Изучение социального самочувствия граждан и его влияние на политические настроения

Қатты тұрмыстық қалдықтар нарығының даму мәселелері мен келешегі 
Қазақстан Республикасында қатты тұрмыстық қалдықтарды кешенді басқару жүйесін ендіру      
60 
шектелуде.  Еуропа  елдерінің  тәжірибесі  көрсетіп  отырғандай,  өз 
ұтқырлығының арқасында жеке фирмалар ҚТҚ жұмыс жасау бойынша 
тиімді жүйені жасай алады, қоқыстарды қайта өңдеу бойынша өзіндік 
зауытты  салу  мүмкіндігіне  ие  және  шетел  инвестицияларын  тарта 
алады. 
  Ақпараттық  мәселе.  ҚТҚ  бөлек  жинау  жүйесін  ендіру  үшін  маңызды 
рөлді  экологиялық  сана-сезім  және  халықтың  мәдениеті  ойнайды. 
Контейнерлерді  орнату  және  түсіндіру  мен  ақпараттық  жұмыстарды 
өткізу  бойынша  іс-шараларды  өткізгенге  қарамастан,  бүгінгі  күнде 
жоғары  өндірістік  және  тұтынушылық  деңгей  болса  да,  халықтың 
экологиялық  тәрбиесі,  қоршаған  ортаған  ұқыпты  қарау  мәдениеті 
жоғары емес. 
  Маркетингтік  мәселе.  Біздің  елдегі  қатты  тұрмыстық  қалдықтармен 
жұмыс  жасау  бойынша  тағы  да  бір  мәселе  қайталама  шикізаттың 
шектелген  нарығы  болып  табылады,  көптеген  қайта  өңдеушілер 
қалдықтардан  алынған  шикізатты  сатумен  қиыншылыққа  түседі.  Осы 
нарықты  ұлғайту  үшін  дамыған  шетел  елдерінде  түрлі  әсер  ету 
механизмдері  қолданылуда  —  жаңа  тауарларды  шығару  кезінде 
қайталама шикізатты міндетті қолдану бойынша талап (пайызбен) және 
осындай өндірістерді жеңілдікпен несиелеу. Сонымен қатар, еуропалық 
елдерде  қайталама  шикізаттан  немесе  оларды  қолдана  отырып, 
тауарларды  және  өнімдерді  жасайтын  осындай  кәсіпорындар  мен 
ұйымдар  үшін  мемлекеттік  сатып  алулар  жүйесі  тарапынан 
артықшылықтар көзделген. 
  Стратегиялық  мәселе.  ҚТҚ  қайта  өңдеу  саласында  үлкен  мәселе 
аймақтық  деңгейде  осы  салада  ұзақ  мерзімді  жоспарлаудың  жоқтығы 
болып  табылады.  Сирек  аймақтар  ғана  сандық  мақсаттар,  қажетті 
шаралар  және  орындау  үшін  жауаптылардың  аттары  нақты  жазылған 
ұзақ  мерзімдік  қалдықтарды  пайдалану  бойынша  шынайы  жоспарды 
көрсете  алады.  Осындай  нақты  жоспарларсыз  кез  келген  әрекеттер 
жүйесіз және мерзімді болады, ал бұл күтілетін нәтижеге қол жеткізуге 
мүмкіндік бермейді. 
Мұнда қандай да бір қалдық түрін қайта өңдеу бағытын (экологиялық 
алғышарттардан  басқа)  таңдау  кезіндегі  шешуші  шарт  қалдықтың 
принципиалды  химиялық  құрамы,  оның  түрі  және  қандай  да  бір  өнімнің 
(белгілі  технологиялар  бойынша  алу  нұсқаларының  шеңберінде)  нақты 
қажеттіліктері болып табылады. 
Жаңа  технологияларды  жасау  өндірістік  және  тұтынушылық  қатты 
қалдықтарды  кәдеге  жарату  жолдарын  едәуір  кеңейтуге  мүмкіндік  береді. 
Келешегі  бар  бағыт  түрлі  тізілімдегі  қалдықтарды  (түрлі  және  бір  топтағы) 
кешенді  қайта  өңдеу  және  кәдеге  жарату  болып  табылады,  мұнда  тәжірибеде 
қалдықтарды  шаруашылық  айналымға  толықтай  тартуды,  қалдықтарды  тиімді 
қайта  өңдеу  мен  залалсыздандыру  үшін  басқа  қалдықтарды  пайдалануды, 
өндірістік  максималды  тиімділігіне  жету  және  техногенді  шикізатты 
пайдаланудың кешенділігі үшін аралас технологияларды қолдануды  түсіну керек. 

Қатты тұрмыстық қалдықтар нарығының даму мәселелері мен келешегі 
Қазақстан Республикасында қатты тұрмыстық қалдықтарды кешенді басқару жүйесін ендіру      
61 
Қазақстанда ҚТҚ кәдеге жарату/қайта өңдеу мәселесі 
  Құрамында  улы  заттар  бар  қалдықтарды  кәдеге  жарату  өткір  мәселе 
болып қалуда – бұл люминесцентті шамдар, сынап құрамдас аспаптар 
(термометр, батарейка және т.б.).  
  Жарамдылық  мерзімі  шыққан  өнімдерді  жою  бойынша  арнайы 
орындар жоқ.  
  Бюджеттік  ұйымдардың  (мектеп,  бала-бақша,  емхана  және  т.б.) 
қоқыстарды  шығару  бойынша  қызметтерді  төлеу  үшін  жеткілікті 
көлемде 
қаражаттың 
жоқтығы, 
бұл 
қоқыстар 
уақытылы 
шығарылмағандықтан,  экологиялық  ережелердің  бұзылуына  алып 
келеді. 
  Қазіргі  уақытта  Қазақстан  Республикасының  аумағында  қатты 
тұрмыстық  қалдықтарды  қайта  өңдеу  жеткіліксіз  көлемде  іске 
асырылуда.  Қоқыстарды  жағу  және  апаттық  үйінділерді  ұйымдастыру 
жағдайлары есепке алынбайды және бақыланбайды. 
Келешекте  ҚТҚ  жұмыс  жасау  мәселесін  кешенді  шешу  мүмкіндік 
береді: 
  ҚТҚ  жинау/шығару  бойынша  сапалы  қызмет  түрлерімен  халықты 
қамтамасыз ету; 
  ҚТҚ бөлек жинауды ендіру; 
  Сұрыптаушы  желілер  мен  кешендерді  құру,  бұл  сапалы  қайталама 
шикізатты  алуға,  қайталама  шикізат  нарығын  дамытуға  және 
полигондарда  жайғастырылатын  қалдықтардың  көлемін  азайтуға, 
полигондардың қызмет ету мерзімін арттыруға мүмкіндік береді;  
  Қайталама шикізаттарды өндіру үшін қалдықтарды қайта өңдеу; 
  ҚТҚ қайта өңдеу бойынша шағын және орта бизнесті тиімді дамыту; 
  Халықтың  экологиялық  ынтасын  арттыру  және  ҚТҚ  бөлек  жинау 
үрдісіне  тарту  үшін  халықпен  ақпараттық  жұмысты  жүргізу 
(отырыстар, 
брошюралар, 
парақтар, 
бейнероликтер, 
оқу 
мекемелерінде дәрістер, науқандар және т.б.).  
  Жалпы  ҚТҚ  массасынан  ары  қарай  қайта  өңдеу  үшін  жарамды 
қайталама шикізатты бөліп алу;  
  Қайта өңдеу көлемдерін шағын және орта бизнес кәсіпорындары үшін 
арттыру, жаңа өнімдерді шығаруды реттеу;  
  Жаңа жұмыс орындарын құру;  
  Елді-мекендердің санитарлық күйін жақсарту;  
  Полигондардың  қызмет  ету  мерзімін  ұлғайту,  сәйкесінше,  жаңа 
полигондарды салу үшін бюджеттің қаражатын қысқарту.