Жылдарға арналған батыс қазақстан облысының аумағын дамыту бағдарламасы орал, 2016 мазмұНЫ

Жайық өзеніне жіберілетін 2 шартты-таза су: “Батыс Су Арнасы” ЖШС ауыз су дайындайтын станциясынан, №2 ПР – 10/35 турбинасының салқындататын жүйесінен Орал ЖЭО болып отыр.

Үш ағынды суды жинағыш, соның ішінде екі Орал қаласының ағынды суларын және біреуі – Ақсай қаласының ағынды суын жинақтайтын орын бар.

Орал қаласының (шаруашылық-тұрмыстық және өндірістік) ағынды сулары канализациялық тазалау қондырғыларында механикалық тазаланудан, қолдан жасалған тоғандарда табиғи биологиялық тазаланудан өтеді және №2 жинақтаушыға құйылады.

44 - кесте

Шығарындылар көлемі

2015 жылы облыс бойынша өнеркәсіп төгінділері көлемі 2013 жылмен салыстырғанда 25,1%-ға азайған. Төгінділер көлемінің қысқаруы техникалық регламентке сәйкес ілеспе-пласт суларды тазарту үрдісінде техникалық суды аз пайдаланумен, жер бедеріне КПО б.в. ластанбаған аумағынан жаңбыр және қар суы төгінділерінің болмауы және қайталама пайдаланудың артуымен байланысты.

Ағынды сулардың төгінділерін жүзеге асырушы ірі кәсіпорындар КПО б.в., «Батыс Су Арнасы» ЖШС, «Ақсайжылуқуат» МКК, «Конденсат» ААҚ, «Жайықжылуқуат» АҚ, Орал мұнай құбырлары басқармасының «КазТрансОйл» АҚ Батыс филиалы, «Жайықмұнай» ЖШС.

2015 жылы 2013 жылмен салыстырғанда ағынды сулардың төгінділер көлемі ұлғайды (13%-ға), бұл Орал мұнай құбырлары басқармасының «КазТрансОйл» АҚ Батыс филиалының «Сахарный» мұнай жылыту станциясы жатақханасының фильтрлері мен сужылытқыштарын ағынды сумен тазалауына байланысты. Басқа кәсіпорындарда ағынды сулардың төгінділер көлемі аз мөлшерде өсті немесе азайды («Батыс Су Арнасы» ЖШС, КПО б.в., «Ақсайжылуқуат» МКК).

Шығарындылары бар барлық кәсіпорындармен шекті жол берілетін сұраныс нормативтерінің жобасы дайындалды, ағынды сулардың төгінділері белгіленген лимиттерге сәйкес жүргізіледі. Ағынды сулардың негізгі көлемі Орал және Ақсай қалаларында қалыптасады.

Радиациялық жағдай. Бүгінгі күнге облыс бойынша радиациялық жағдай тұрақты, облыс аудандарындағы гамма-фон сағатына 0,01-0,19 мкр/сағ құрайды. Облыста тоғыз кәсіпорын 13786,67 ГБк жиынтық белсенділікті 53 радиоактивті көздерді өз жұмыстарында қолданады. Облыс бойынша сәулені иондайтын және радиоактивті ластаушы иесіз қалған көздер табылған жоқ, уранды кен орындары жоқ.

Жер ресурстарының қалдықтармен ластануы. Облыстың қатты тұрмыстық қалдықтары полигондар мен жинағыштарға, сондай-ақ ұйымдастырылған ауыл қоқыстары үйінділеріне шығарылады.

Облыс аумағында екі ҚТҚ полигоны жұмыс істейді, Орал және Ақсай қалаларында. Сонымен қатар облыста 415 әртүрлі елді мекеннің қоқыс немесе қалдықтарды орналастыратын орындары бар. Олардың бір бөлігінде (239) жерге орналастыру құжаттары бар, қалғанында (176) белгіленген тәртіпте ресімделген жерге орналастыру құжаттары жоқ.

Жергілікті кәсіпорындардың экономикалық ынталылығы мен техникалық деңгейінің төмен болуы және қажетті жабдықтардың болмауы салдарынан, облыста пайда болатын ҚТҚ-ның 1,7 пайызы (2015 жыл мәліметі бойынша) ғана өңделіп, қайта пайдаланылады.

«Орал қаласы ҚТҚ полигоны құрылысы» ТЭН жасалуда (22,2 млн. теңге).

