Тұжырымдағанда,   мектепте   пунктуация   бойынша

5) Тыныс белгіге орын таңдау және қажетті белгіні табу
пунктуациялық   ереже   қызметіне,   яғни   мағыналы   бөліктің
келесі ерекшеліктеріне  байланысты:
а.   Грамматикалық:  
грамматикалық   негіздер;
 
сөйлемді
күрделендіретін   синтаксистік   элементтер;
 
бөгде   сөз;
жалғаулықтар мен сөйлем  мүшелерінің түсірілуі. 
ә.   Семантикалық  
-   мағыналық   бөліктердің   түрлі
маңыздағы  сипаты. 
б. Интонациялық
 - ритмоәуендік;
Сондай-ақ   сөйлемде   және   мәтінде   мәнді   бөлікті
ажырату   белгілері   бар:  
Морфологиялық   -  
есімше,   көсемше,
одағай,   шылау,   демеуліктердің   болуы;  
Синтаксистік  
–
бірнеше   грамматикалық   негіздері   және   жай   сөйлемді
күрделендіретін элементтердің болуы;
2.   Пунктуациялық   икемділіктер.   Оқушылардың   өтілген
пунктуациялық   түсініктер   мен   ережелер   негізінде
жүргізілетін   іс-әрекетте   дайындық   жасау   барысында
мектепте келесі пунктуациялық икемділіктер қалыптасады:
1.   Қатысымдық   бірліктердің  
  тыныс   белгімен
ажыратылатын мәндік бөліктерін табу; 
2.   Өтілген   пунктуациялық   ережелерге   сай   тыныс
белгілерін қою;
3.   Тыныс   белгінің   орнын   және   қажетті   тыныс   белгіні
дәлелдеу;
4. Пунктуациялық қателерді табу және оны жөндеу. 
Ал   бұл   икемділік   пен   дағды   мектептегі   пунктуация
курсының  жүйесі бойынша игереді:
Пунктуацияны оқытудың  алғашқы сатысы –
1-4 сыныптарда:
- оқушылар сөйлеммен танысады;
- одан кейін  логикалық екпінді, хабарлы, сұраулы, лепті
сөйлемдерді   ғана   емес,   сонымен     бірге   төл   сөздің
интонациясын игереді;
- нүкте, сұрау белгісі мен үтірді қолдану ережелерімен
танысады;
-     бастапқы   оқудың   қортынды   кезеңінде   оқушылардың
синтаксис   пен   пунктуациядан   білімдері   бір   жүйеге   түседі.
Сондай-ақ   бастауыш   сыныптарда   пунктуацияны   оқытуда
мәнерлеп оқуға, интонация мен пунктуацияның бір-біріне сай
жақтарына көңіл бөлініп мынадай икемділіктерді игереді. 
-   тыныс   белгілерді   ажырату,   бөлу   ерекшеліктерін
игерту;
- бірыңғай   мүшелер арасындағы үтір, шылаусыз және
«ақ», «ау, еу», «және» шылауларының жазылуын білу;
26

- жалпылауыш сөзден кейінгі қос нүктені қоя білу;
- қаратпа сөзде қойылатын тыныс белгілерді игеру;
-   құрмалас   сөйлемдердің   жай   сөйлемдері   арасында
«бірақ,  себебі, неге десеңіз, сол себепті, не,  егер, қайсысы,
дегенмен, алайда»
 алдында қойылатын үтірді қоя білу;
-   төл   сөзде   қойылатын   тыныс   белігері   мен   диалогтың
алдында қойылатын сызықшаны жаза білу. 
5-6 сыныптарда:
- есімшеде қойылатын  үтір;
- көсемшеде қойылатын үтір;
- жеке көсемшенің екі жағына қойылатын үтір;
- одағайдға қойылатын дефис, үтір, леп белгісі. 
7-сыныпта:
- бастауыш пен баяндауыш арасындағы сызықша;
- айқындауыш сөздердегі тыныс белгілері:
- бірыңғай мүшелер  арасындағы  ажырату белгілері;
-   сөйлемдегі     жалпылауыш   сөздердегі   қос   нүкте   мен
сызықша;
- қаратпа сөздегі ажырату тыныс белгілері;
-   қыстырма     сөз   және   қыстырма   сөйлемдерде,
одағайлардағы ажырату тыныс белгілері, жеке және қатар
келетін тыныс белгілері;
-   сөйлемнің     оңашаланып   бірыңғай   және   нақтылаушы
мүшелерін ажырату тыныс белгілері;
- төл сөзі бар сөйлемдерді бөлу және ажырату   тыныс
белгілері;
- біреудің сөзін беруде қолданылатын тыныс белгілер. 
8- сыныпта:
-   құрмалас   сөйлем   бөліктерінің   арасындағы   ажырату
тыныс белгілері;
- тыныс белгілерді авторлық қолдану;
-   басыңқы   және   бағыныңқы   сөйлемдер   арасындағы
тыныс белгілер;
-бірнеше   бағыныңқысы   бар   сабақтас   құрмалас
сөйлемдегі тыныс  белгілер;
-   шылаулы   және   шылаусыз   байланысқан     құрмалас
сөйлемдердегі  ажырату  тыныс белгілері; тыныс белгілерінің
байланысы. 
9-сыныпта   пунктуация   туралы   білімі   жүйеленеді,
шығармашылық   жұмыс,   мәтін   құрау,   мазмұнда,   шығарма
жазу   бойынша   сауатты   жазудың   тәжірибелік,   сөйлесім
әрекеті бойынша игереді. 

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: