Жаратылыстану математикалық факультетінін деканы

Дәрістің мазмұны:

1. 
   Лабораториялық жұмыстардың мақсаты.
   
2. 
   Практикалық сабақтар мақсаты.
   
3. 
   Қай уақытта эксперименттік есептер шығарылады?
   

1 Нұғыманұлы И. Химияны оқыту әдістемесі. Алматы, 1993

2. А.Мырзабайұлы. Химияны оқыту әдістемесінің педагогикалық негіздері. Алматы, 2004

Дәріс № 5

Тақырыбы:

Эксперимент есептері Эксперимент есептерінің оқу-тәрбиелік маңызы және типтері

1 Эксперимент есептерінің оқу-тәрбиелік маңызы

2 Эксперимент есептерінің типтері

Дәрістің мазмұны:

Химия есептері сан және сапа есептері болып екіге бөлінеді. Сапа есептерін эксперимент есептері деп те атайды, өйткені оларда сандық мәліметтер болмайды, химиялық тәжірибелер жасау арқылы шығарылады. Химиядан білім мен білік қалыптастыруда, оқушылардың алған білімін бақылап, бағалауда эксперимент есептерінің маңызы зор. Эксперимент есептерін шығару арқылы оқушылар теориялық білімін баянды етеді, іс жүзінде қолдана білуге үйретеді. Олар химиялық құрал-жабдықтармен және реактивтермен жұмыс істеу дағдыларын нығайтып, жетілдіре түседі. Эксперимент есептерін үзбей шешіп, машықтанғанда оқушылар өздігінен жұмыс істей білуге, ұқыптылыққа, өз ісіне сын көзімен қарауға үйренеді. Оқушылардың химиядан білім сапасы мен сарамандық әзірлігі эксперимент есептерін шығару үстінде айқын білінеді. Сондықтан химиядан мектеп бітіру емтихан билеттерінің бір сұрағы экспермент есебі түрінде беріледі.

Химияның жаңа бағдарламасы мен оқулықтарында эксперимент есептеріне бұрынғыдан гөрі көбірек көңіл бөлінген. Оларда жеке тақырыптар бойынша сарамандық сабақтар, негізінен, экспермент есептері түрінде берілген. Эксперимент есептері химияны оқыту сарамандығына ХХ ғасырдың отызыншы жылдары енгізілді.

Эксперимент есептері оқушылардың таным әрекетінің сипатына қарай бірнеше типтерге бөлінеді. Сапалық және сынақ-тәжірибелік есептердің типтері:

Сынақ-тәжірибелік есептердің негізгі типтері мынадай:

1. 
   Химиялық құбылыстарды байқау және оны түсіндіру;
   
2. 
   Заттарды алу;
   
3. 
   Химиялық заттарды бірінен-бірін ажырата білу;
   
4. 
   Берілген заттарда қоспаның бар екенін анықтау және затты қоспадан тазарту;
   
5. 
   Заттар мен құбылыстарды типтерге және жеке кластарға жатқыза білу;
   
6. 
   Берілген мөлшердегі ерітінділерді даярлау;
   
7. 
   Сынақ-тәжірибелік сан есептері;
   
8. 
   Химиялық аспаптарды пайдалана отырып, шығарылатын есептер.
   
9. 
   Заттардың өздеріне тән реакцияларын жасау арқылы олардың қасиеті мен құрамын анықтау.
   

Қазіргі қолданылып жүрген бейорганикалық химия оқулығының сегіз тақырыбында берілген эксперимент есептерін типтерге бөлгенде құбылысты бақылау және түсіндіруге -6 есеп, заттың сапалық құрамын анықтауға – 5 есеп, затты тани білуге – 15 есеп, заттарды алуға – 17 есеп, заттың жіктелу белгілері немесе затқа тән реакция жасауға -8 есеп, қоспаның құрамын анықтауға және бөлуге -6 есеп бар екені байқалды.

Эксперимент есептерін шешу үшін сынау және қателесу, есте қалғаны бойынша шығару, жорамал жасау, анализ және синтез тәсілдері қолданылады. Сынау және қателесу тәсілі оқушының білімі жеткіліксіз болғанда пайдаланылады. Тиісті нәтиже алғанға дейін тәжірибені қайталап жасай береді. Есептер берілген мәліметтер оқушыға бұрыннан таныс болса, есте сақталғаны бойынша шығарылады. Берілген мәліметтер толық болмаса, оқушы алдымен жорамал жасайды, содан соң тәжірибе арқылы оның дұрыс-бұрыстығын тексереді. Эксперимент есептерін шығарудың ең тиімді кең тараған тәсілі – анализ және синтез. Оқушы есептің шартын нақтылы талду арқылы шешу жоспарын жасайды да, соған сәйкес іс-әрекеттерді жүзеге асырады.

Өзін- өзі тексеретін сұрақтар:

1 Эксперимент есептерінің оқу-тәрбиелік маңызы

2 Эксперимент есептері қандай типтерге жіктеледі?

3 Заттарды алу есептеріне мысал келтір.

4 Заттарды бір-бірінен ажыратып, тану есептеріне мысал келтір

Пайдаланатын әдебиеттер : Нұғыманұлы И. Химияны оқыту әдістемесі. Алматы, 1993
Дәріс № 6

Тақырыбы: Химиялық экспериментті ұйымдастыру.

Дәріс мақсаты: Химиялық экспериментке оқытушының даярлығы.

Дәрістің мазмұны:

Мұғалімнің эксперементке дайындығы оқу-тәрбие үрдісінің міндетімен анықталады. Химияны оқытудың тиімділігі оқу материалын жоспарлаумен тығыз байланысты. Жоспарлау процессінде шешілетін міндеттер:

• 
  оқу процессін оптималдау, оқу материалының көлемін анықтау, сабақ кезіндегі және үй тапсырмасын іріктеу;
  
• 
  зертханалық жұмыстар мен сарамандық сабақтарға, эксперементтік және сандық есептер шығаруға уақытты бөлу;
  
• 
  оқушылардың білімі мен білігін анықтауға;
  
• 
  материалды қорытындылау мен қайталау;
  

Күні бұрын әрбір демострациялық эксперементті жасап көру керек, орындау техникасына жаттығып, реактивтердің сапасына көңіл аудару керек, қажет жағдайда реактивтерді алмастырып, приборларды түзету керек.

Практикалық сабақ нәтижесі келесі сабақта қорытындыланады. Жақсы жұмыс ерекше аталып өту керек, әдемі суреттер эпидиаскоп арқылы көрсетіледі, жалпы өткен қателерді қарастырады, керек деген оқушылардан ауызша сұралады.

Эксперементтік есеп құрастырылғанда мұғалім келесі талаптарды есте сақтауы керек:

• 
  тапсырма химия курсы бойынша барлық материалдарды қамтуы тиіс;
  
• 
  тапсырма оқушылардың әр деңгейлі даярлығы мен даму ерекшеліктерін ескеру керек;
  
• 
  тапсырмалар білім сапасын арттыру керек;
  
• 
  тапсырманы орындау уақыты қатаң сақталуы керек;
  
• 
  тапсырма шарты нақты, анық тұжырымдалған болуы керек;
  

1. 
   Химиялық зксперимент жүргізу үшін оқытушының білімі қандай болу керек?
   
2. 
   Химия кабинетінде оқытушының меңгеруге, білуге тиісті білік дағдыларын ата.
   
3. 
   Оқытушы химиялық экспериментке дейін не істеуі керек?