3. ЭК ұяшықтарындағы деректер, оның типтері, құрылымы.
Кестелік процессор үшін деректер – айқындалған символдық пішінде үсынылған, кестенің ұяшығында тұрған ақпарат. Мұнда, тұрақты және айнымалы ұғымы, арифметикалық және логикалық өрнектер ұғымы, адрестеу ұғымы қарастырылады. Электрондық кестенің ұяшығында формула немесе мәтін тұруы мүмкін. Формуланың дербес жағдайы сандық тұрақты немесе айнымалы болады. Жалпылау жағдайы –арифметикалық немесе логикалық өрнек.
Деректердің типтері. Кестелік процессор, нақты ұяшықта деректің қандай типі сақталып тұрғанын «білуге» тиіс. Деректердің типтері кестелік процессордың өңдейтін объектілері болып табылады. Электрондық процессорда деректер типтерінің негізгі жиыны мынадай:
- сандық (яғни цифрлар, ондық бөлгіш, , #, %, +, -) – әртүрлі пішімдерде болуы мүмкін, атап айтқанда: денежный (ақшалық), процентный (пайыздық), финансовый (қаржылық), экспоненциальный (экспоненциалдық);
- символдық (мәтіндік, барлық басқа символдар);
- мерзім және/немесе уақыт;
- логикалық.
Деректердің құрылымы. Электрондық кестеде ұсынылған, деректердің минималды құрылымдық элементі – ұяшық. Негізгі жұмыс ұяшықтармен жүргізіледі: олар толтырылады, редакцияланады, тазаланады.
Ұяшықтардан тұратын – тұтас деректердің құрылымы –бағана және жолдар болып бірігеді. Сондықтан кестелік процессорда жолдармен немесе бағандармен тұтастай – жою/кірістіру амалдардын жасауға болады. Мысалы, жаңа бағанды кірістіру тәртібі: кестеде баған қойылатын тұстағы бағанды ерекшелеу Вставка Столбцы.
Электрондық кестелерде базалық құрылымдық ұғым –ұяшықтар диапазоны (блок) ұғымы. Ұяшықтар диапазоны – қос нүктемен бөлініп жазылады, мысалы, А2:А5 жазылымы – А2, А3, А4, А5 ұяшықтар жиынын көрсетеді. Мысалы: A2:C3 жазылымы – жоғарғы сол жақ А2 ұяшығынан бастап төменгі оң жақ С3 ұяшығына дейінгі ұяшықтар диапазонын көрсетеді, яғни: A2, B2, C2, A3, B3, C3 ұяшықтарына сәйкес.
Сандық тұрақтылар бүтін және нақты деп бөлінеді. Нақты тұрақтыларды екі әдіспен жазуға болады: тиянақты нүктелі және экспоненциалды (жылжымалы нүктелі) пішінде.
Мысалы, -6,1514 сандық тұрақтысы нүкте арқылы жазылады: -6.1514, әйтсе де Excel-де үтір арқылы жазыла береді.
Сандық тұрақтыны экспоненциалды пішіне жазғанда алдымен мантисса, одан соң – Е латын әрпі (үлкен немесе кіші әріп), одан кейін – реті жазылады. Мантисса бүтін тұрақты немесе тиянақты нүктелі тұрақты түрінде, ал реті – тек қана екі орынды тұрақты түрінде жазылады. Экспоненциалды пішіндегі сандық тұрақты, ол мантиссаны, рет санына тең дәрежеге шығарылған 10-ға көбейту деп түсініледі. Мысалдар: а) 0,0001 саны былай жазылады: 1Е-4 немесе 0.1Е-3; б) 1000000 саны: 1Е6 немесе 1Е+6.
Айнымалылар. Кестенің әр ұяшығын кестелік процессордың жады ұяшығы деп түсінетін боламыз. Әрбір ұяшықтың – бағанның атауынан және жолдың нөмірінен құралған, өз атауы (адресі) бар.
Әр ұяшықта тек қана бір типті деректер сақталады. Мұнда бағдарламалау тілдеріндегі айнымалы ұғымымен тікелей ұқсастық байқалады.
Айнымалы – мәнді жазуға/сақтауға арналған аты аталған жадыдағы орын. Айнымалылар типі белгіленген әртүрлі мәндерді қабылдайды. Әр айнымалы символдық атаумен (идентификатормен) белгіленеді. Кестенің ұяшығын айнымалы деп қарастыруға болады.
Демек, A1, B7, C3, G10 және т.с.с. ұяшықтардың адрестері –айнымалылардың атаулары болады.
Өрнектер (формулалар). Электрондық кестелерде өрнектердің екі түрі қолданылады: арифметикалық және логикалық.
Арифметикалық өрнек – математикалық формула бойынша кейбір сандық мәнді есептеу әдісін белгілейтін формула.
Арифметикалық өрнектерді жазудың анықталған ережелері бар. Олар бағдарламалау тілдерінде қолданылатын ережелерге ұқсас.
Өрнек математикалық амалдардың белгілерімен қосылған, сандық тұрақтылардан, айнымалылардан, функциялардан, жақшалардан құралады. Өрнектің есептелу реті, арифметикалық амалдардың орындалу үстемділігімен және жақшаларды қоюмен анықталады.
Күрделі «көп кабатты» формула бір жолда (бір ізді) теріледі, сондықтан амалдардың орындалу ретін нұсқау үшін жай жақшаларды қою маңызды.
Арифметикалық амалдардарда және өрнектерде, мәтіндік пішімдегі ұяшықтарға сілтеме жасауға болмайды. Осыған оқушылардың назарын қатал аудару қажет.
Логикалық өрнектер (логикалық формулалар) – қатынас (<, >, =, <=, >=, <>) және логикалық («ЖӘНЕ», «НЕМЕСЕ», «ЕМЕС») амалдарының көмегімен құрылады. Логикалық өрнектің нәтижесі логикалық– «ақиқат»немесе «жалған» шамалары болады.
Электрондық кестелер үшін логикалық өрнектердің ерекшелігі, логикалық амалдар функция сияқты қоланылады: алдымен логикалық амалдың атауы (орысш.– И,ИЛИ, НЕ; ағылш. – AND, OR, NOT) жазылады, одан соң жай жақша ішінде логикалық операндалар тізбектеледі. Мысалы, логикалық өрнек: И(A1>0, A1<1) мына математикалық теңсіздіктер жүйесіне сәйкес келеді: 0
Достарыңызбен бөлісу: |
