ынтымақтастық пен нарықтық интеграцияны
нығайтуды қамтамасыз ету мақсатында аймақтық
ынтымақтастыққа және интеграцияға жәрдемде-
су ықпал етеді. АТМЭӘК зерттеулері мен талдауы
саясат мәселелері бойынша оның консультативтік
қызметтерімен, әлеуетті арттыру саласындағы
жәрдеммен және үкіметтерге көрсетілетін техни-
калық көмекпен үйлестіре отырып, тұрақты және
инклюзивті дамуды қамтамасыз ету бойынша
елдердің ұзақ мерзімді мақсаттарын қолдауға
бағытталған.
Алматыда (Қазақстан) орналасқан Солтүстік және
Орталық Азияға арналған АТМЭӘК Субаймақтық
бөлімшесінің (СОНКА) қызметі Солтүстік
және Орталық Азия елдерінің, атап айтқанда,
Әзірбайжанның, Армения, Грузия, Қазақстан,
Қырғызстан, Ресей Федерациясы, Тәжікстан,
Түркменстан мен Өзбекстанның субаймақтық
басымдықтарына сәйкес тұрақты даму мақсат-
тарында аймақтық экономикалық ынтымақта-
стықтың және интеграцияның тиімділігін көтеруге
бағытталған.
АЗИЯ ЖӘНЕ ТЫНЫҚ
МҰХИТҚА АРНАЛҒАН
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ
ӘЛЕУМЕТТІК КОМИССИЯ
Миссиясы
БҰҰ Азия және Тынық мұхитқа арналған эконо-
микалық және әлеуметтік комиссиясы (АТМЭӘК)
жан-жақты және тұрақты дамуды қамтамасыз ету
мақсаттарында елдер арасындағы ынтымақта-
стыққа ықпал ететін Біріккен Ұлттар Ұйымының
аймақтық орталығы ретінде қызмет етеді. 53 мүше
мемлекет пен тоғыз қауымдастырылған мүше қа-
тысатын ең ірі аймақтық үкіметаралық платформа
– АТМЭӘК елдерге өңірдегі экономикалық, әле-
уметтік және экологиялық жағдайды дамыту ди-
намикасы туралы құнды ақпарат беретін сенімді
аналитикалық өнімдерді ұсынатын тегеурінді ай-
мақтық аналитикалық орталық болып табылады.
Комиссияның негізгі стратегиялық күш-жігері
2030 жылға дейінгі кезеңге Тұрақты даму сала-
сындағы күн тәртібін іске асыруды қамтамасыз
етуге бағытталған, оны нығайту мен тереңдетуге
жалпы осалдықтарды жою саласында қабылда-
натын шаралардың тиімділігін арттыру, байла-
ныстырушылықты қамтамасыз ету, қаржылық
БҰҰ – Қазақстан: ынтымақтастыққа, әріптестік пен сенімге 25 жыл
56
Негізгі жетістіктері
1992 жылғы 31 шілдеде АТМЭӘК-ке толық
құқықты мүшесі ретінде енген сәттен бастап
Қазақстан үнемі халықаралық деңгейде келісіл-
ген күн тәртібін, оның ішінде Орталық Азия мен
Оңтүстік Кавказдағы 2030 жылға дейінгі кезеңге
Күн тәртібін жүзеге асыру жөніндегі негізгі стра-
тегиялық әріптес ретінде қызмет етті. СОНКА
АТМЭӘК 2011 жылғы 5 шілдеде Қазақстан
Үкіметінің қолдауымен Біріккен Ұлттар Ұйымының
даму компонентін нығайту туралы БҰҰ Бас
Ассамблеясының резолюциясын орындау мақса-
тында құрылды. Содан бері Қазақстан АТМЭӘК
аясында экономикалық, жан-жақты және тұрақты
даму мақсаттарында халықаралық және аймақтық
ынтымақтастық саласындағы маңызды межелерін
белгіледі.
БҰҰ – Қазақстан: ынтымақтастыққа, әріптестік пен сенімге 25 жыл
57
Теңізге шыға алмайтын дамушы
елдерге арналған Алматы іс-
қимылдар бағдарламасы (ТШАДЕ)
(2003)
ТШАДЕ 2003 жылы олардың ерекше қажеттіліктерін
қанағаттандыру және транзиттік тасымалдар сала-
сындағы ынтымақтастықтың жаңа жаһандық аясын
құру үшін қабылданды. Бағдарлама Қазақстанның
Үкіметі мен Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму жүйесі
ұйымдастырған, теңізге шыға алмайтын дамушы
елдер, дамушы транзит елдер мен донор-елдер
министрлері мен қаржыландыру және даму мәсе-
лелерімен айналысатын халықаралық мекемелер
өкілдерінің транзиттік тасымалдар саласындағы
ынтымақтастық мәселесі бойынша халықаралық
конференциясында қабылданған.
2003-2013 жылдары аралығында Бағдарлама
БҰҰ мен оның даму жөніндегі әріптестері үшін
төмендегідей салаларда ТШАДЕ қолдау көрсе-
тетін халықаралық мандат рөлін атқарды:
• теңізге және теңізден көліктің барлық түрлері-
не қол жеткізуді қамтамасыз ету;
• экспорттың бәсекеге қабілеттілігін арттыру
мақсатында шығындарды қысқарту және қы-
зметтердің сапасын жақсарту;
• импорт шығындарын қысқарту және сауда
маршруттарындағы кідіріс мәселелерін жою;
• тиісті ұлттық тораптарды өңдеу және жолда
тауар жоғалуын, залалын және сапасының
нашарлауын азайту;
• экспортты ұлғайту үшін жолдар ашу;
• дәліз бойындағы жол көлігі мен адамдардың
қауіпсіздігін көтеру.
ТШАДЕ мүдделерінде Вена іс-қимыл бағдарла-
масы елеулі нәтижелерге әкелген осы Іс-қимыл
бағдарламасының орнына 2014 жылы қабыл-
данды. Мысалы, бүкіл әлем бойынша импорт
мерзімі 2006 жылғы 57 күннен 2014 жылы 47
күнге дейін қысқарды.
АТМЭӘК алпыс үшінші сессиясы (2007)
АТМЭӘК 60 жылдығына орай Алматыда 2007
жылы АТМЭӘК алпыс үшінші сессиясы өт-
кізілді. Сессияның мақсаты 2015 жылға қарай
Мыңжылдық даму мақсаттарын іске асыру бой-
ынша аймақтық «жол картасын» жүзеге асыру-
ды қоса алғанда, Азия-Тынық мұхит өңіріндегі
саясат саласындағы ынтымақтастықты нығайту,
сондай-ақ Алматы іс-қимыл бағдарламасын жү-
зеге асыруға орта мерзімді шолу жасау болды.
Сессияда «Ең нашар дамыған елдердегі, теңізге
шыға алмайтын дамушы елдердегі және шағын
аралдық дамушы мемлекеттердегі халықаралық
көші-қон мен даму» қарары қабылданды, ол
АТМЭӘК-ті халықаралық көші-қон туралы ақпа-
ратты жинақтап, талдауға және Комиссияның
мүшелері мен қауымдастырылған мүшелері ара-
сындағы диалог үшін форум ұсынуға шақырды.
Бірқатар аймақтық талқылаулар және қарар қа-
былдаудың нәтижесінде 2018 жылдың желтоқса-
нында министрлер мәжілісінде қабылданады деп
БҰҰ – Қазақстан: ынтымақтастыққа, әріптестік пен сенімге 25 жыл
58
