Ж. Д. Тойлыбаева

Ж.Д. Тойлыбаева  

                                                                  

   

       Шымкент, З. Космодемьянская  

                                                               

   

       атындағы № 23 мектеп – лицейі 

 

       И.А. Тұтқышбай  

                                                               

   

       Шымкент, М.Әуезов атындағы ОҚМУ 

                                          

ҚР ПЕДАГОГ КАДРЛАРЫН ДАЙЫНДАУДЫҢ  

МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН БОЛАШАҒЫ 

 

         Қазіргі кезең талаптарына сәйкес ғылыми – педагогикалық мамандарды 

дайындау  мәселесі    Қазақстанның  ӛндірістік-инновациялық  дамуының 

мемлекеттік  стратегиясын,  Елбасының  «Қазақстан  жедел  экономикалық-

әлеуметтік  және  саяси  модернизация  жолында»  атты  халыққа  Жолдауын, 

Еуропа  аймақтарында  ішкі  білім  беруге    қатысты  Лиссабон  Конвенциясын  

қабылдау арқылы жүзеге асыруға байланысты ең ӛзекті мәселеге айналды.  

Қазіргі  кезде  кӛптеген  мектептер  3  сатылы  білім  беру  жүйесімен 

жұмыс істейді.  

 

І  сатыны  құрайтын  бастауыш  мектепте  қалыптасу,  ӛзін  -  ӛзі  бақылау 

дағдысын  арттыру,  дүниетанымын  ұлғайту,  мемлекеттік  білім  беру  қалпын 

қамтамасыз ету жүзеге асырылады. 

 

Негізгі  мектеп  саналатын  ІІ  сатыда  мемлекеттік  білім  беру  қалпын 

қамтамасыз  етумен  қатар,  адам  туралы,  ӛзара  қарым  –  қатынас  туралы 

танымды  кеңейту,  жүйелі  ойлау    дағдысын  дамыту,  ұлттық  мәдениетті 

арттыру қарастырылады. 

 

Кәсіптік  мектепте  (8-11  сынып)  мемлекеттік  білім  беру  қалпын 

қамтамасыз  ету,  терең  білім  беруді  ажырату  және  шоғырландыру,  кәсіптік  

оқытуды  ұйымдастыру,  ӛзгермелі  жағдайға  қабілеттіліктің  қалыптасуын 

дамыту,  шығармашылықта  ӛзін  -  ӛзі  қалыптастыру  дағдысын  арттыру 

міндеттері жүктеледі. 

ҚР  Үкіметі  білім  беру  жүйесін  Қазақстанның    әлемдік  кеңістігіндегі  

білім  беру  интеграциясына  бағытталған    реформа  енгізді:  жоғары  буын 

оқушыларына  кәсіби білім беруге негізделген  12 жылдық оқытуды ендіру, 

ҰБТ  мен  МАБ  түріндегі  тәуелсіз  ішкі  бақылау  ендіру,  білім  берудің 

мемлекеттік бағдарламасын жасау. 

         ҚР  Ғылым  және  Білім  Министірлігі  мұғалімдердің  біліктілігін  кӛтеру 

бағытында халықаралық және ТМД елдері ұйымдарымен ынтымақтастықты 

дамыту  бойынша белсенді жұмыс  жүргізіп отыр.  Осы  тұрғыда  2010ж ӛткен 

ТМД елдері мұғалімдерінің І съездерін атап ӛткен жӛн. 

           ҚР  Ғылым  және  Білім  Министірлігі  мұғалімдердің  қазіргі  заманауи 

білім беру технологияларын ендіру, шетел тәжірибесін таратуға икемді жаңа 

бірлескен  институт  құру,  білім  беруді  дамыту  бағытында  білім  беру 

жобалары бойынша жұмыс жүргізеді. 

          Қазіргі  кезде  алыс  және  жақын  шетелдің    40-тан  астам  елімен 

халықаралық ұйымдарымен ынтымақтастық келісіміне қол қойылды. 

          Қазақстан  азаматтары  40-тан  аса  әлем  елдерінде  білім  алып,  жылдан 

жылға  ынтымақтастық  аясының  географиясы  кеңейіп  келеді.  Олардың 

шетелде  білім  алуы  «Болашақ»  бағдарламасы,  халықаралық  білім  беру 

саласындағы  тәжірибе  алмасу,  шет  мемлекеттері  үкіметі  мен  халықаралық 

ұйымдардың шәкіртақысын иемдену бағыттары бойынша ӛрбіп келеді. 

           Қазіргі кезде шетелде ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен 

17  жылдан  бері  «Болашақ»  бағдарламасының  арқасында  мыңдаған 

қазақстандық  білім  алуда.  Шетел  университеттерінде  білім  алуға  жыл 

сайынғы  гранттар  бӛлу  жолымен  кадрлар  дайындауды  ұйымдастыруда 

үкіметтік және үкіметтік емес ұйымдармен жұмыстар жүргізіліп жатыр. 

        ҚР  Ғ  және  БМ  халықаралық  ЮНЕСКО,  АСТР/АССЕLS  ПРООН,  АҚШ 

ақпараттық  қызметі,  СОРОС  қоры,  БҰҰ  Балалар  Қоры  (ЮНИСЕФ), 

халықаралық  зерттеу  бойынша  Америкалық  Кеңес  (TRCX)  Қазақстандағы 

Британдық  Кеңес,  Германиялық  академиялық  тәжірибе  алмасу  қызметі 

(ДААД),  Штутгарт  қаласы  Хоенхайм  университетімен  ғылыми  тәжірибелік 

тағылымдамалар 

т.б. 

Францияның 

мектеп 

және 

университет 

бағдарламаларының  ұлттық  орталығы  бағдарламаларын  жүзеге  асыруға 

қатысады. 

          Сонымен  бірге  ҚР  Болон  процесіне  қатысушы  –  елдердің  білім  беру 

жүйесімен қазақстандық жоғары білім беру жүйесінің жақындасуы бойынша 

мақсатқа бағытталған жұмыс жүргізіп келеді. 

          Болон  Декларациясына  қосылу  бойынша  жұмыстың негізгі бағыты  ҚР 

Президентінің  жарлығымен    білім  беруді  дамытудың  2005-2010,  2010-2015 

жж. арналған мемлекеттік бағдарламасында  кӛрініс береді. 

          Педкадрларды  дайындау,  біліктіліктерін  жоғарылату  және  қайта 

дайындау   бойынша ұсынылады: 



 

Алдыңғы  қатардағы  университеттер  базасында  педкадрларды 

дайындау,  біліктіліктерін  жоғарылату  және  қайта  дайындау  жүйесін 

қалыптастыру және одан әрі дамыту 



 

Оқытудың  вариативтік  моделін  құруға  арналған  педагогикалық 

мамандардың білім беру бағдарламасының мазмұнын жаңарту 



 

Педкадрлардың  үздіксіз  және  психологиялық-педагогтік  тәжірибесі 

дайындығының бағдарламасын оқытудың барлық кезеңіне ендіру 



 

Пән 

мұғалімдерін 

екінші 

мамандыққа  қысқартылған 

оқыту 

бағдарламасы, оның ішінде мемлекеттік, шетел және ана тілі, информатика, 

психология бойынша қайта дайындау 



 

Келешек  педагогикалық  тәжірибеден  ӛтетін  3  айдан  1  жылға  дейінгі  

пед ӛтілі бар мұғалімдердің  дайындық деңгейіне тәуелсіз кәсіби бағалауды 

ендіру 



 

12  жылдық  мектеп  жұмысы,  мектепке  дейінгі  ұйымдар,  арнайы, 

қосымша,  жалпы  және  кәсіби  білім  беру  жұмысы  үшін  педагогикалық 

мамандықтар  бойынша  мамандар  дайындауға  мемлекеттік  тапсырысты 

арттыру 



  Педагогтар  мен  педагог  басшыларды  аттестаттау  және  қайта 

аттестаттаудың жаңа жүйесін жасау, мұғалімдердің педагогикалық қызметін 

сертификаттау 



  Педагогтарды  жұмысқа  ынталандыру  механизмін  жетілдіру  және 

олардың  жергілікті жерлерде тұрақтануын бекіту 



 

Білім  берудің  жаңа  мазмұнын,  оқыту  технологиясындағы  және  оқыту 

әдістеріндегі  ӛзгерістерді  есепке  ала  отырып,  білім  беру  ұйымдарының 

мұғалімдері  мен  педагог  басшыларының    біліктілігін  кӛтеру  және  қайта 

дайындау ісін жүзеге асыру 



 

Білім  берудегі  менеджмент  бағдарламасы  бойынша  білім  беру 

ұйымдары жетекшілерін дайындауды жүзеге асыру 



 

Жоғары  оқу  орындары  арасындағы,  халықаралық    келісімдер  мен 

бағдарламалар  негізінде  мемлекеттік  ЖОО  мұғалімдерін  қайта  дайындау 

және біліктілігін кӛтеру. 

