170
манызды емес, сол сияқты ''алғы пікір '' яғни рухани ғылымдарда жалпы
жадынама нақты қолданыста аяқталуы мүмкін емес деп түсінетін айқын
сана маңызды: мәтінмен жағдаяттар және тарихи куәліктер арасында
''шиеліністер" (түсініспеушіліктер) әрқашан қалады. Мәтінді дұрыс түсіну
үшін, әр оқыған сайын оны жағдаятқа байланысты басқаша түсіну керек.
Түсіну әдістен гөрі жүзеге асып жатқан тарихи аңыздың ''ішінде болу'';
жеке адам оны ешкімге ұқсамайтын қайталанбайтын өзінің өмір
жағдаяттары арқылы түсінеді.
''Қолданылыуы '', ''жағдаят'', ''тәжірибе'' рухани ғылымдарда әсіресе
жағдай жаратылыстанудан өзгеше екенін дәлелдейді; тарихи танымда
объект жәй субъект қана емес, ол өз өмір ситуациясы бар нақты тірі адам-
мейлі ол тарихшы немесе мәтінді өңдеуші болсын, ол түсіну үшін ''тарихи
аңызға кіруге міндетті; яғни түсіну - қадам жасау болып табылады''.
Гуманитарлық білімде мәселе үзіліссіз өзгеріске түсіп отырады,
жаратылыстану ғылымына қарағанда теориялық көзқарас пен мәселелер
жаңарып отырады, "Мәңгілік сұрақтар мен мәселелер" әрқашан басқаша
және жаңадан қойылып отырады.
Гуманитарлық
ғылымдардың
теориясын
ұйымдастыру
жаратылыстану ғылымында теориялық білімді ұйымдастырудан өзгеше;
бұл ғылымдардағы ғылыми білім: идеал мен ғылыми білімді ұйымдастыру
нормалары әртүрлі; басқалардың бұл сұраққа теориялық көзқарастары
тұрғысынан гуманитарлық ғылымдарда өз ұстанымдарына, зерттеу
объектісіне лайықты үнемі жаңартып, қорғап отыру керек; гуманитарлық
ғылымда гуманитарлық білімнің образы мен идеалы әлі қалыпқа түскен
жоқ, үнемі дискуссия мен талқылау жағдайында.
Гуманитарлық ғылым табиғаты мен өзіндік ерекшелігін түсіну
адамның іскерлігінің өзіндік ерекшелігін анықтаудан туындайды;
гуманитарлықтың саласы - адамның іскерлігінің саласы, онда объектілік
пен субъектілік компоненттерін ажыратуға сүйену; объектілік -әлеуметтік
тарихи заңдар, олар адамдардың тәртібін анықтайды, қоғамда өмір сүреді;
субъективтілік -жеке мақсаттарды, тілектерді соған жету үшін таңдайтың
тәсілдерді анықтайды).
Шындығында әлеуметтік заңдар (объктивті) және адамдардың
(субъективті) соны жүзеге асыру үшін жеке іскерліктері бір-бірінен
ажыратылмайды, сонда да адам танымының аясында іскерлігін қарастыру
адам іскерлігінің танымына қатысты, әлеуметтік заңдылықтар қызметіндегі
адамдардан бөлек те адам қызметінің мотивтік-мағыналық экзистенциялды
мағыналдық өмірлік ұстанымдарын қарастырады.
Гуманитарлық ізденіс жұмыстарының семантикалық канвасын
анықтап, былай бекітуге болады: әлеуметтік заңдылықтарға сүйене
отырып адам әлемінің құрылысын олардың көріну, берілу қалыптарының
барлық түрлері арқылы қалпына келтіру, түсіну.