Тақырып: Амбулаторлы жағдайларда қимыл-қозғалыс аппаратының аурулары бар балаларды реабилитациялау принциптері

Тақырып: Амбулаторлы жағдайларда қимыл-қозғалыс аппаратының аурулары бар балаларды реабилитациялау принциптері.

Бөлімшеде істейтін дәрігерлер мен мейірбикештер жедел жәрдемді қажет етіп түскен науқас балаларды барынша жылы шырайлымен қабылдаулары тиіс. Қандай қысылтаяң ауыр сәт болса да, дәрігірлер мен мейіркештер сабыр сақтап, орнықты мінез көрсете білулері керек. Небір қиын сәттердің өзінде асып - сасуға, теріс мінез көрсетуге болмайды. Жандары қиналып жатқан сәбилеріне, қалай көмектессек екен деп, күйзеліс үстінде, естері шығып тұрған ата-аналарға басу айтып, сабырлық сақтауға шақырып, жанашырлық білдірген жақсы. Кез келген жағдайларда да адамгершілік өресінен шыға білген жөн. Бір ғана балалар ауруханасының қабылдау бөліміне күніне жедел жәрдемді қажет ететін 150-200 бала келіп, кетіп жатады. Адам болған соң олардың ата-аналарының мінезі де, тәрбиесі де, мәдениеті де әртүрлі. Солардың барлығымен де тіл табысуға, ойларынан шығуға тырысу керек. Айқайлап келген ата-анамен айқайласа кеткен, “өйтіңдер, бүйтіңдер” деп міндет артып, келген ата-анамен жөні жоқ ұстаса кеткен, дұрыс емес. Дәрігер мен мейіркештердің қатыгез болуға қақылары жоқ. Себебі олар шипагерлер сондықтан қақылары жоқ. Себебі олар шипагерлер сондықтан қатыгездік, алаңғасарлық, дөрекілік бой көрсеткен жерде ем жөнді қонбайды. Сол себепті қабылдау бөлімінде істейтін дәрігерлер де, мейірбикештер мен шаруашылық мейіркештері де барынша мәдениетті, кішіпейіл, мейрбанды жандар болғаны абзал.

Ауырып түскен бөбектерге әртүрлі ойыншықтар беріп, көңілдерін көтеріп; назарларын бойындағы кеселінен, ақ халатты дәрігерлерден басқа жаққа аударуға тырысқан жөн. Қабылдау бөлімшесіндегі журналға науқастың аты-жөні, туған жылы, мекен-жайы, қайдан, қандай диагнозбен келгендігі, алдын ала қандай диагноз қойылғандығы және түскен уақыты туралы мәліметтер жазылуы тиіс. Осы арада ауру тарихы толтырылады. Оның да бірінші бетіне жоғарыдағы мәліметтер жазылады. Бұларға қосымша баланың әкесі мен шешесінің аты-жөндері, жұмыс істейтін жері, жұмысы мен пәтер телефондары жазылады. Себебі бұлар баланың жағдайы кенеттен нашарлаған жағдайда әке-шешесіне тез хабарлау үшін қажет. Ауру тарихының сыртына науқас жатқызылған бөлімнің аты көрсетіледі. Егер сыртқат баланың жағдайы өте ауыр болса, онда ең әуелі тез арада дәрігерді шақырып, балаға жедел жәрдем көрсету қажет, тек содан кейін ғана журналға тіркеп, ауру тарихын толтыру керек. Жедел жәрдем көрсететін машинамен алып келген сырқат жолдамасында, қай уақытта, қандай көмек көрсетілгені, қандай дәрілер егілгені туралы мәліметтер анық етіп жазылуы тиіс. Алып келген дәрігер қабылдау бөлімінің кезекші дәрігеріне сырқатты көзбе көз өткізіп берген соң ғана кетеді.