Сонымен қатар, қалдықтарды жинау және өңдеудің, сондай-ақ энергияны сақтау және экологиялық таза технологиялардың өсу қарқыны орын алып отыр, атап айтқанда:

«Талап» ЖШС - 2011 жылдан бастап пайдалануға жарамсыз сынапқұрамды, люминесцентты және энергия үнемдегіш шамдарды қабылдап, залалсыздандырады. Шамдарды залалсыздандыратын өз қондырғылары бар;

Орал және Ақсай қалаларында медициналық қалдықтарды өртеу тәсілімен зазалсыздандыруды «Талап» АҚ, «Облыстық аурухана» МКК және Бөрлі аудандық ауруханасы жүзеге асырады. Кәсіпорындардың медициналық қалдықтарды өртеуге арналған газды отынды пештері бар;

«Антей» ЖШС – полимер қалдықтарды өндеумен айналысады. Су құбырлары мен кәріз жүйесіне арналған люктар, полимер тақталар, полимер сыйымдылықтарды шығарады. 2015 жылы 14 тонна қалдық полимер қабылданып, өңделді;.

«СТН» ЖШС – мұнай негізінде емес бұрғылау қалдықтарын өңдеу бойынша алаңды іске қосты. Қосымша мұнай негізіндегі шламды және мазутталған топырақты өртеу тәсілімен зарарсыздандыратын қондырғы орнатылды. Аталған кәсіпорынмен «Жайықмұнай» ЖШС, «Урал ойл энд газ» ЖШС, «Карповский северный» ЖШС шламдары қабылданады. Өңдеуден кейінгі залалсыздандырылған қалдықтарды құрылыс материалдары және жол құрылысында қайталама материал ретінде пайдаланылады;

«А.Үсенов» ЖК қағаз қалдықтарын өңдейтін жабдық сатып алды. 2015 жылы өңдеуге 150 тонна қағаз қалдықтарын қабылдады;

«ВТС Уральск» ЖК және «Куксова» ЖК өз аумақтарында қағаз қалдықтарын (қаптама қағаз және қораптар, полимерлер) қабылдауды ұйымдастырды. 2015 жылы бұл жұмыстар едәуір жандандырылып, олармен 1660 тонна жиналып, облыс сыртына өңдеуге шығарылды;

КПО б.в. кәсіпорынның кеңсе ғимараттарында қағаз қалдықтарын бөлек жинауды ұйымдастырды, 2015 жылы - 42 тонна қайталама шикізат жиналды;

«БГС-Ақсай» ЖШС, «Альтаир» ЖШС, «Ареал» ЖШС, «Жайықсельстрой» ЖШС және басқалары сияқты облыстың ірі құрылыс кәсіпорындары құрылыс алаңдарының ауытқуын және шұңқырларын таза топырақпен толтырудың орнына құрылыс қалдықтарын («инертті» материалдар) қолданады. Осы мақсаттарға пайдаланылған қалдықтардың көлемі шамамен жылына 3 мың тоннаны құрайды;

«ҚазАрмапром» ЖШС және «Орал құю механикалық зауыты» ӨК металл қалдықтарын өздерінің құю өндірісіне қабылдап және қайта өңдейді. 2015 жылы 4,0 мың тонна металл сынығы өңделді. «Казармапром» ЖШС өндірістік ғимаратын жылытқыш ретінде металл шлактарын пайдалануда;

«Конденсат» АҚ шығарылатын шикізаттың зертханадан сапасын тексеруден өткізгеннен кейін мұнай өнімдерін құю технологиясына қайтаруды жүзеге асырады (жылына 2 тонна);

«Орал құс фабрикасы» ЖШС және «АҚАС» ЖШС шаруа қожалықтары мен тұрғындарға тыңайтқыш түрінде құстың саңғырығын өндіріп өткізеді, жылына 4,5 мың тоннадан кем емес;

2013-2015 жылдары табиғатты қорғау шараларына облыстық бюджеттен 341,3 млн. теңге бөлініп, игерілді (соның ішінде 2013 жылы - 97,0 млн. теңге, 2014 жылы - 115,8 млн. теңге, 2015 жылы -128,5 млн. теңге).

Облыстық бюджет қаражаты есебінен Теректі ауданы Ұзынкөл ауылдық округінде Барбастау өзенінде суқоймасының бөгет ағаштарын және түп бекітпелерін күрделі жөндеу (81,7 млн. теңге) және Көшім өзенінің жағалауын тереңдету (108,7 млн. теңге) жұмыстары жүргізілді.

