдісінің мәні неде?
   
3. 
   Стандарттау коэффициенттері деген не?
   
4. 
   Стандарттау коэффициентерін есептеудің қандай әдістері бар?
   
5. 
   Стандарттаудың тікелей әдісінде стандарттау коэффициентерінің есебінің кезеңдері қандай?
   
6. 
   Стандарт деген не және оны қалай алады?
   

5. 
   Оқытудың әдісі мен сабақ жүргізу: жеке тапсырманы жазба түрінде орындау.
   

• 
  Тапсырма:
  

ҚР-ның екі аймағындағы жас шамасы құрамы бойынша айырмашылығы бар тұрғындардың өлім көрсеткішіне стандарттау әдісінің көмегімен талдау жасау керек.

Стандарт сапасына кез келген аймақтағы тұрғындардың жас шамасы құрамын алуға болатындықтан, бұл жағдайда салыстыру қоры ретінде «С» аймағындағы белгілі тұрғындардың жас шамасының құрамы алынған.

Есептеуге қажет мәліметтер кестеде берілген:

ҚР-ның екі аймағындағы жас шамасы құрамы бойынша айырмашылығы бар тұрғындардың өлім көрсеткішіне стандарттау әдісінің көмегімен талдау жасау керек.

Стандарт сапасына кез келген аймақтағы тұрғындардың жас шамасы құрамын алуға болатындықтан, бұл жағдайда салыстыру қоры ретінде «С» аймағындағы белгілі тұрғындардың жас шамасының құрамы алынған.

Есептеуге қажет мәліметтер кестеде берілген:

Әртүрлі дәрілік препараттарды қабылдаған көрсеткіштерімен, ауруға шалдығу ағысының ауырлығы бойынша стандартталған ЖИТС-пен ауыратын екі топтағы қайтыс болу көрсеткіштерін салыстыру керек.

Стандарт үшін әртүрлі емдердің қосындысын қабылдаған науқастарды алу керек.

Көрсеткіштерді есептеу үшін мәліметтер кестеде берілген:

• 
  Қысқаша теория
  

Бұл әдіс жиынтықтың құрамындағы қандай да бір белгі бойынша салыстырылатын жіті көрсеткіштің шамасына мүмкін болатын ықпалды болдырмауға мүмкіндік береді.

Осы мақсатта жиынтықтың құрамы айтылған белгі бойынша теңестіріледі, ол алдағы кезде стандартталған коэффициентті есептеуге мүмкіндік береді.

Стандартталған коэффициенттер (көрсеткіштер) - шартты долбарлы (жобалы) шамалар, егер жиынтық құрамындағы айырмашылық болмағанда, ол салыстырылатын жіті көрсеткіштің шамаларының мәндері қандай болатынын көрсетеді.

Стандартталған коэффициенттер туылудың, өлім-жітімнің, әр текті жасы, жынысы, ауыру деңгейі бойынша салыстырмалы талдау жасау үшін қолданылады.

Стандартталған коэффииенттерді есептеудің келесі әдістері бар: тікелей, жанама, кері.

Стандарттаудың жанама және кері әдістері қайтыс болғандардың (туылғандардың) жас құрамы туралы немесе тұрғындардың жас құрамы туралы ақпарат болмаған жағдайда қолданылады. Қазіргі кезде бұл әдістер көп керек етілмейді, себебі бұдан гөрі стандарттаудың тікелей әдісін қолдану үшін мәліметтер алуға жеткілікті мүмкіндіктер бар.

Стандарттаудың тікелей әдісі егер тұрғындардың жас құрамы белгілі болғанда және қайтыс болу (туылу) жасының коэффициенттерін есептеуге мәліметтер бар болған жағдайда қоданылады.

Бұл әдіс келесі кезеңдерден тұрады:

1. 
   Жалпы және дербес жіті көрсеткіштерді есептеу:
   

дербес -айырмашылық белгісі бойынша (жынысы, жасы, еңбек өтілі және т.б.)

2. 
   Стандартты анықтау, яғни салыстырылатын жиынтық үшін бірдей
   

Ереже бойынша, стандарт үшін сәйкес топтардағы сандық құрамдағы қосынды немесе жарты қосынды алынады. Сонымен бірге кез келген салыстырылатын жиынтықтардың құрамы, сондай-ақ қандай да бір жиынтықтың баламалы белгісі бойынша құрамы стандарт бола алады.

3. Стандарт тобындағы топтық жіті көрсеткіштерге негізделген құбылыстың күтілетін абсолютті шамасын 1-кезеңдегідей есептеу. Салыстырылатын жиынтық бойынша қорытынды сан топтағы күтілетін шама болады.

