Жұмыс бағдарламасы «Арнайы психология және педагогика»

ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Арнайы психология және педагогика пәні бойынша

5В010300 - Педагогика және психология мамандығы студенттері үшін
Жұмыс бағдарламасы «___» _______20 ж. № ____ хаттамамен бекітілген жұмыс оқу жоспарының және мамандықтың элективті пәндер каталогының негізінде әзірленген
Кафедра отырысында ұсынылды 2011 ж. «___» № ___ хаттама
Кафедра меңгерушісі_______________ Е.И.Бурдина

Гуманитарлы-педагогикалық факультеттің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталды

2011 ж. «_____» ____________ № ____хаттама

ОӘК төрайымы ____________ Е.Н.Жуманкулова «_____»____________2011 ж.

ГПФ деканы ____________ Ж.Т.Сарбалаев «_____»____________2011 ж.

ОҮЖжӘҚБ бастығы ________________А.А.Варакута «_____»_____________2011 ж.

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталды

«_____»______________20_ж. №____ хаттама

• 
  арнайы және инклюзивтік білім беру саласындағы білім саясатының теориялық негіздерін зерделеу;
  
• 
  даму ауытқулары бар балаларды психологиялық-педагогикалық зерттеу;
  
• 
  даму ауытқулары бар балаларға арнайы көмек көрсету жүйесінің психологиялық-педагогикалық негіздерін анықтау;
  
• 
  арнайы және инклюзивті білім беру мекемелерінің іс-әрекетінде тұлғалық келіс идеясын іске асыру шарттарын зерделеу;
  
• 
  студенттердің даму ауытқулары бар балалармен диагностикалық, психокоррекциялық, психореабилитациялық жұмыс жүргізу бағыттары туралы білімдерін қалыптастыру;
  
• 
  тұтас педагогикалық процесте даму ауытқулары бар балаларға айрықша қөзқараспен қарау түсінігін қалыптастыру;
  
• 
  осындай балаларды түзетушілік-дамытушылық оқытудың тәсілдерін тәжірибе жүзінде меңгеру.
  

• 
  балалардың психофизикалық және тұлғалық дамуындағы бастапқы, туынды және кешенді ауытқулардың пайда болуы мен дамуын;
  
• 
  даму ауытқулары бар балалардың психофизикалық және тұлғалық даму ерекшеліктерін;
  
• 
  арнайы және инклюзивті білім беру жүйесі жағдайындағы оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудың ерекшеліктерін.
  

• 
  теориялық білімдерді тәжірибе жүзінде іске асыруды;
  
• 
  даму ауытқулары бар балалармен диагностикалық, реабилитациялық және түзету-дамыту жұмысын жүргізу біліктері мен дағдыларын меңгеруді;
  
• 
  даму ауытқулары бар балаларға арнайы және инклюзивті білім беру жағдайында психологиялық-педагогикалық жетекшілік етуді.
  

Жалпы психология, педагогика, даму психологиясы.

Әлеуметтік педагогика, мінез-құлық ауытқу психологиясы.

Дамуында әртүрлі мәселелері бар балаларға кешенді көмек көрсетудің бір жағы жалпы және арнайы білім беру жүйесін жоғары білікті мамандармен қамтамасыз ету болып табылады. Дамуы мен мінез-құлқында ауытқулар мен кемістіктер кездесетін балалардың санының өсуі, әлеуметтік депривацияға және мектептік дезадаптацияға ұшыраған жасөспірімдердің көбеюі, Қазақстан Республикасында инклюзивтік білім беру жүйесінің қалыптасуы мен дамуы педагог-психологтарды даярлау жүйесіне «Арнайы психология және педагогика» оқу пәнін енгізу қажеттілігіне әкеліп соқты.