Республикалық бюджет қаражаты есебінен Бөрлі ауданының Облавка ауылында жағалауларды бекіту жұмыстары аяқталды.

Қазақстан Республикасы Үкіметі және Ресей Федерациясы Үкіметі арасында Жайық трансшекаралық өзенінің экожүйесін сақтау жөніндегі Келісімде төтенше жағдайлардың алдын алу бойынша шаралар, өзен арнасын тереңдету және тазалау, зиянды заттарды төгуді тоқтату бойынша жұмыстарын жүргізу қарастырылады.

Облыстың оңтүстік аудандарын сумен қамту мәселесі бойынша 2009-2015 жылдары аралығында республикалық бюджеттің есебінен «БҚО Варфоломей су торабындағы су тарату ғимаратын қайта құру», «Үлкен Өзеніне Орал-Көшім жүйесінен бассейінаралық су жіберу арнасын қайта құру I және II кезеңі», «БҚО Казталов ауданыңдағы Фурманов каналының КП 190 - ПК 406 дейін күрделі жөндеу», «Үлкен өзендегі Айдархан су қоймасын қайта қалпына келтіру және қайта құру» бойынша жобалар іске асырылды. Ақпәтер ауылы маңында Үлкен Өзен өзеніне Орал-Көшім жүйесінен бассейнаралық су жіберу үшін Киров-Шежін каналын қайта құру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Осы шараларды қолдану РФ-нан су мәселесі бойынша тәуелділікті азайтады, облыстың оңтүстік аудандарының су шаруашылығы жағдайын жақсартады және тасқын суларын жинақтайды.

«Капустин Яр» және «Азғыр» полигондарына іргелес орналасқан аумақтардың экологиялық мәртебесін анықтау мақсатында елді мекендер және аумақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын, тұрғындардың денсаулығын және дозалық жүктемені, радиоэкологиялық жағдайын және аумақтың экологиялық жағдайын Кешенді бағалау әзірленді. Атырау және Батыс Қазақстан облыстарындағы «Азғыр» және «Капустин Яр» полигондарына іргелес орналасқан елді мекендерді әлеуметтік-экономикалық дамыту бойынша 2016 жылға арналған ұйымдастыру іс-шараларының жоспары (Жол картасы) бекітілген.

Мемлекеттік орман қорының жалпы көлемі 2016 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 216,7 мың га құрайды (01.01.2013 ж.– 215,5 мың.га, 01.01.2014 ж.– 215,5 мың.га. 01.01.2015 ж.– 215,3 мың.га).

Орманмен көмкерілген алқаптың көлемі 100,8 га (мемлекеттік орман қорының орман алқабынан 47%) немесе 2014 жылмен салыстырғанда мемлекеттік орманы қорының аумағында орын алған орман өрттеріне байланысты 2,1 мың га азайды (01.01. 2013 ж. – 102,9 мың га, 01.01.2014 ж.– 103,0 мың га, 01.01.2015 ж. – 102,9 мың га).

Мемлекеттік орман қорының орман алқаптарының көлемін молайту мақсатында 2015 жылы ағаш егу жұмыстары мемлекеттік орман қоры аумағында 250 га аумақта (жоспар 250 га), жол жиектерінде орман жолақтарын құру 100 га, ағаш егу арқылы құм тоқтату жұмысы 150 га аумақта жүргізілді. Мемлекеттік орман қорында біржылдық орман екпелердің жерсінуі 49,8%-ды құрайды. Елді мекендерді көгалдандыру мақсатында және орманды қайта қалпына келтіру шараларына 3274,4 мың дана (жоспар 2500 мың дана) ағаш көшеттері мен орман егілімдері өсірілді. 4,2 мың кг (жоспар-2,5 мың кг) әртүрлі ағаш-бұталардың дәндері жиналды.

Орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемелерінің материалдық-техникалық базасы жыл сайын нығайтылуда. 2013-2015 жылдар аралығында 1 өрт сөндіру машинасы, 7 МТЗ тракторы, 12 УАЗ автокөлігі, 1 ВАЗ автокөлігі, 2 ГАЗ жүк автокөлігі алынды.

Екпелердің жоспарлы жерсінуіне қол жеткізу мақсатында топырақ дайындау шараларының сапасын арттыру бойынша, өсіріліп отырған ағаштардың түрлерін көбейту, жергілікті жерлерге бейімделген ағаш түрлерін өсіру шаралары атқарылуда. «Қазақ орман орналастыру кәсіпорыны» РМҚК орман орналастыру мекемесімен дайындық жұмыстары аяқталды. Облыста орман орналастыру жұмыстары жүргізілді.

