20
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасаудың халықаралық
тәжірибесіне талдау
NEET жастарының елеулі бөлігі Грецияның білім беру жүйесі ұсынатын
мүмкіндіктерінен түңілген және оған көңілі толмайды. Грек жастары Гре-
цияның білім беру жүйесі өзінің негізгі фундаменталды функцияларының
бірі - студенттерді, білім алушыларды, яғни әлеуетті жұмыскерлерді, қажетті
машықтармен және біліммен қамтамасыз етпейді деген ортақ пікірге келген.
NEET тобындағы жастарды ойландыратын негізгі сұраққа тұрақты жұ-
мыстың болуы жатады, себебі мұндай жастардың көпшілігі өздерін жұмыс-
сыздардың қатарына жатқызады. Олардың бұрынғы атқарған позициялары
тұрақсыз, кездейсоқ немесе маусымдық болады. Әдетте, жас мамандардың
көпшілігі қызмет көрсету саласында жұмыс істеген, алайда, олардың жиын-
тық жұмыс тәжірибесі 6 айдан аспаған. Тиісінше, Грециядағы NEET белгілі
жұмыс тәжірибесіне ие, алайда, ол маусымдық, кездейсоқ және ұзақ емес (көп
болғанда 1 жыл) болып табылады.
Жұмыссыздықтың негізгі себебіне экономикалық дағдарыстың орын алуы
жатады, соның нәтижесінде көптеген жастар өз жұмысын штатты қысқарту
немесе басқа жеке себептер (басшылықпен дау-жанжалдар, ынталандыру-
дың болмауы, жалақыны уақытында төлемеу, еңбектің жағымсыз шарттары)
бойынша жұмыстан айырылған. NEET санатындағы жастар, әдетте, еңбекпен
қамтитын әлеуметтік қызметтерге, мысалы, Кадрлық жұмыспен қамту ұйы-
мына (OAED) жүгінбейтіндігін атап көрсеткен жөн.
Жасы 20-29 аралығындағы жастардың алатын жәрдемақылары еңбек бир-
жасының тіркеуінде бір жыл бойы тұрған, жасы 20–29 аралығындағы тұлға-
ларға беріледі. Жәрдемақы мөлшері айына 73,37 еуроны құрайды және 5 ай
бойы беріледі.
Материалдарға жасалған талдаулардан көріп отырғанымыздай, Грецияда
халықты қиын жағдайда қолдауға арналған жұмыстар алгоритмі мен көмек
көрсету механизмдері ойластырылмаған. Халыққа қолдау жасайтын, соның
ішінде жұмыссыз жастар да бар, негізгі құрал Греция Үкіметі беретін жәрде-
мақы мен субсидиялар болып отыр. Бұл амал дағдарыстан шығаратын жол
емес, қарызға батыратын жол болып саналатындығы жасырын емес. Бұл елдің
тәжірибесін жалпы алғанда нәтижелі және тиімді деп бағалауға болмайды.
Грециядағы NEET санатындағы жастар ЕО басқа елдеріндегі аталған тобының жастар
өкілдерімен салыстырғанда айтарлықтай үздік әлеуметтік-экономикалық жағдайда бо-
луы отбасымен тұруына, жалпы отбасылық бюджетті тұтыну мүмкіндігінің болуына
байланысты. Мұндай жағдайлар жастар арасында әлеуметтік эксклюзияға және кедей-
шілікке тап болу қауіп-қатерін төмендетеді.
21
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасаудың халықаралық
тәжірибесіне талдау
2.4 Испания
Испаниядағы NEET санатындағы жастар саны Еуропа одағына кіретін
басқа елдермен салыстырғанда ең жоғары көрсеткіштердің біріне жатады
және жоғары оқу орындарын бітірушілердің арасындағы ең жоғары жұмыс-
сыздық деңгейіне ие.
Employment Outlook 2016 (ЭЫДҰ мүше елдерінде жұмыспен қамту ке-
лешектері) есебі деректеріне сәйкес Испаниядағы NEET санатындағы 12,9%
жастардың біліктілігі төмен - бұл көрсеткіш ЭЫДҰ мүше елдері арасындағы
ең жоғары көрсеткіштердің біріне жатады. Сарапшылардың айтуы бойынша
топ қатысушыларының басым бөлігі жұмыссыздан гөрі белсенді емес деуге
болады, яғни олар жұмыс іздемейді немесе белсенді түрде іздемейді. Білік-
тілік деңгейі төмен жастардың біліктілігі жоғары адамдардан NEET тобына
кіру мүмкіндігі жоғары. 2015 жылы жұмысты белсенді іздеу үстіндегі NEET
санатындағы испандық жастардың үлесі орта мектепті бітірмеген жастармен
(24%) салыстырғанда білімі бар жастардан айтарлықтай жоғары (37%) болған.
Сонымен бірге испандық сарапшылар жастардың үштен бір бөлігі ешкім,
яғни отбасының ересек мүшелерінің ешқайсысы еңбек нарығында жұмыспен
қамтылмаған отбасыларда тұрады. Бұл үлес білімі жоқ NEET жастар арасын-
да 44% артты. Мұндай топтағы адамдар кедейлік қауіп-қатеріне ұшырау мен
еңбек нарығындағы шектеулі мүмкіндіктерге көбірек ұшырайды.
Сарапшылар испандық білім беру жүйесінде нені оқыту мен болашақ ма-
мандарға шын мәнінде не керек екендігі туралы «алшақтық» пайда болғанын
атап өтеді. Жоба Еңбек нарығының өзгеруі оқу бағдарламаларындағы өзгері-
стерге алып келмейді. Нәтижесінде «ары қарай жұмысқа орналасудың» ор-
нына студенттер оқуды бітіргеннен кейін еңбек нарығы талаптарына сәйкес
алынған білімге сәйкессіздікке жолығады. Сарапшылар Испаниядағы NEET
әлеуметтік құбылысы екінші буынға өтіп кеткендігін атап көрсеткен. Бұл кәсі-
би емес жұмыс күші және жұмыс беруді қаламайтын адамдар, себебі олардың
тәжірибелік пайдасы оларды жұмысқа алу құнынан төмен болады.
Испаниядағы жастардың үлкен үлесі орта кәсіби білім туралы диплом-
ды алмастан оқуды тәмамдайды. Шамамен 60% испандық университет
бітірушілері жоғары білім туралы диплом беретін мүмкіндіктерге қарамастан,
білімнің төмен деңгейін талап ететін жұмыспен айналысады. Аталған факті
Статистикалық деректерге сәйкес, 2008-2011 жылдар арасындағы кезең
ішіндегі NEET санатындағы жастардың үлесі 17% көрсеткіштен 24% арт-
ты. Жоғары білімі бар жастар арасында NEET құбылысы 21% дейін артқан.
Көптеген бітірушілер жұмыс таба алмайды, сондай-ақ өздерінің универ-
ситеттен кейінгі білім алу мүмкіндігі жоқ. Жоғары оқу орнындағы оқудың
төмен құнына қатысты орта білімі бар тұлғалар үшін NEET көрсеткішінің
(19%) төмендеуіне алып келеді.