Арнайы психология және педагогика саласы мамандарын даярлау бағдарламасын іске асыру маңыздылығы бірқатар факторлармен шартталып отыр, оның ішінде ең бастылары мыналар: мектептердің осы саладағы жоғары білікті мамандарға сұранысы; даму ауытқұлары бар балаларды қалпына келтірудің және біріктірудің әлеуметтік-педагогикалық бағдарламаларын ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етуді жетілдіру; арнайы білім берудің өзгеріп тұратын әлеуметтік-экономикалық жағдай мен нақты аймақтың қажеттіліктеріне икемделе алу мүмкіндігі. Сонымен қатар, арнайы білім берудің қолданыстағы мазмұнының шеңберінде оқытуды ұйымдастырудың инновациялық және вариативті формаларын, әдістері мен құралдарын пысықтау және енгізу; даму ауытқулары бар балаларға әр түрлі жастық шақ кезеңдерінде көмек көрсету жүйесін жасау; жалпы тұрпаттағы мекемелерде даму кемістігі бар балаларды топтастырып біріктіру үшін көрсеткіштерді анықтау тәрізді міндеттерді теориялық-әдіснамалық деңгейде шешуге қабілетті мамандарға деген сұраныс артуда.

Арнайы психология және педагогика курсы педагог-психологтың ой-өрісін кеңейтеді, оны орнын толтыру және түзету-дамыту сыныптарында ғана емес, сонымен қатар жалпы мектептің жалпы білім беру сыныптарында да оқитын ми қызметтерінің жеңіл тұрпаттағы ауытқуларымен, жеке психикалық процестердің толық дамымағандығымен, сөйлеу кемістіктерімен, эмоциялық-еріктік аясының жетілмегендігімен, соматикалық әлсіздігімен, қозғалыстық тежелудің шегіндірілуімен, қоршаған орта туралы елестер корларының шектелгендігімен, жұмыс қабілеттілігінің төмендігімен, оқу-танымдық іс-әрекетінің операциялық компоненттерінің қалыптаспағандығымен, сондай-ақ педагогикалық қараудан тыс қалуымен сипатталатын балалармен жұмыс істеуге даярлайды.

Арнайы психология және педагогика пәні. Арнайы психологияның және педагогиканың ұғымдық-категориялық аппараты. Арнайы психология мен арнайы педагогиканың негізгі бағыттары. Арнайы психологияның және арнайы педагогиканың ғылым мен практиканың дербес салалары ретінде қалыптасуы мен дамуы.

Бала ағзасының даму кезеңдері. Ауытқулар пайда болуының ықтимал себептері. Туа біткен ауытқулардың биологиялық себептері. Иеленген ауытқулардың биологиялық себептері. Қалыптан тыс дамудың әлеуметтік себептері. Субъективті факторлар. Депривация. Ауытқу типтері (В.В.Лебединский бойынша). Дамудағы ауытқулардың негізгі жіктемелері.

Сөйлеу тілді басқа адамдармен қарым-қатынасқа түсу мақсатында тәжірибеде қолдану үдерісі ретінде. Сөйлеудің анатомиялық-физиологиялық механизмдері. Сөйлеудің даму кезеңдері. Сөйлеудің ауытқулары. Сөйлеу ауытқуларының түрлері: дислалия, нарушения голоса, ринолалия, дизартрия, заикание, алалия, афазия. Сөйлеудің патогенетикалық негіздері. Оқу мен жазудың ауытқулары. Сөйлеу, жазу және оқу ауытқулары бар балалардың сипаттамасы. Ауызекі, жазбаша сөйлеудің және қарым-қатынастың тілдік құралдарының ауытқуларын жіктеу.

Көрудің ауытқулары: зағиптар, көздері көрмей қалғандар, көздері нашар көретіндер. Ауытқу түрлері. Көру ауытқуларының патогенетикалық негіздері. Зағип балаларды сипаттау. Көздері нашар көретін балаларды сипаттау.

Естудің ауытқулары: саңыраулар, керең болып қалғандар, есту қабілеттері нашар адамдар. Есту ауытқуларының түрлері. Есту ауытқуларының патогенетикалық негіздері. Есту ауытқулары бар балаларды сипаттау. Есту ауытқуларын жіктеу.