Кейде қабылдау бөлімшесіне баланы мектептен, пионер лагерінен немесе саяжайдан алып келеді. Ондайда баланың қашан, қалай ауыра бастағаны, құсқандығы, дене қызуының көтерілгендігі, қандай биіктіктен құлағандығы, қанша қан жоғалтқандығы туралы мәліметтерді алып келген адамнан сұрап алған жөн. Егер баланы көшеде катерге ұшырап, жедел жәрдем машинасымен ауруханаға жеткізілсе, немесе бала аяқастынан келіп түссе және ауруханада өліп қалса, онда қабылдау бөлімінің мейіркеші болған жағдайды баланың ата-анасына, туған-туыстарына немесе тұратын жерінің милиция бөліміне телефонограмма беріп, хабарлауы тиіс. Сыртқаттың келіп түскен сәттегі дене қызуын өлшеп ауру тарихының бірінші бетіне жазып қояды. Баланы кезекші дәрігердің біреуі және жауапты хирург көрген соң ауру тарихын толтырады. Сыртқат диагнозын анықтай түсу үшін қосымша тексерулер қажет болса немесе невропатолог, педиатр, отолоринголог, окулист тәрізді басқа мамандарға көрсету қажет болса, онда мейіркеш телефон арқылы лабораторияға, рентгентехникке, немесе керекті дәрігер-мамандарға хабарлап оларды шақырады. Содан соң кезекші дәрігер сырқат диагнозын нақтылап қойып, ем-домын белгілейді, қай бөлімге баратынын ауру тарихының сыртына жазып жібереді. Егерде баланың дертіне сәйкес емдейтін бөлім ауруханада жоқ болса, онда оны сондай бөлімі бар басқа ауруханаға ауыстырады.

Әртүрлі себептермен түсетін бөлімде, жарақаттың түріне, ауырлық дәрежесіне қарай шаралар қолданады. Егер алған жарақаттары жеңіл болса, онда оларды алғашқы хирургиялық өңдеуден өткізіп, жарасын тіккен соң, оны таңып беріп үйіне жібереді. Сол сияқты аяқ-қолдарының сүйектері жеңіл-желпі сынықпен түссе, онда орнына салатынын салып, салуды қажет етпейтіндері болса гипстеп, жартылай шұлық тірізді сауыт кигізіп қолына аурухананың жедел хирургия бөлімінде қандай көмек көрсетілгені туралы ақпар жазылған анықтама беріп, қайтарады. Қалған емді амбулаториялық жағдайда, емхана дәрігерінің бақылауына алады. Егер алған жарақаттары күрделі, ауыр болса, онда мұндай науқасқа тиісті ем жасап, алғашқы хирургиялық көмек көрсетіп, аурухананың тиісті бөлімдеріне жатқызады. Аяқ-қолы мен жамбасы сүйектері және жүріп-тұруға қатысы бар сүйектердің біреуі сынып түскен сыртқаттарды жарақаттар бөліміне; бас сүйегі мен омыртқасы сынып, миы мен жұлыны жарақаттанып түскен ауруларды – нейротравматология бөліміне; денесі күйіп түскен балаларды күйік бөліміне жатқызып емдейді. Ал жағдайлары тым ауыр болып өлім аузында түскен науқастарды тиісті көмек көрсетілгеннен кейін, бірден қайта жандандыру (реанимация) бөліміне жатқызып қарқынды емдеуге кіріседі.

Жарақаттанған науқастардың бауыры мен көк бауыры, бүйрегі мен зәр жүретін жолдары, асқазаны мен ішектері, өкпесі мен жүрегі ауруға шалдықса, онда тиісті операциядан кейін мамандандырылған бөлімдерге жатқызып емдейді.

Жарақаттардан басқа төтенше дамыған хирургиялық кеселдері бар сырқатты қабылдайтын бөлімнің өзіне тән ерекшеліктері бар. Бұл бөлімге келіп түскен сыртқаттарды аз уақытта жан-жақты тексеріп тиісті диагнозын қойып, операциясын жасағаннан кейін жағдайлары тым ауырлары реанимацияға, қалғандары мамандандырылған бөлімдерге жатқызылады. Егер де сырқат диагнозы толық анықталмаса, онда оны санитарлық тазалаудан өткізген соң уақытша (2-3 күнде) қабылдау бөлмесіне жатқызып, алдын-ала тексереді. Алдын ала тексерудің нәтижесінде зәрінен, қанынан, рентген суреттерінен, ультрадыбыспен тексеруден күдікті бір нәрсе тапса, онда оны мамандандырылған басқа бөлімге ауыстырады. Ауру тарихының бірінші бетіне сырқат қандай санитарлық-гигиеналық өңдеуден өткенін және оны мамандандырылған бөлімге қалай жөнелту (өз аяғымен жүргізіп пе, зембілге жатқызып па, қол арбамен бе, жылжымалы кресломен бе) керек екенін жазып көрсетуі тиіс.

Баланы ауруханаға жатқызып емдеудің қажеті болса, дәрігерлік көмек көрсетіліп болғаннан кейін, ата-анасына не істеу керек екенін толық түсіндіріп, қолына сырқаттық диагнозы жазылған анықтама беріп үйіне жібереді. Анықтамаға жауапты хирургтың қолы қойылып, көмек көрсеткен күні мен сағаты белгіленеді.

