Жэф деканы Зияханов М. У

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 

 «Алматы энергетика және байланыс университеті» коммерциялық емес АҚ 

 Жылуэнергетика факультеті 

«Инженерлік кибернетика» кафедрасы  

 

 

 

 

 

                                                                        БЕКІТЕМІН 

 

                                                          ЖЭФ деканы ________Зияханов М.У. 

                                                              «_____»________________2016 ж.   

 

 

 

Пәннің силлабусы  

 

VP2221 

- 

«Визуалды программалау»

 

5В070200 – Автоматтандыру және басқару мамандығы 

 

 

 

 

 

Курс                                                   2

 

Семестр                                       4 

Барлығы кредиттер                     3

 

ECTS-гі барлық кредиттер           5 

Барлық сағаттар                

    135 

Соның ішінде: 

Дәрістер                                        30 

Зертханалық сабақтар                60 

Практикалық сабақтар    

    

СӨЖ   

 

 

 

   75 

 

Соның ішінде СОӨЖ                 30 

Курстық жұмыс                             1 

Емтихан                                       4

 

 

 

 

 

 

Алматы 2016 

 

Силлабусты  ИК  кафедрасының  т.ғ.к.,    Сагындыкова    Ш.Н    пәннің 

жұмыс бағдарламасының негізінде құрастырған. 

Силлабус 

«Инженерлік 

кибернетика» 

кафедра 

отырысында 

қарастырылды және мақұлданды № 10 хаттама « 20 »  06 2016 ж. 

 

Каф. меңгерушісі __________________Федоренко И.А. 

 

 

Силлабус  жылуэнергетика  факультетінің  оқу-әдістемелік  отырысында 

қарастырылды және бекітілді (хаттама № 4  22.06.2016) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Оқытушылар:   

Сагындыкова Шолпан Назаровна  -

 

аға оқытушы

, т.ғ.к., A435 ауд. Байланыс 

ақпараты: 8(727)2606710. 

2.  Аудиториялық  сабақтардың  жүргізілу  уақыты  және  орны  сабақ 

кестесінде  көрсетілген,  СОӨЖ  консультация  кестесі  жылуэнергетика 

факультеті  деканатының  және  ИК  кафедрасының  (А435)  хабарландыру 

тақталарында көрсетілген  

3. Оқу пәнінің сипаттамасы 

3.1 Пәннің мақсаты - объектілі-бағытталған бағдарламалау жүйесін енгізу, 

графикалық пайдаланушы интерфейсі (GUI) қосымшаларды әзірлеу әдістері 

мен құралдарын оқыту. 

3.2  Пәннің  мәселесі  -  визуалды  компоненттер  кітапханасы  (VCL)  кіріспе, 

файлдар,  каталогтар,  деректер  базасымен  жұмыс  істейтін  қосымшаларды 

құру, графиктер салу жұмыс істейтін, визуалды компоненттерді пайдаланып 

бағдарламаларды құру. 

3.3Пәнді сипаттау 

«Визуалды программалау» пәнінен зерттеу информатика, бағдарламалық 

қамтамасыз ету, инженерлік, физика, ақпараттық технологиялар зерттеу 

алынған білімге негізделеді. Осы пәнді оқу кезінде алынған білімдер келесі 

пәндерді оқу студенттердің пайдалануға болады: жобалау дерекқорлар, 

операциялық жүйелер, жүйелік бағдарламалау «Визуалды программалау» 

курс студенті аяқталған соң білу бар: 

-объектілі программалау технологиясы негіздері; 

-Объектілі-бағытталған программалаудың негізгі принциптері 

-Мүмкіндігі болуы үшін бар: 

-проблемаларды шешуге VCL пайдаланып жобаларды әзірлеу; 

3.4  Пәннің  қайта  деректемелері:  жоғарғы  математика1,

 

жоғарғы 

математика  2,

 

информатика,  программалау  технологиялары,

 

Алгоритмдеу 

және программалау. 

3.5

 

Пәннің  кейінгі  деректемелері:  Мәліметтер  қорларын  жобалау,  БЖ-дегі 

ақпаратты  қорғау  әдістері,  Жүйелік  программалық  жабдықтау  және 

программалау, 

Мәліметтер 

қорларын 

басқару 

жүйелері, 

БЖ-дегі 

компьютерлік желілер.  