4. Топтағы қорытынды күтілетін шаманы және жаңа стандарт-ортаны қолданып, салыстырылатын жиынтық үшін стандартталған көрсеткіштерді есептеу.

5. Стандартталған және жіті көрсеткіштердің қатынасын салыстыра отырып, қорытынды жасау.
Эталон-тапсырма.
Науқастардың жас құрамы бойынша айырмашылығы бар «А» және «Б» екі ауруханадағы науқастардың қайтыс болуының көрсеткішіне стандарттау әдісі көмегімен талдау жүргізіп, қорытынды жасау.

Көрсеткішті есептеуге қажетті мәліметтер кестеде берілген:

«А» ауруханасы: 80 - х

2000 - 100 80 × 100/2000 = 4-уі 100 шыққандағы науқас;

«Б» ауруханасы: 76 - х

2000 - 100 76 × 100/2000 = 3,8 100 шыққандағы науқас.

Бұдан соң қайтыс болу көрсеткішінің науқастардың жасына тәуелділігін (дербес көрсеткіштер) табады.

Мысалы, «А» ауруханасында науқастардың 40 жасқа дейінгі қайтыс болу көрсеткіші: 12×100/600=2%, ал «Б» ауруханасында: 42×100/1400 = 3% құрайды.

Дәл осылай басқа да жас топтарында есептеу жүргізеді. (9.1 кестедегі – 1 кезең қара).

«А» ауруханасы 100 - 2

2000 - х 2×2000/100 =40

«Б» ауруханасы 100 - 3

2000 - х 3×2000/100=60

40 – тан 59 – жасқа дейінгі:

«А» ауруханасы 100 - 4

400 - х 4×400/100 =16

«Б» ауруханасы 100 - 5

400 - х 5×400/100=20

60 жас және жоғары:

«А» ауруханасы 100 - 5

1600 - х 5×1600/100 =80

«Б» ауруханасы 100 - 6

1600 - х 6×1600/100=96

Күтілетін өлгендердің санының қосындысының стандартын табады: «А» ауруханадағы: (40+16+80=136) және «Б» ауруханадағы: (60+20+96=176).

«А» емхана: 136×100/4000 = 3,4-і 100 шыққан науқастың;

«Б» емхана: 176×100/4000 = 4,4-і 100 шыққан науқастың.

Қайтыс болудың стандартталған коэффициенттер есебінің кезең бойынша нәтижелерін кесте түрінде көрсетілген, 9.1. кестеге қараңыз.

1. «А» ауруханасындағы қайтыс болу көрсеткіші «Б»-ға қарағанда жоғары.

2. Алайда егер осы ауруханалардан шыққан науқастардың жас құрамы бірдей болғанда, «Б» ауруханасындағы қайтыс болу жоғары болар еді.

3. Бұдан, қайтыс болу деңгейіндегі айырмашылық (дербес жағдайда, «А» ауруханасындаы «жоғары болу», «Б» емханасында «төмен болу») науқастардың жас құрамына біртекті емес ықпал етуінен, атап айтқанда, «А» емханасындағы қарт науқастардың (60 жас және жоғары) қайтыс болуының жоғары салыстырмалы көрсеткішімен, және керісінше, «Б» ауруханасындағы - жасы 40 дейінгі науқастардың қайтыс болуының төмен көрсеткішінен болады.

6. 
   Әдебиеттер:
   
   1. 
      Общественное здоровье и здравоохранение: руководство к практическим занятиям: учебное пособие / В.А. Медик, В.И. Лисицын, М.С. Токмачев. - 2012. - 400 с.: ил.
      
   2. 
      Применение методов статистического анализа для изучения общественного здоровья и здравоохранения: учебное пособие/ ред. Кучеренко В.З. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2011.- 256 с.
      

• 
  Тесттер
  

№10 Сабақ

1. 
   Тақырыбы: Динамикалық қатарларды талдау. Динамикалық қатардың түрлері. Динамикалық қатардың көрсеткіштерін есептеу.
   

2. 
   Мақсаты: медицина және фармация саласындағы құбылыстардың заңдылықтары және үрдістері туралы қорытындыларға арналған динамикалық қатар деңгейлерін талдау.
   

3. 
   Оқыту мақсаты: медицина және фармация саласындағы құбылыстардың заңдылықтары және үрдістері туралы қорытындыларға арналған динамикалық қатар деңгейлерін талдау дағдыларын қалыптастыру
   

1. Динамикалық қатар деген не? Ол қандай элементтерден тұрады? Динамикалық қатардың қандай типтерін білесіздер?

2. Тренд деген не?

3. Динамикалық қатарды түзету қандай әдістермен іске асады?

