10–ДӘРІС.
Тақырыбы: Оқыту нәтижесін тексеру мен бағалауды ұйымдастыру
Оқушылардың білімін, біліктілігін және дағдысын бақылау оқу үрдісінің құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады. Көпшілік жағдайда бақылаудың қорытындысынан бүтіндей оқу үрдісінің жетістіктерін көруге болады.
Оқушылар оқу материалын сабақта немесе оқулықта айтылғандай емес, мұғалім қалай сұрайды, солай меңгереді. Педагогика ғылымында бақылау мәселесінің әр түрлі қырлары қарастырылады.
“Бақылау” ұғымы оқушылардың білімін, біліктілігін айқындау, өлшеу және бағалау деген түсінікті білдіреді. Айқындау мен өлшеу тексеру деп аталады. Сондықтан мұғалімге оқушы біліміндегі жетіспеушілікті дер кезінде анықтауға мүмкіндік беретін, оқушылардың оқу материалын меңгеру дәрежесі туралы дәйекті ақпарат беретін тексеру бақылаудың құрамдас бөлігі болып табылады. Тексерудің мақсаты – оқушылардың білімді меңгеру деңгейі мен сапасын анықтау ғана емес, сонымен қатар алған білімінің көлемін де анықтау. Тексерумен қатар бақылау жеткен жетістікті бағалауды және тексеру нәтижелерінің бағасын қамтиды. Бақылаусыз жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуын қамтамасыз етуге болмайды. Бақылаудың психологиялық-педагогикалық мәні – оқушыларға дер кезінде көмек көрсету, олардың шығармашылық күшіне, қабілетіне сенім білдіру, оқушыларды оқу тапсырмасын нәтижелі етіп орындау үшін ынталандыру және іске жұмылдыру. Бақылау үрдісінде мұғалім оқушыларға ерекше көңіл бөліп, құрмет сезімін білдіруі керек. Бақылау үрдісінде оқушылардың алған білімді игеруі және оның баяндылығы бойынша оқу жұмысының сапасы туралы толық мәлімет алу өте қажет.
И.И.Баринова, Н.С.Шаховалар «бақылау» термині «тексеру» терминіне қарағанда кең мағына береді деп есептейді. Олардың ойларынша, бақылау үдерісі тек тексеріп қана қоймай, оқушының білімі мен біліктілігін бағалап, нәтижесін есепке алып, жіберген қателерін түзету міндетін де анықтайды. Тексеру – әр сабақтың деңгейінде ғана жүргізілетін аралық бақылаудың қорытындысы болып табылады.
Н.Г.Дайри, Р.Ф.Кривошапова мен О.Ф.Силютина, И.Т.Огородниковтар «тексеру» термині бақылау қызметін атқаратын оқыту үдерісінің бір бөлігі екендігі жайлы пікірді тікелей, кейде жанама түрде ұстанады. В.Л.Рысс «бақылау» және «тексеру» терминдерін тұжырымдауда олардың мағынасы әр түрлі екенін көрсете келіп, мәндес синоним екендігіне тоқталады. Дидактика мен әдістемеде бақылау мен тексеру оқу үдерісінің бір бөлігі ретінде қаралып, оқытудың жоспарланған мақсатқа қол жеткен нәтижесін көрсететін ішкі мәні ретінде анықталады. Зерттеу барысында бұл екі термин мәндес, мазмұндас ұғымда қолданылады.
Тексеру әдісі оның мазмұнына қарай анықталады. Бақылаудың белгілі алты әдісі бар, Е.И.Перовский оның алғашқы төртеуін анықтаса, соңғы екеуін Ю.К.Бабанский анықтаған:
ауызша тексеру әдісі, (тексеру әңгімелесу әдісі);
жазбаша тексеру әдісі;
графикалық тексеру әдісі;
практикалық жұмыс әдісі;
машиналық бақылау әдісі;
өзін-өзі бақылау әдісі.
Оқу мақсатына сәйкес, меңгерген материалды тексеру үшін, әрбір жеке жағдайға сай тексеру әдістері таңдалып алынады.
Бақылау формасы мен әдісі бір-бірімен тығыз байланысты екендігі белгілі. Әр түрлі ұйымдастыру түріне қарай қолданылатын әдіс тиімділігі мен қолдану ерекшелігіне байланысты түрі өзгеріп отырады.
Достарыңызбен бөлісу: |