4. Пәннің құрылымы және мазмұны 

4.1 Теориялық дайындық(30 сағ.) 

Тақы 

рып 

№

 

Тақырыбы (модульдер, бөлімдер)

 

Пайдаланған 

әдебиеттердің 

нөмері

 

1

 

Бағдарламалау бағдарланған қарсылық кіріспе. 

Өтінімдерді көрнекі дамыту әдістері. Жобаның 

құрылымы. Нысанның Сынып. Класс 

элементтерге қол жеткізу Спецификаторы – 2 

сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.1, 2, 3 

2

 

Анықтау Сыныптар. Fields. Әдістері. 

Орналастыру. Мұрагерлік. Полиморфизм – 2 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.1, 2, 3 

сағат 

3 

Сипаттар. Визуалды компоненттер кітапханасы. 

Пайдаланушы және бағдарламалық іс-шаралар. 

негізгі сыныптары – 2 сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.1, 2, 3 

4           

 

 Delphi интерфейсінің компоненттері. 

Ұйымдастыру компоненттері. негізгі класс 

Tcomponent. визуалды компоненттер интерфейс 

сипаттамалары, нысан бойынша мінез-құлық - 

класс Tcontrol – 2 сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.1, 2, 3 

5     

 

Басқару элементтері. Мәтін компоненттері: 

белгі, өңдеу, Memo. «Батырмасы» пернесін бас. 

«Радио Group» қосқыш панелі мен 

ажыратқыштар тізімі «Тізім құсбелгісін 

қойыңыз», «ListBox», «ComboBox» тізімдейді. 

«Жапсырма» тегтерді - негізгі қасиеттері, әдепкі 

іс-шара. Input Line «Edit» - негізгі мүліктік, 

әдепкі іс-шара. Мәтіндік редактор Memo - 

негізгі мүліктік, әдепкі іс-шара. «Button» пернесі 

- негізгі қасиеттері, Tbutton класс кілт 

ерекшелігі, әдепкі іс-шара. қосқыштар және 

ажыратқыштарын негізгі қасиеттері. «Элемент» 

жылжымайтын мүлік.– 2 сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.3, 4 

6

 

 

 StringGrid, компоненттерін DrawGrid. Басты 

мәзір және қалқымалы мәзір компоненттері, 

құралдар тақтасы, күй. 

StringGrid негізгі қасиеттері, DrawGrid 

компоненттері. Негізгі мәзір, мәтінмәндік мәзір. 

құралдар тақтасын жасау. негізгі мәзірге 

байланыстыру. MenuItem әдісі. Imagelist 

пайдалану. күй жолағын, қасиеттері тақталарын, 

Text жасау– 2 сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.4,5 

7 

 Графикалық көрнекі бағдарламалау 

ерекшеліктері. графикамен жұмыс істеу үшін 

сыныптары мен түрлері. сызу беті мен 

графикалық құралдар. Мәтіндік ақпаратты 

көрсету функциялары.– 2 сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.4,5,6 

8 

файл деректермен жұмыс істеу. Файл түрлері: 

типтік, мәтін, типтік. Байланыстыру, ашу және 

жабу файлды. деректерді оқу және жазу.- 2 сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.5,6,7 

9 

Диалогтың терезелері. OpenDialog, SaveDialog, 

Қаріп тілқатысу компоненттері. 

Жалпы сипаттама. OpenDialog - ашылатын 

файлдың атауын таңдау тілқатысу терезесі. 

  SaveDialog - сақтау үшін файл атын таңдау 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.6,7,8 

тілқатысу терезесі. Қаріп тілқатысу - қаріпті 

таңдау тілқатысу терезесі.– 2 сағат 

10 

 басып шығару үшін ақпаратты шығару. Dialogs 

компоненттері палитрасы. 

басып шығару құрылғыларын таңдау және 

конфигурациялау Стандартты диалогтар

.

– 2 

сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.6,7,8 

11 

дискілерді, каталогтар мен файлдарын басқару. 