Оқыту бағдарламалары инновациялық педагогикалық технологияларды 

меңгерген,  ізденімпаздық,  зерттеу  және  шығармашылық  дағдылары  бар, 

ақпараттық  және  қашықтықтан  оқыту  технологиясын  білетін    кӛптілді 

мұғалім дайындауға бағытталады. 

Жыл сайын 54 мың педагог, оның ішінде 31 мың  педагог мемлекеттік 

бюджет есебінен  мұғалімдердің біліктілігі арттырылады. 

Жоғарғы және ЖОО – нан кейінгі білім беру жүйесі жоғары біліктілікті 

бакалаврлық,  магистрлік,  докторлық  бағдарламалармен  несиелік  жүйеде 

оқытуға дайындауға толық ӛтуді жүзеге асыратын болады. Орта кӛрсеткіші – 

40%-ды құрайды.  

Біліктілікті  кӛтеру  институттары  білім  беруді  дамыту  орталығы 

статусына  ӛтеді.  2011  ж  мемлекеттік  білім  беруді  дамыту  орталықтарымен 

қатар  бәсекеге  қабілетті  мамандар  дайындаумен  және  қайта  дайындаумен 

айналысатын жекеменшік орталықтар да жұмыс жасайды.   

Қазақстанда білім берудегі маңызды үрдістердің бірі интеллектуалдық 

капиталдың адами және басқа да түрлерін меңгеру  болып табылады. 

Тағы бір үрдістің түрі – жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім 

беру  саласындағы  жариялылықты    нығайту,  білімді  дифференциациялау, 

бәсекелестіктің жаңа түрлерінің дамуы, түрлі деңгейдегі субъектілердің білім 

беру ӛзара әрекеті.   

ЖОО-нан  кейінгі  білім  берудің  мақсаты  жоғары  білікті  ғылыми  және 

ғылыми педогогикалық кадрлардың дайындығы бұл бәсекеге қабілетті еңбек 

ресурстарын  қалыптастыру  арқылы  ұлттық  экономиканы  дамыту 

тұрақтылығы  мен  динамикасына  әсер  ететін  еліміздің  интеллектуалдық 

капиталы ӛндірісінің айтарлықтай маңызды шешімі  болып табылады. 

Білікті  ғылыми  кадрлар  ӛндірісінің  тағы  бір  негізгі  түрі-магистратура 

мен  аспирантура  және  докторантура.  Магистратура,  аспирантура, 

докторантура Болон процесі үрдісіне сәйкес білім беру және ғылыми зерттеу 

кеңістігінің  бірыңғай  базасында  жоғары  білікті  кадрлар  ӛндірісі 

инструкциясы 

ретінде 

қарастырылады. 

Білімге 

негізделген 

постиндустриалдық  қоғам  мен  экономика  жағдайында  үздіксіз  ЖОО  және 

ЖОО-нан  кейінгі  кәсіби  оқытудың  концепциясы  ӛмірлік  маңызды  мәселе 

болып  қалыптасады.  Үздіксіз  кәсіби  білім  беру  оқытудың  жаңа  жүйесінің 

құрылуын  емес,  анығырақ  айтсақ,  қоғамның  түрлі  институттары  ұсынған 

азаматтарға  білім  беру  үшін      түрлі  мүмкіндіктердің  пайда  болуын 

қарастыратын  әлдебір  жаңа  философияны  кӛрсетеді.  Басқаша  айтқанда,  ҚР 

азаматы  үздіксіз  жоғары  және  ЖОО-нан  кейінгі  білім  беру  концепциясы 

аясында ӛзінің білім беру әлеуетін білім беру мекемелері, отбасы, қоғамдық 

ұйымдар тәрізді құрылымдарда жүзеге асыру мүмкіндігін алады. 

Үздіксіз  жоғары  және  ЖОО-нан  кейінгі  білім  берудің  барлық  жүйесі 

ұйымдарына ӛзгерістер енгізуді талап етеді. 

 

Үздіксіз  жоғары  және  ЖОО-нан  кейінгі  кәсіби  білім  беру  жүйесі, 

ақпарат  кӛздерінің  ауқымдылығын,  адамның  тіршілік  әрекетінің,  кәсіби 

деңгейі мен құзырлығының қамтамасыз етілуін қажет етеді. 

Кәсіби  оқытудағы  қайта  құру  адамның  адамгершілік  құндылықтарын, 

әлемдегі  болып  жатқан  жағдайлардың  барлығына  деген  жауапкершілігін 

тәрбиелеуге бағытталуы керек. 

Біздің  дамушы  ҚР-ның  білім  беру,  ғылыми,  ӛндіріс  технологиясы 

ақпаратының  үздіксіз  жаңаруы  үнемі  ӛзгеріп  отыратын  ӛмір  жағдайларына 

қалыптаса  білетін,  жоғары  кәсіби,  білімін  үнемі  жетілдіруші,  ізденімпаз, 

еңбекқор,  рухани бай тұлға, кадр дайындауды талап етеді. 

Ӛзін-ӛзі  дамытатын  және  ӛзін-ӛзі  кӛрсете  білетін    жеке  тұлғаны 

қалыптастыру  –  үздіксіз  білім  беру  идеясына  негізделген  білім  беру 

жүйесінің  мақсаты.  Қазіргі  және  барлық  кезеңде  білім  беруде  адам  мен 

қоғам,  адам  мен  әлем  барынша  маңызды  дилемма  болып  табылады.  Жеке 

тұлғаға,  бір  жағынан,  бағдар,  даралық,  ӛзіндік  ерекшелік  пен  бірегейлік, 

екінші жағынан, әлеуметтік ой, әлеуметтік тапсырыс қажет.  Сондықтан білім 

берудегі бағдар толық жеке емес, ал жеке - әлеуметтік болуға тиіс.              

Үздіксіз  білім  беру  адамның  ӛз-ӛзін  және  қоршаған  ортаны  түсінуін 

қамтамасыз  етеді,  оның  ӛмірдегі  еңбек  әрекеті  процесі  мен  қоғамдағы 

әлеуметтік  ролін орындауға ықпал жасайды. Үздіксіз білім берудің, әсіресе, 

ЖОО  және  ЖОО-нан  кейінгі  үздік  білім  берудің  негізгі  ерекшелігі  адам 

қажеттілігінің 

дамуы, 

шығармашылық 

мүмкіндігін 

жүзеге 

асыру 

шеберліктері  болып  табылады.  Үздіксіз  білім  беру  концепциясының 

маңыздылығы  икемділік,  даралық,  уақыт  пен  кеңістік  мүмкіндігі  болып 

табылады.  Біздің  қоғамға  қазіргі  кезең  білімін  тез  меңгеретін, 

шығармашылықпен  ойлай  білетін  адамдар  керек.  Біздің  педагогтар  мәселе 

қоя отырып оқыту арқылы жақсы кӛрсеткіштер кӛрсетіп жүр. Дегенмен бұл 

әдіс  білімді  дайын  күйінде  беретін  түсіндірмелі-иллюстративті  әдістен  гӛрі  

кӛп  дайындықты  талап  етеді.  Осыдан  келіп,  оқытудың  әдістерін  табу 

қажеттілігі туындайды. Ол мұғалімдердің инновациялық  қызметінсіз жүзеге 

аспайды.  Сондықтан да болашақ жас мамандар мен педкдрларды дайындау 

жүйесіне  кӛңіл бӛлінген жӛн.  

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 

1. 

Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан жедел экономикалық-әлеуметтік және саяси 

модернизация жолында» атты халыққа Жолдауынан. 

2. 

«12  жылдық  білім»  Республикалық  ғылыми  -  әдістемелік  және 

ақпараттық – сараптамалық журнал. №11, 2007 жыл. Астана қ. 7 б. 

3. 

Қазақстан  Республикасындағы  Білім  туралы  Заңнама.  Алматы  қ.  2009 

жыл «Юрист» баспасы, 45 б. 

4. 

Наука  и  образование  Казахстана  в  ХХІ  веке.  г.Астана  2008  год. 

Сборник статьей с. 117-144. 

 

РЕЗЮМЕ 

Статья  посвящена  перспективам  повышения  квалификации  учителей  средней 

школы  в  РК,  которые  открываются  после  подписания  Болонской  Конвенции.  Показаны 

перспективы  профессионального  роста,  условием  которого  является  знание  английского 

языка. Возможностям, которые открываются через договора Министерств Образования и 

Науки  для  повышения  квалификации  за  рубежом.  Личной  ответственности  педагога  за 

построение индивидуальной траектории профессионального роста. 

 

SUMMARY 

The  article  is  devoted  to  the  perspectives  of  the  qualification  growth  of  secondary 

teaching in RK marked by the Bolonia Convention. It shows the prospects of professional rise. 

Knowledge  of  English  is  necessary  and  gives  great  possibilities  according  to  the  Ministry  of 

Sciences and Education Agreement for professional improvement abroad and personal charge for 

individual planning of professional growth.