2015 жылы мемлекеттік орман қоры аумағында 2,8 мың га орманмен көмкерілген алқапты құраған 50 орман өрті оқиғасы орын алды.

Орманды өрттен қорғау мақсатында ұзындығы 2100 км минералды орман жолақтарын орналастыру және 7300 км қашықтыққа күту жұмыстары жүргізілді. Орман орам соқпақтарын кесу, тазалау жұмыстары 97 км және өрт қауіпіздігіне арналған және орман шаруашылығы жолдарын жөндеу жұмыстары 70 км қашықтықта жүргізілді.

Орман өртінің алдын алу мақсатында 3 дана өрт бақылау мұнараларын орнату жүргізілуде.

Орман жерлерінің көлемді болуы және дала өрттерінің орман өртіне ұласуы әуеден бақылауды қажет етеді, бұл бақылау өртті уақытылы сөндіруге ықпал етіп, шығынды азайтар еді.

Маңызды экологиялық мәселелер:

Жайық, Деркөл, Шаған өзендерінің және Шалқар көлінің экожүйесін сақтау, облыстың оңтүстік аудандарын сумен қамту нысандарын қайта құру және қалпына келтіру;

Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинау, өңдеу және залалсыздандыру, жер ресурстарының ластануының алдын алу, ресурс үнемдегіш технологияларды енгізу;

«Лира» нысанындағы ядролық жарылыстар нәтижесінде қалыптасқан, «Капустин Яр» және «Азғыр» әскери полигондары әсерінен пайда болған жерасты сиымдылықтарының экологиялық мәселелері;

Орал қаласында кәріздік тазалау құрылғыларын қайта құру, ағынды суларды тазалау тиімділігін арттыру.

Орман шаруашылығындағы мәселелер:

соңғы 20 жылдың ішінде орман ұйымдастыру шараларының жүргізілмеуі және орман шаруашылығы, орман қорғау, өртке қарсы шараларға жобалық-сметалық құжаттамасының әзірленбеуі орман шаруашылығын дамытуға теріс әсерін тигізеді. Нәтижесінде, орман шаруашылығы мекемелері тұздылығы жоғары алаңдарда, орман егуге жарамсыз, құнарсыз жерлерге егу жұмыстарын жүргізеді.

ауа райы жағдайына (құрғақшылық және ауаның жоғары температурасы, сонымен қатар облыс өзендеріне жайылма кезеңнен қорек келмеуі) байланысты орман өсімдіктерінің төмен өсімі (70%); орман өрті, оның себепшісі адамның іс-әрекеті және табиғи фактор болып келеді. Ірі орман өрттеріне сараптама нәтижесінің қорытындысы дала өрттерінің мемлекеттік орман қорына жалғануынан пайда болатынын көрсетті.
Жер ресурстары

Облыс батысы мен солтүстігінде Ресей Федерациясымен (Астрахан, Волгоград, Саратов, Орынбор, Самара облыстарымен), шығысында - Ақтөбе және оңтүстігінде Атырау облыстарымен шекаралас. Шекара ұзындығы 2423 шақырым құрайды, соның ішінде РФ облыстарымен - 1532,1 шақырым, республика облыстарымен - 891 шақырым.

Облыстың әкімшілік-аумақтық құрамы жүйесіне 12 аудан, 148 ауылдық округ, 3 кент, облыстық маңызы бар қала (Орал қаласы) және аудандық маңызы бар қала (Ақсай қ.), 443 ауылдық елді мекендер кіреді.

Облыстың жалпы жер аумағы 15133,9 мың га, оның ішінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер 5753,5 мың га (жалпы жер алаңынан 38,0%), елді мекендердің жерлері – 2323,7 мың га (15,4%), өнеркәсіп, көлік және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жерлер – 39,6 мың га (0,3%), орман қорының жерлері – 216,0 мың га (1,4%), су қорының жерлері – 75,5 мың га (0,5%), ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері – 12,4 мың га (0,1%), қосалқы жер – 5248,1 мың га (34,7%), Ресей Федерациясының қорғаныс қажеттілігі үшін жалға берілген жер 1465,1 мың га (9,7%).

45-кесте

Жалпы жер алаңы және жерді бөлу

мың га