Баланы кім және қандай диагнозбен жібергені, келіп түскен уақыты мен үйіне жіберілген уақыты, қойылған диагнозы, қандай көмек көрсетілгені, қолына берілген құжаты туралы мәліметтер арнайы журналға қысқаша жазылады.

Келіп түскен баланың бойынан жұқпалы кесел табылса, оны жұқпалы ауруларды емдейтін ауруханаға жібереді. Ал оның жүріп өткен және жатқан бөлмелерін ұстаған бұйымдарын зарарсыздандыраты. Содан соң баланың тұратын ауданындағы емханаға телефон шалып жедел хабарлама жібереді.

Қабылдау бөлімшесінде сырқатты тексеру және емдеу барысында кезекші дәрігер мен мейірбикеш бірін-бірі түсінісіп, бірлесе жұмыс істегендері дұрыс. Дәрігер нұсқауларын мейіркеш әрі тез, әрі бұлжытпай орындауы керек, онысыз іс оңға баспайды. Мейіркеш дәрігердің тек көмекшісі ғана емес ақылшысы да. Сондықтан дәрігер не істесе де әрдайым мейіркешпен ақылдасып отырған жөн. Сыртқатты емдеу барысында өркөкіректікке, менмендікке, бәрін білімдікке салынуға болмайды. Кейбір тәжірибелі мейіркештер сырқатқа дәрігерден артық көмек көрсетіп, ем қолдана алады. Аса бір қысылтаяң сәттерде тәжірибелі мейіркештер ақылы құнды болады. Дәрігердің мейіркешке қожаңдап, әкіреңдеп, айқайлап, зекіп, ұрсып жұмсауға қақысы жоқ. Олар да маман иелері екенін, сырқат көзінше адамдық намыстарына тиіп, кемсітетіндей сын-ескертпелер айтуға, қорлауға болмайды. Ақылмен, парасаттылықпен, сыйластықпен жұмыс істегенге ешнәрсе жетпейді. Сонда ғана дәрігердің де, мейіркештің де еңбегі жанып, сырқатқа ем қонуы мүмкін. Егер мейіркеш пен дәрігер арасында кикілжің болса, оның зардабы алдымен сырқатқа тиеді. Мейіркештің атқаратын жұмысы әртүрлі сырқаттар келіп, кетіп сапырылысып жатқан бөлімінде өз жұмысына аса мұқият болғаны абзал. Сол себепті ол өзі атқаратын істі дұрыс жоспарлап, әуелі ең қажетті жұмыстарды бітіріп, сонан соң барып қалғандарын атқарғаны жөн. Түсінбей қалған нәрселері болса дәрігерден сұрап алуға ұялмау керек. Өзінің кезекшілік уақыты біткенде қабылдау бөлімшесі мейіркеші аурухананың анықтама үстеліндегі кітабына бір тәулікте сыртқаттардың аты-жөнін тіркеп және арнайы журналға промедол, атропин тәрізді әсері күшті дәрілердің қаншасын жұмсағанын мұқият жазып кетуі қажет. Қабылдау бөлімшесінде мейіркеші жоспарлы түрде жатқызылатын сырқатқа арналған өтініш журналын және ауруханаға түскен балалар мен үсті-басынан бит-сірке тапқан науқастардың аты-жөнін тіркейтін журналды да өзі жүргізуі тиіс.

Ауруханаға жоспарлы түрде келіп түсетін науқас балаларды қабылдау кезінде, қабылдау бөлмесінде қызмет істейтін дәрігерлер мен мейіркештер дайындап алып келген медициналық құжаттарына көңіл аударады. Олардың қолында мынандай құжаттар болуға тиіс:

1. 
   баланың десаулығы туралы мәліметтер жазылған көшірме;
   
2. 
   хирургтың диагнозын көрсеткен жолдама;
   
3. 
   жүрегінің жұмысын тексерген электрокардиограммасының қортындысы;
   
4. 
   тісінде, құлағында және тамағында созылмалы кеселдің жоқтығы туралы тұжырым жазылған тіс дәрігері (стомотолог) мен тамақ дәрігерінің (оторинолорингологтың) анықтамасы;
   
5. 
   қанның толық анализі (қызыл және ақ қан түйіршіктері эшж – эритроциттердің шөгу жылдамдығы, тромбоциттері мен қанының ұю уақыты туралы мәліметтер жазылу керек);
   
6. 
   зәрінің анализі;
   
7. 
   нәжісінде гельминттердің жұмыртқалары жоқ деген анықтама;
   
8. 
   нәжісінен жұқпалы ішек ауруларының микробтары себілген жоқ деген анықтама;
   
9. 
   21 күннің ішінде үйінде, бала-бақшада және мектебінде жұқпалы аурулармен ауырған балалармен араласқан жоқ деген анықтама (эпидемиологиялық қоршауы туралы мәлімет).
   

Ал шұғыл көмекті қажет етіп түскен науқастардың эпидемиологиялық қоршауы туралы мәліметін сол күні, немесе ертесінде сырқаттық мекен-жайы орналасқан жерде тіркелген емханасына телефон шалу арқылы аймақтық педиатрынан анықтап алады.

Медицина қызметкерлері қолдарын зарарсыздандыру үшін қол жуғыштың үстіне 0,2 процентті хлорамин ерітіндісі құйылған резеңке түтікшесі бар Эсмарк тостағанын іліп қояды. Кіре берістегі табалдырықтың екі жағына еденге хлораминнің 0,5 процентті ерітіндісіне малынған саңылаулы резеңке төсеніш төселеді.

Бөлменің ішін тазалауға қажет аяқпен басқышын басқанда қақпағы ашылатын шелек, қалақ, шараны жуатын түрпі немесе жөке, ескі шүберектер болады. Бұл заттар 0,5 проценттік хлорамин ерітіндісі құйылған сыртында белгісі бар ыдыста сақталады.

Санитарлық өңдеуден өткізер алдында баланы шешіндіріп, шашын, денесін және киімдерінің тігістерін тексеріп шығарады. Баланың басынан бит немесе сірке табылса, оның шашын тақырлап ұстарамен қырып тастаған жөн. Денесі жарақаттанып, миы шайқалып аяқ-қолының сүйектері сынып, түкен және халі өте нашар науқасты шараға жатқызып шомылдыруға болмайды. Операцияға баратын сырқатты да шомылдырмайды, оларды жартылай санитарлық өңдеуден өткізіп, себілдің астында жуындырса да жетеді.

Сыртқатты шараға салып шомылдыру үшін, оны жылы суға алдын ала ернеуінен су асып төгілмейтін етіп толтырады.

Гигиеналық шарадағы судың жылулығы 34Ә - 39ӘС болу керек. Науқас бала суға 15-30 минуттен артық түспейді, оны мейіркеш қадағалап отырады. Қажет болса өзі шомылдырады. Еш уақытты сырқат баланың өзін жеке қалдыруға болмайды. Мейіркеш оған басын, денесін, әсіресе шабын, қолтықтарын, саусақтарының арасын ысқылап жууға көмектеседі. Сонымен бірге жүрек соғысын бақылап отыруға тиіс. Содан соң аурухананың іш киімдерін ауыстырып кигізеді. Кейінгі жылдары ауруханаларда балаларға үйінен киіп келген киімдерімен жүруге де рұқсат беріліп жүр.

Гигиеналық шараға түсуге болмайтын сыртқат денесін жылы суға малынған жұмсақ ысқышпен ысқылап сүртеді, ол үшін баланың астына клеенка төсеп, суға немесе сабын көпіршігіне малынған жұмсақ шүберек ысқышпен денесін әсіресе қолтығын, шабын ысқылайды, сонан соң денесін сүлгімен сүртіп, құрғатып, суықтап қалмау үшін тездетіп көрпемен орайды да, киімдерін кигізеді.

Ауруханаға түскен баланы антропометрикалық тексеруден өткізеді, ол науқас бойын, оның жеке мүшелерін өлшеу арқылы баланың жетілуін анықтау болып табылады. Ауруы асқынып, халі нашарласа, баланың күннен-күнге салмағы кеміп, азая бастайды, сондықтан емделіп жатқан бала ауруханадан шығып кеткенше, аптасына бір рет және бір уақытта таңертең дәретханаға кіріп шыққан соң, салмағын өлшеп отырған дұрыс.

Қабылдау бөлімшесінен науқасты операция жасайтын бөлмеге немесе мамандандырылған бөлімдерге оның жағдайына қарай, мейіркеш алып барады. Жас нәрестелерді қолына көтеріп, ал ересек балаларды зембілге немесе қоларбаға жатқызып немесе өзі жүретін креслоға отырғызып, жағдайы көтерсе қолынан жетектеп апарады. Сырқаттарды емделетін бөлімдеріне дейін алып бару үшін, қабылдау бөлімшесінде қоларбалардың көрпе-төсеніштері жеткілікті мөлшерде болуы керек..

Жағдайы ауыр сырқаттары зембілден төсекке немесе қатқыл төсекке ауыстырып жатқызуды және керісінше салу амалдарын орта және төменгі буын медицина қызметткерлері білулері қажет. Жас баланы бір адамның өзі-ақ қолымын көтеріп жатқыза алады. Ересек баланы екі адам көтереді. Біреуі екі кеудесінен, екіншісі белі мен аяғынан ұтап, екеулеп көтеріп ауыстырады.

Апарған бөлімше мейіркеші сырқатты қарсы алып, қабылдап, санитарлық өңдеуден қалай өткенін тексеріп, оның ауру тарихымен танысады.

1. 
   Тақырыбы: Ұзын түтікті сүйектердің сынулары, айдаршықты,
   

2. 
   Оқу сағатының саны 7 сағат 20 минут.
   
3. 
   Тақырып өзектілігі (оқу дәлелдемесі):
   

4. 
   Сабақтың мақсаты:
   

- Іріңді қабыну аурулары кезіндегі балалар жасының анатомо-физиологиялық ерекшеліктерін;

- этиологиясын;

- патогенезін;

- клиника және диагностикасын;

- консервативті және огперативті емнің принциптерін;

- профилактикасын.

Интерн істей алуға тиіс:

- Іріңді ауруы бар науқастарды тексеруді;

- жараны дренирлеу әдістерін;

- іріңді жараны емдеу кезінде асептикалық заттарды таңдай білуді;

- науқастарды консервативті және оперативті әдістермен емдей білуді.
5. Сабаққа дайындалу сұрақтары:

а) негізгі білім бойынша:

- іріңді қабыну ауруларының этиологиясын;

- жара процессінің фазаларын;

- клиникалық көрінісін;

- диагностика әдістерін;

- жараны дренирлеу әдістерін.

- іріңді қабыну аурулары кезіндегі балалар организмінің анатомо-

физиологиялық ерекшеліктерінің маңызы;

- екіншілік тігістерді салу;

- макро және микроорганизмге патогенетикалық терапия;

- хирургиялық араласудың тактикасы мен жүргізу әдістері.

- Өз бетімен атқаратын жұмыс. Лабораторлық зерттеу, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, ситуациялық есептерді шешу. Интерндердің диагностика кабинетіндегі жұмысы, анамнез жинау, клиникалық тексеру, науқас балалардың ағым ерекшеліктері мен патогенезін терең білу және т.б..

- Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс. Жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және дәрігерлік қарауға, инструментальды зерттеу әдістерін жүргізуге, тақырыптық ауруларды, ауыр науқастардың ауру тарихын талдау. R – суреттерді интерпретациялау, инструментальды-лабораториялық зерттеулерді талдау, хирургиялық манипуляцияларға қатысу және т.б..

- Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау. Тест тапсырмалары, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.. Түнгі кезекшілік туралы есептері. Алған білімді нығайту.

1. Под руковод. Ю.Ф. Исакова, «Хирургические заболевания детского возрастаң

2004 г. 2-х том Геотор-Мед

2. К.У. Ашкраф, Г.М. Ханрен. «Детская хирургияң . 1 том, 1996г.

3. Г.А. Баиров. «Неотложная хирургияң Л., 1993г.

4. 
   Р.К. Каримов. “ЧМТ”. 1997.
   
5. 
   К.С. Ормантаев “Тяжелая черепно-мозговая травма”. 1982.
   
6. 
   Джалалидзе Ю.Ю. «Ожоги и их лечениең М. 1970 г.
   
7. 
   С.Я. Долецкий. «Послеожоговые деформации у детей и их хирургическое лечениең. К., 1971 г.
   

9. 
   Долецкий С.Я., Гаврюшев В.В., Акопян В.Г. «Хирургия новорожденныхң. Руководство для врачей. М., Медицина, 1976 г.
   
10. 
    В.В. Лебедев, В.П. Охотский, Н.Н. Каншин. “Неотложная помощь при сочетанных травматологических повреждениях”. М., 1980.
    
11. 
    Пыков М.И., Ваталин К.В.. «Детская ультразвуковая диагностикаң М., 2001г.
    
12. 
    Рокицкий М.Р. «Ошибки и опасности в хирургии детского возрастаң. Л., Медицина. 1993г.
    
13. 
    Л.Б. Берлин. «Морфология кожи после ожоги и свободной пересадкиң. М.-Л. 1966 г. Хирургия, 1969 г.
    
14. 
    Н.Н. Блохин. «Кожная пластинаң. Мед.1955 г.
    
15. 
    К.Д. Вилявин., О.В. Шушова. «Патогенез и лечение ожоговой болезниң. Мед. 1963
    
16. 
    Р.Л. Арьев. «Ожоги и отморожениең М., - Л. – 1971 г
    

остеоэпифизолиздер.