дискілік кеңістік талдау. логикалық drive`s 

кеңістігін анықтау. Каталогтар басқару: 

каталогтар операциялар, ағымдағы каталог 

басқару, 

іздеу және каталог таңдау. Файл басқару. 

файлдармен жұмыс істеу үшін процедуралар 

мен функциялар. файлға іздеу, көшіру

.

– 2 сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.7,8,9 

12 

мультимедиялық қосымшаларды әзірлеу. 

Анимация. анимация ойнату Конфигурация 

және басқару. Стандартты анимациялары.– 4 

сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.9,10,11 

13 

Деректер базасымен жұмыс ерекшеліктері. 

ДББЖ тұжырымдамасы. Реляциялық деректер 

базасы. SQL негіздері. Кесте деректер басқару.– 

4 сағат 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.10,11 

 

4.2 Тәжірибелік дайындық 

4.2.1 Зертханалық жұмыстардың үлгілік тізімдері (60 сағ.) 

Тақы

рып 

№ 

Тақырыбы 

Пайдаланған 

әдебиеттердің 

нөмірі және 

бөлімі 

1 

TextBox, Label, Button компоненттерін 

пайдаланып жоба кұру (10 сағат). 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.1, 2, 5 

2 

ListBox компонентін пайдалану (10 сағат). 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.1, 2,  

3 

CheckedListBox Компонентерін пайдаланып 

жоба кұру

 

 (10 сағат). 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.1, 2, 3

 

4 

DataGridView компоненттерін пайдаланып 

жоба кұру

 

 (10 сағат). 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.1, 2,4 

5 

 MenuStrip компоненттерін пайдаланып жоба 

кұру (10 сағат). 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.5,6 

6 

Cұхбаттасу терезелері (10 сағат). 

Конспектілер,  

Дәрістер, Д.7,8 

 

4.3.  Курстық жұмыс 

 

4.3.1  Құрылымды  әрекетті  қолданып,  бағдарламаларды  жобалау 

(Жобалау алдында қамтама аумағын зерттеу. Есептің қойылуы. Техникалық 

тапсырмаларды  дайындау.  Есепті  шешу  үшін  тәсілді  таңдау  және  негізгі 

алгоритмін 

құру. 

Бағдарламаның 

құрылымдық 

сұлбасын 

құру, 

технологияларды  таңдау,  бағдарламалау  тілімен  орындау,  қолданушы 

интерфейсін жобалау). 

4.3.2  Таңдалған  бағдарламалау  ортасында  құрылған  бағдарламаны 

тарату (қолданушы интерфейсін дайындау). Тестілеу. Талдау жасау. 

4.3.3 Бағдарлама интерфейсін құру. 

 

4.4 СӨЖ тақырыптары (75 сағат) 

4.4.1  Сатып  алушының  анықтамасын  құру.  Қаладағы  сауда  орындарының 

тізімін  құру:  атауы,  адрес,  телефон,  мамандандырылуы,  меншіктілік 

формасы, жұмыс істеу уақыты және т.б. Талаптары: мамандандыру бойынша 

дүкенді  тандау,  аудан  бойынша,  жұмысқа  байланысты  ынғайлы  уақыт 

бойынша. 

  4.4.2. МАИ жұмыскерлерінің анықтамасын құру. Маркасын, түсін, зауттық 

және  борттық  номерлерін,  шыққан  уақыты,  құрылымы  мен  бояуының 

ерекшелектері,  транспорттың  сонғы  техбайкау  уақыты  (автомобиль, 

мотоцикл,  тіркіме  және  т.б.),  иесінің  паспорттық  мәліметтерін  көрсету. 

Талаптары:  марка,  бояу,  техбайқау  мерзімі  бойынша  транспортты  тандау. 

Мерзімне байланытсы техбайқауға шақыру. 

  4.4.3  Турнирліқ  кесте:  турнирлік  кестенің  квадратты  матрица  торында 

кезекті  ойынның  есебі  шығарылады.  Талаптары:  матрицаның  диоганалінде 

жіберілген  және  соғылған  голдардың  айырымының  саны  есептеледі. 

Чемпионаттағы  әр  команданың  ағындағы  орнын  есептеу  және  орынға 

байланысты кестені қайта сорттау. 

  4.4.4 

  Шанғылық  жігірістің  қорытындысы  берілген:  фамилия, 

қатысушылардың  инициалын,  жасы,  старт  уақыты,  финиш  уақыты.  Жас 

бойынша  диапазонмен  берілген  үш  топ  ерекшеленген.  Әр  жас  бойынша 

топтардағы чемпиондарды табу. 

  4.4.5  Емтихандық  тізім.  Студенттердің  фамилиясы  жазылған  дайын  бос 

тізімге  сессия  қорытындысы  енгізіледі.  Қорытынды  бойынша  әр  студенттің 

диффиренциалдық  деңгейінің  өлшемін  және  қорытынды  суммасын,  әр 

топтың әр емтихандағы бағы санын және барлық емтиханлағыны анықтау. 

  4.4.6. 

Алматы  қаласындағы  әуежайдағы  немесе  МегаЦентрдегі 

автотұрақтағы  автомобильдерді  тіркейтін  қосиыша  құру.  Табу  керек: 

берілген  номерлі  автомобильдің  кай  уақытта  келгенін,  неше  төлегенін. 

Көрсетілген  уақытта  тұраққа  канша  автокөлік  келгеніне  есептеме  құру. 

Берілген уақыттағы тұрақтағы автокөлік санын шығару. 

  4.4.7 Көру мүмкіндігі шектеулі адамдарға арналған банкоматтың жұмысын 

көрсететін қосымша құру. Банкомат арқылы жасалған барлық операциялары, 

керек  жағдайда,  әр  тұтынушыға  есептеме  бере  алатындай,  тіркеу  жасау. 

Шоттағы балланска дыбыстық есептеме «Шығару». 

4.4.8  Дәрігерге АРМ құру. 

 

5 Аралық және қорытынды бақылау сұрақтары 

1.  Қарапайым терезелік қосымшаны құрудың негізгі кезеңдерін атаңыз. 

2.  Delphi ортасының терезелерін атаңыздар. 

3.  Оқиға өңдегішті қалай құру керек? 

4.  Жобалау кезеңінде орындалатын негізгі операцияларды атаңыз. 

5.  Бағдарламалау кезеңінің негізгі ерекшеліктерін атаңыз. 

6.  Бағдарламаны орындау барысында компоненттің қасиеттерін өзгертуге 

бола ма және ол қалай аталады ? 

7.  Мәтінді бүтін санға қалай түрлендіруге болады? 

8.  ListBox неге арналған? 

9.  List Box компонентінің негізгі қасиеттерін атаңыз. 

10. СomboBox негізгі қасиеттерін атаңыз. 

11. List  Box  немесе  СomboBox  компоненттерінің  қайсысында  MultiSelect 

қасиеті бар? 

12. List  Box  және  СomboBox  компоненттерінің  қай  қасиеттерін  тізім 

элементтерін береді? 

13. RadioGroup  және  CheckListBox  компоненттерінің  айырмашылығы 

неде? 

14. CheckListBox  компонентінің  әрбір  өшіргіші  бола  алатын  күйлерін 

атаңыз. 

15. CheckListBox компонентінің қай қасиеті ауытырғыштардың үшінші 

күйін қолдануға рұқсат береді немесе тыйым салады? 

16. Бірде бір ауыстырғыш ерекшеленбесе ItemIndex қасиетінің мәні 

қандай? 

17. СheckListBox1.Checked[3]:=true; командасы нені білдіреді? 

 

18. DrawGrid компонентінің негізгі қасиеттерін атаңыз. 

19. goEditing флагы нені білдіреді? 

20. Бағдарламалау  кезеңінде  ұяшықтарды  өзгертуге  мүмкін  болу  үшін  не 

жасау керек? 

21. 4  i-ші  жол  және  j-ші  баған  қиылысында  орналасқан  ұяшыққа  сілтеу 

қалай орындалады? 

22. «Жаққышты  ақ  бояуға  матыру»  үшін  қандай  команданы  орындау 

қажет? 

23. Меню дегеніміз не? 

24. Бас меню тармақтары қалай аталады? 

25. Жобалау кезеңінде бас менюді құру процесі қалай жүреді? 

26. Ішкі менюді қалай құрады? 

27. Бас  меню  және  локальды  меню  құру  үшін  қандай  компоненттер 

қолданады? 

28. Form1  формасының   кез  келген  нүктесінен  локальды  менюге  қол 

жеткізу  үшін  қайсы  компоненттің  қандай  қасиеттері  қалай  өзгеруі 

керек?  

29. Canvas қасиеті бар компоненттерді атаңыздар. 

30. Сурет салу бетінің қай жерінде (0,0) координаталы нүкте орналасқан? 

31. Сурет  салу  бетінің   координаталар  жүйесінде  қандай  өлшем  бірліктер 

қолданылады? 

32. LineTo() функциясы не үшін қолданылады? 

33. MoveTo() функциясы не үшін қолданылады? 

34. TextOut() функциясы не үшін қолданылады? 

35. Pen және Brush графикалық құралдарының қасиеттерін атаңыз. 

36. Chart компонентін қолданғанда жаңа серияны қалай қосу керек? 

37. Нақты бір сериямен жұмыс істеу үшін қай қасиетті қолдану керек? 

 

 

  

6 Студенттердің баға деңгейі жөнінде ақпараттар 

 

6.1  Бағалау жүйесі 

Сіздің білім деңгейіңіз оқудың кредиттік технологиясында қабылданған   

курс бағдарламасы бойынша қорытынды бағалар шкаласына сәйкес 

бағаланады (1 – кесте). 

 

  1 – кесте 

Баға 

Балдың сандық 

эквиваленті 

Пайыздық 

мазмұны 

Бағаның бұрынғы түрі 

А 

4,0 

95-100 

Үздік 

А- 

3,67 

90-94 

В+ 

3,33 

85-89 

Жақсы 

В 

3,0 

80-84 

В- 

2,67 

75-79 

С+ 

2,33 

70-74 

Қанағаттанарлық 

С 

2,0 

65-69 

С- 

1,67 

60-64 

 

 

D+ 

1,33 

55-59 

D 

1,0 

50-54 

F 

0 

0-49 

Қанағаттанарлықсызсыз 

 

Рұқсат рейтингісінің бағасы семестр бойына жинақталады және оқу 

жұмысының барлық түрлері мен аралық бақылауды қамтиды. Жұмыстардың 

әр түрі 100 баллдық шкаламен бағаланады және 2 – кестеге сәйкес 

коэфиициенттік деңгей рұқсаты ағымдағы бақылаудың орташа бағасына 

қосылады. 

2 – кесте. Әр жұмыс түрінің маңыздылығы. 

Параметрлер 

Коэффициент салмағы 

Зертханалық жұмыстардың 

орындалуы 

0,4 

Курстық жұмыс 

0,5 

Дәріс сабақтарына қатысуы 

0,1 

Зертханалық сабақтарға арналған 

жұмыс 

0,1 

Ағымдағы бақылаудың орташа 

бағасы (Ор) 

1,0 

 

Аралық бақылау (АБ) семестрде екі рет өткізіледі (Б1 және Б2) және әр 

қайсысы оқытушымен  100-баллдық шкаласымен бағаланады. 

Бақылау  рұқсаттамасы PLATONUS ақпараттық жүйесімен есептеледі: 

 

БР=(Б

1

+Б

2

)/2*0,2+Ор*0,8 

 

Қорытынды баға келесідей шығарылады 

 

Қ=0,6БР+0,4Е, 

Е – емтихандық бағасының сандық баламасы.  

 

6.2 Баллдың қойылу саясаты 

Максималды бағалар жұмыстың сапасына және орындалуына карап 

қойылады. Тесттілік тапсырмалардың және дәріске қатысу бағалары тесттің 

дұрыс жауаптар санына және жіберілген дәрістік сабақтардың санына 

байланысты қойылады. 

 

6.3 Білім алушылардың оқу орындарының баға аударымдары 

ҚР-да оқитындардың оқу жетістіктерінің бағалаудың баллдық-

рейтингтік әріптік жүйесіне ECTS (Кредиттерді жинақтау және трансферттің 

(ауыстырудың) Европалық жүйесі) бойынша бағаларды және кері ауыстыру 

3-4 кестелерге сәйкес орындалады. 

 

     3 – кесте. ҚР оқитындардың оқу жетістіктерінің бағалаудың  баллдық-

рейтингтік әріптік жүйесі ECTS бойынша бағаларды ауыстыру 

ECTS 

бойынша 

бағалар 

Әріптік 

жүйедегі 

бағалар 

Балдың 

сандық 

эквиваленті 

Пайыздық 

мазмұны 

Бағаның бұрынғы 

түрі 

A 

A 

4,0 

100 

Өте жақсы 

B 

B+ 

3,33 

85 

Жақсы 

C 

B 

3,0 

80 

D 

C 

2,0 

65 

қанағаттанарлық 

E 

D 

1,0 

50 

FX, F 

F 

0 

0 

Қанағаттанарлықсыз 

 

3 –  кесте.  Балды  –  рейтингтік  әріптік  РК  баға  жүйесіне  сәйкес  ECTS 

бойынша бағалар 

Әріптік 

системадағы 

баға 

Балдың 

сандық 

эквиваленті 

Пайыздық 

мазмұны 

Бағаның бұрынғы 

түрі 

ECTS 

бойынша баға 

А 

4,0 

95-100 

Үздік 

А 

А- 

3,67 

90-94 

В+ 

3,33 

85-89 

Жақсы 

В 

В 

3,0 

80-84 

Жақсы 

С 

В- 

2,67 

75-79 

С+ 

2,33 

70-74 

Қанағаттанарлық 

С 

2,0 

65-69 

Қанағаттанарлық 

D 

С- 

1,67 

60-64 

D+ 

1,33 

55-59 

D 

1,0 

50-54 

Қанағаттанарлық 

E 

F 

0 

0-49 

Қанағаттанарлықсыз 

FX, F 

7 Курс саясаты: 

- сабаққа кешікпеу және сабақты жібермеу; 

- мұғалімнің ұсынған дәрісін мұқият тыңдау; 

- сабаққа белсенді түрде қатысу; 

- белгілі себептермен жіберілген зертханалық сабақтарды өтеу  

( деканаттан жеке рұқсат қағазы болған жағдайда); 

- курстық жұмысты қорғауға семестр аяқталуынан бір апта бұрын өткізу; 

- кітапханада және үйде өзбетімен оқу.   

 

8 Академиалық этикалардың нормасы: 

- тәртіптілік; 

- ұқыптылық; 

- адалдық; 

- жауапкершілік; 

- дәрісте ұялы телефондарды өшіріп жұмыс істеу 

Түсініспеушілік  тудыратын  жағдайлар  оқу  топтарында  оқытушымен, 

эдвайзермен  ашық  талқылануы  керек,  ал  түсіністікке  қол  жеткізілмесе  бұл 

мәселе деканат қызметкерлеріне жеткізілуі керек.   

 

Әдебиетер тізімі 

Негізгі:   

1.Кандзюба С.П., Громов В.Н. Delphi 6\7 – М. – DiaSoft, 2002  

2.Боровский  А.  Самоучитель  С++  и  BorlandC++  Builder  –  C-П.  –  Питер, 

2005 

3.Фленов М. Библия Delphi 

- С-П. – Питер, 2008 

4.Объектно-ориентированное  программирование.  Методические  указания 

к      выполнению  лабораторных  работ  для  студентов  всех  форм  обучения 

специальности 5В070200 – Автоматизация и управление. АУЭС,2010 

5. Объектно-ориентированное программирование. Методические указания 

к      выполнению  курсовых  работ  для  студентов  всех  форм  обучения 

специальности 5В070200 – Автоматизация и управление. АУЭС,2014 

6. Шкрыль А. Delphi народные советы – С-П.- Питер,2007 

 

 

   Қосымша: 

1.С++ Builder в задачах и примерах – СПб: БХВ-Петербург,2005  

      2. Желонкин А. Основы программирования в интегрированной среде 

Delphi – М.-Бином, 2006