5-тақырып. Дамудың ауытқулары: ақыл-ой кемістігі мен баяулаған психикалық даму (БПД). Психологиялық аспект

«Ақыл-ой кемістігі» ұғымы. Даму ауытқуының патогенетикалық негізі. Ақыл-ой кемістігінің түрлері: деменция және олигофрения. Олигофренияның көріну деңгейлері: дебилділік, имбецилділік, идиотия. Ақыл-ойы кем балаларды сипаттау. Олигфренияның формаларын жіктеу.

«Психикалық дамудың бөгелуі» ұғымы. Психикалық дамуы баяулаған балаларды сипаттау. БПД жіктеу. Психикалық дамудың бөгелуі мен ақыл-ой кемістігі арасындағы ұқсастық және айырмашылық.

6-тақырып. Дамудың ауытқулары: тіреу-қозғалу аппаратының бұзылуы. Психологиялық аспект

Тіреу-қозғалу аппараты бұзылуының түрлері. Бала ми жұлын параличі (БЦП). Бала ми жұлын параличінің патогенетикалық негіздері. Ми жұлын параличі бар балаларды сипаттау.

Психопатиялар: критерийлері, пайда болу себептері. Психопатия түрлері: дисгармониялық психикалық инфантилділік, конституционалды психопатия, органикалық психопатия. Осындай ауытқуы бар балаларды сипаттау.

Невроздар: пайда болу себептері, даму алгоритмі. Невроздардың түрлері: неврастения, истериялық невроз (истерия), жалықтыратын жабысқақ күйлер неврозы.

Патологиялық реакциялар: пайда болу себептері мен критерийлері. Патохарактерологиялық реакциялардың түрлері: оппозициялық реакция, нигилистік реакция, имитациялық реакция, контримитациялық реакция, компенсация және гиперкомпенсация (орын толтыру және асыра орын толтыру) реакциясы.

Тұлғаның патологиялық қалыптасуы. Балалар мінез-құлқының типтері.

Мінездің акцентуациялары мен оның типтері.

Шизофрения: пайда болу себептері. Шизофренияның клиникалық көрінулері: ойлау ауытқулары, эмоциялардың азаюы, еріктік сфераның бұзылуы. Шизофрениясы бар балаларды сипаттау.

Эпилепсия: пайда болу себептері мен даму нұсқалары. Эпилепсиясы бар балаларды сипаттау.

Аутизм: пайда болу себептері және көріну симптомдарының кешені. Аутизмге ұшыраған балаларды сипаттау.

Балаларды психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссия (ПМПК) арқылы психологиялық-педагогикалық тексеру. Психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссияның іс-әрекетін ұйымдастыру.

Балаларды педагогикалық тексерудің барысы. Балаларды ПМПК-да психологиялық тексеру. Ауытқуы бар балаларды диагностикалау принциптері. Психологиялық тексеру барысы.

Дамуы мен мінез-құлқының ауытқулары бар балалармен психологиялық-педагогикалық түзету жұмысын жүргізудің ерекшеліктері.

Арнайы педагогиканың негізгі ұғымдары мен терминдері. Арнайы педагогиканың объекті, субъекті, пәні, мақсаты мен міндеттері. Арнайы педагогиканың жүйе кешені мен статистикасы. Қазіргі арнайы педагогиканың пәндік салалары.

Философия және арнайы педагогика. Арнайы білім берудің әлеуметтік-мәдени негіздері. Арнайы білім берудің экономикалық негіздері. Арнайы білім берудің құқықтық негіздері. Арнайы білім берудің клиникалық негіздері. Арнайы педагогиканың психологиялық негіздері. Арнайы білім берудің лингвистикалық және психолингвистикалық негіздері.

11-тақырып. Арнайы білім беру қызметін көрсетудің заманауи жүйесі

Медициналық-әлеуметтік-педагогикалық патронаж. Медициналық-әлеуметтік профилактика және ерте кешенді көмек. Мүмкіндіктері шектеулі балаларға мектепке дейінгі білім беру. Арнайы білім берудің мектептік жүйесі. Еңбек қабілеттілігі шектеулі адамдарды кәсіби бағдарлау, оларға кәсіби білім беру және кәсіби бейімделуге көмектесу. Мүмкіндіктері шектеулі адамдарға әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсету.