4. Сызықты тренд коэффициенттері қалай анықталады?

5. Базистік және тізбектік көрсеткіштер арасындағы айырмашылық неде?

6. Динамиканың қандай салыстырмалы көрсеткіштерін білесіздер?

7. Динамиканың қандай орташа көрсеткіштерін білесіздер?

• 
  Тапсырма:
  

1. 
   Ең кіші квадраттар әдісі бойынша қатарды түзету;
   
2. 
   Берілген және түзетілген динамикалық қатардың сызбасын бейнелеу;
   
3. 
   Өткен жылмен және 2000 жылмен салыстырғанда, сол сияқты абсолюттік мәнінің өсуі 1% болғандағы динамикалық қатардың көрсеткіштерін (абсолюттік өсу, өсудің шапшаңдығы) есептеу.
   
4. 
   Динамикалық қатардың орташа көрсеткіштерін ( орташа абсолюттік өсу, орташа өсу коэффициенті, орташа бойдың шапшаңдығы) есептеу;
   
5. 
   Түзетілген деңгей бойынша құбылыстың динамикасы туралы қорытынды жасау.
   

10 жыл ішіндегі халықтың «В» сарыаурумен ауырғандығы зерттелді (10 000 адам санына):

Динамикалық қатардан берілгендер негізінде талап етіледі:

1. 
   Ең кіші квадраттар әдісі бойынша қатарды түзету;
   
2. 
   Берілген және түзетілген динамикалық қатардың сызбасын бейнелеу;
   
3. 
   Өткен жылмен және 2000 жылмен салыстырғанда, сол сияқты абсолюттік мәнінің өсуі 1% болғандағы динамикалық қатардың көрсеткіштерін (абсолюттік өсу, өсудің шапшаңдығы) есептеу.
   
4. 
   Динамикалық қатардың орташа көрсеткіштерін ( орташа абсолюттік өсу, орташа өсу коэффициенті, орташа бойдың шапшаңдығы) есептеу;
   
5. 
   Түзетілген деңгей бойынша құбылыстың динамикасы туралы қорытынды жасау.
   

• 
  Қысқаша теория
  

Кез келген уақытты қатар екі элементтен тұрады:

1. 
   келтірілген статистикалық берілгендер жататын уақыт моментінен немесе кезеңдерінен;
   
2. 
   Зертелетін нысанды белгілі бір моментте немесе көрсетілген уақыт кезеңінде сипаттайтын статистикалық көрсеткіштерінен.
   

Динамикалық қатар екі түрге бөлінеді: моментті және аралықты.

Трендті орнату үшін динамикалық қатар түзетіледі.

Түзету келесі тәсілдермен іске асады:

Кезеңді ірілеу, топтық орташаны есептеу, жылжымалы орташаны есептеу, ең кіші квадраттар әдісі.

Құбылыстың уақыт ішіндегі дамуының жылдамдығын және жітілігін талдау деңгейлерді өзара салыстыру нәтижесінде алынатын статистикалық көрсеткіштер арқылы іске асады.

Мұндай көрсеткіштерге жататындар: абсолюттік өсу, өсудің шапшаңдығы, бір пайыз өсудің абсолюттік мәні.

Осы бойынша салыстыратын деңгейді есептік, ал салыстырылатын деңгейді – базистік деп атау қабылданған.

Тұрақты базалық (базистік) динамикалық көрсеткіштер базалық деңгей жататын кезеңнен i-інші кезеңге дейінгі деңгейдегі барлық өзгерістердің соңғы нәтижелерін сипаттайды.

Айнымалы базалық (тізбекті) динамикалық көрсеткіштер денгей өзгерісінін шектеулі зерттелетін уақыт аралығында жітілігін кезеңнен кезеңге дейін сипаттайды.

1. 
   Абсолютті өсу (Δ_i) – динамикалық қатардың екі деңгейінің айырмашылығы ретінде анықталынатын көрсеткіш. Ол қатардың берілген деңгейі салыстыру үшін қабылданған деңгейдің қаншалықты артық екенін көрсетеді: , мұндағы - абсолюттік базистік өсу; у_i – салыстырмалы кезеңнің деңгейі, у₀ – базистік кезеңнің деңгейі.
   

Айнымалы базалы абсолюттік өсуді, ұлғаюдың жылдамдығы деп атайды.

3. 
   Егер өсудің коэффициенттері пайызбен өрнектелген болса, онда оларды ұлғаюдың шапшаңдығы деп атайды, яғни олар көрсеткіштің пайызбен берілген жылдамдық өзгерісінің уақыт бірлігімен сипатталады.
   

3. 
   
   жүктеу 16,64 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: