Жапбаров Амангелді Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі мен дағдыларын

жүктеу 0,8 Mb.

Pdf просмотр

бет	98/145
Дата	26.02.2022
өлшемі	0,8 Mb.
	#37639

1 ... 94 95 96 97 98 99 100 101 ... 145

Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі

Бірыңғай мүшенің белгісі: Оңашаланған айқындауыштың белгісі

Бірыңғай мүше
Оңашаланған айқындауыш
Кәкітай   мен   Дәрмен   Мағаш
ойының   батылдығына,   өткірлігіне
қызығып қалды.
(М. Әуезов. )
Біз, басқа  балалар, Аянды көпке
дейін

сөз
  қылушы
  едік.
(С. Мұратбеков. )
Кім?
Кәкітай   Біз  сөз қылушы едік
қызығып қалды
Дәрмен   басқа балалар
несіне? сөз қылушы едік
өткірлігі не
батылдығына
Бірыңғай мүшенің белгісі:
Оңашаланған   айқындауыштың
белгісі:
а)
сұрағы ортақ;
ә) тұлғасы бір;
б)
қызметі бір;
в)
бір мүшемен байланысады;
г)
өз ішінде салаласа бай-
ланысады;
ғ) екі не одан көп сөзден
болғандықтан, ойды үстемелеп,
көбейтіп көрсетеді. Жоғарыдағы
сөйлемде ой иесі – екеу, қызығудың
объектісі де – екеу, бірыңғай мүше –
күрделі ойды жай сөйлемге
сыйғызып айту тәсілі.
а)
өзінің   алдында   тұрған
сөздің   мағынасын   ашып,   түсіндіріп
тұрады;
ө)   өзінің   алдында   тұрған   сөзбен
тұлғалас,   сұрағы   бір,   бір   мүшемен
байланысады;
б)
түсіндіру

интонациясымен
айтылады;
в)
мағыналық   ерекшелігі,

қызметі – дәлелдеу, түсіндіру.
Мысалы, біріңғай мүшенің байланысу ерекшеліктері:
Жуанқұл бадырақˆкөз,
130

қалқанˆ құлақ,
еңсегей бойлы,
кісі еді.
дәу,
қара
д)   Санамалы   дауыс   ырғағымен   оқылады,   сондықтан   арасына   үтір
қойылады.
Бірыңғай мүше мен оңашаланған айқындауышқа  байланысты үтір қою
үшін алдымен мағыналық бөлікті тауып алу керек.
Бірыңғай   мүшеде   ол   ой   бөлігінің   екі   не   одан   артық   болып
келуінен және санамалы жалғаспалы интонациядан байқалып тұрады.
Оңашаланған   айқындауышта   өзінің   алдындағы   сөзді
дәлелдеп,

айқындап,

түсіндіріп

тұрғандығынан

және
ерекшелеуші, даралаушы интонациядан көрінеді.
Бала осы ерекшеліктерді түсінбесе, бірыңғай мүшені де, оңашаланған
айқындауышты да таба алмайды, сондықтан үтірді дұрыс қоя алмайды.
Оқулықтағы   жаттығулар   алдымен   ауызша   орындауға   берілген,   бұдан
оқушы бірыңғай мүшеге байланысты үтір қойылатын орындарды көру, игеру
арқылы   меңгереді,   содан   соң   оқулықтағы   жаттығулар   арқылы,   мәтінде
арқылы бекітіле түседі.

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 94 95 96 97 98 99 100 101 ... 145