Айрықша білім беру қажеттілігі және арнайы білім берудің мазмұны. Арнайы білім берудің принциптері. Арнайы білім берудің технологиялары мен әдістері. Арнайы оқытуды ұйымдастырудың формалары. Арнайы білім беру жүйесіндегі түзету-білімдендіру үдерісін қамтамасыз ету құралдары. Арнайы білім беру жүйесі педагогының тұлғасы мен кәсіби іс-әрекеті.

Логопедия пәні, оның білімнің интегративті саласы ретінде қалыптасуы. Сөйлеудің анатомиялық-физиологиялық механизмдері мен оның балада дамуының негізгі заңдылықтары. Сөйлеу ауытқуларының себептері. Сөйлеу ауытқуларының негізгі түрлері. Сөйлеу ауытқулары бар балаларды клиникалық-психологиялық-педагогикалық сипаттау. Сөйлеу ауытқулары бар балаларға арналғанарнайы мекемелер жүйесі.

Сурдопедагогиканың пәні мен міндеттері. Естудің бұзылуының себептері, олардың диагностикасы мен медициналық реабилитациясы. Есту кемістігі бар адамдарды педагогикалық жіктеу. Сурдопедагогика тарихына қысқаша шолу жасау. Есту ауытқулары бар адамдарға арнайы білім берудің педагогикалық жүйелері. Естімейтіндерге арналған арнайы техникалық құралдар. Есту қабілеттері бұзылған адамдарға кәсіби білім беру және олардың әлеуметтік бейімделуі.

Тифлопедагогиканың пәні мен міндеттері. Тифлопедагогика тарихына шолу. Көру қабілеті бұзылуының себеп-салдарлары және олардың орнын толтыру амалдары. Көру қабілеті бұзылған балаларды мектепке дейін оқыту. Көру қабілеті бұзылған балаларды мектепте оқыту. Зағип және көру қабілеті төмен адамдарды кәсіби бағдарлау, оларға кәсіби білім беру және олардың еңбек іс-әрекеті.

15-тақырып. Ақыл-ойы кем және психикалық дамуы бөгелген адамдарға білім беру

Киындықпен оқытылатын (психикалық дамуы бөгелген) балаларға арнайы білім беру. Ақыл-ойы кем балаларға білім беру.

Тіреу-қозғалу аппараты бұзылуының түрлері. БЦП-ның жалпы сипаттамасы. БЦП-дағы қозғалу ақаулығының құрылымы. БЦП-дағы психиканың бұзылуы. БЦП-дағы сөйлеу ауытқулары. БЦП-дағы коррекциялық жұмыс. Ми жұлын параличімен ауыратын балаларға арнаулы көмек көрсету жүйесі.

Эмоциялық және мінез-құлық ауытқулары, психикалық аурулардың бастапқы көріністері бар адамдарды оқыту, дамыту және тәрбиелеудің мүмкіндіктері. Аутизм кезінде коррекциялық-педагогикалық көмек көрсету.

Интеграцияның қазіргі түсінігі. Қоғамдағы өмір әрекеті мүмкіндіктері шектеулі адам: қоғамдық санадағы модельдер. Интеграцияның тарихына шолу және біріктірілген оқыту модельдері. Интеграция мен дифференциация. Инклюзивті білім берудің мәні.

Мария Монтессоридің педагогикасы. Рудольф Штайнердің педагогикасы.

21-тақырып. Дамуында ауытқулар бар балаларға психологиялық-педагогикалық жетекшілік ету жүйесіндегі психологиялық кеңес берудің мазмұны мен ұйымдастырылуы

«Психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу» және «психологиялық кеңес беру» ұғымдарының мәні. Даму ауытқуы бар балаға психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу жүйесінде психологиялық кеңес берудің бағыттары. Кеңес берудің негізгі принциптері мен стратегиялары. Арнайы және инклюзивті білім беру жүйесінде мұғалімдерге кеңес беру. Основные принципы и стратегии консультирования. Консультирование учителей в системе специального и инклюзивного образования. Даму ауытқуы бар балалы отбасыларға кеңес беру.