Iii тарау. Ауа-тамшылы инфекциялары тұмау син.: инфлюэнца Анықтамасы

жүктеу 436,16 Kb.

Pdf просмотр

бет	26/32
Дата	16.03.2023
өлшемі	436,16 Kb.
	#41806

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 32

5.6 сабақ

Тақырыптың өзектілігі
Тарихи мәліметтер. Түйнеме

ТҮЙНЕМЕ
(ANTHRAX)
Син. Түйнеме, күйдіргі, Сібір жарасы.
Анықтамасы.
Түйнеме
-
Bacilla аnthracis қоздыратын, зооноздар тобына жататын, айқын
улану белгілерімен, терінің, лимфа түйіндердің және ішкі ағзалардың серозды-геморрагиялық
қабынуымен сипатталатын аса қауіпті жұқпалы ауру.
Тақырыптың өзектілігі
.Түйнеме аса қауіпті жұқпалы аурулар тобына жатады. Бұл ауру
қазіргі уақытта барлық елдерде жануарлар арасында, сондай-ақ адамдарда да кездеседі. Түйнеме
мәселесінің өзектілігі АҚШ және баска елдерде түйнеме қоздырғышының спораларын
биологиялық қару ретінде қолданылуына байланысты ерекше арта түсті. Түйнеменің қолайсыз
ошақтары мал шаруашылығы кеңінен дамыған елдер: Америка Құрама Штаттарында, Африкада,
Латын Америкасында, Грецияда, Италияда, Испанияда, Албанияда, Португалияда, Туркияда,
Иранда, Үндістанда, Қытайда және т.б. орналасқан. Ертеден–ақ Франциядағы түйнемелік Бос
алаңқайы, Черногория және Сербиядағы жайылымдықтар, Ноттингемпширдегі (Ұлыбритания)
Нене өзенінің жағалауы, Оңтүстік Дакотадағы бірқатар жайылымдықтар белгілі. ДДСҰ
мәліметтері бойынша жануарлардағы тіркелген түйнеме оқиғалары мен шарпындарының саны
бойынша бірінші орынды Азия құрлығы алады.
Қазақстан Республикасы көп жылдар бойы аталған нозология бойынша қолайсыз болып
табылады және Тәжікстан, Түркменістан, Қырғызстаннан кейін 3-4 – ші орындарды алады.
Қазақстан Республикасында 1992-2001 жылдар аралығында түйнеменің 20-дан 60-қа дейін
оқиғалары тіркелген, ол 100 мың тұрғынға шаққанда 0,1-0,4 құрайды. Оңтүстік Қазақстан облысы
(ОҚО) бүкіл түйнеме ауру көрсеткішінің 47-99% алады. Мысалы, 2000 жылы Республика
бойынша тіркелген 34 ауру оқиғасының 33-і осы облысқа тиесілі. 1996-2000 жылдар аралыгы
кезеңінде ОҚО–да түйнеменің терілік түрінің 78 оқиғасы тіркелген, оның 2-үі өліммен аяқталған.
Тарихи мәліметтер.
Түйнеме

көне заманнан бері белгілі ескі аурулардың қатарына жатады.
Түйнеменің сүреттемесі Гомердің «Иллиадасында», Овидийдің «Метаморфозасында» кездеседі.
Бұл ауруды К.Гален, А.Целк, Вергилий «қасиетті от» десе, араб дәрігерлері «парсы оты» деп
атаған. Орыс дәрігері С.С.Андреевский ерлікпен өзіне жұқтыруы нәтижесінде (1788 ж. Оралда)
бұл ауруды зерттеп, «Сібір жарасы туралы» шығармасында оның сүреттемесін жазды, аурудың

атын беріп, жануарлар мен адамдардағы түйнеме қоздырғышының біркелкілігін анықтады, оның
жануарлардан адамдарға берілу мүмкіндігін дәлелдеді. Түйнеменің қоздырғышын1850 жылы
К.Давин ашқан, оған Bacillus аnthracis атын Ф.Кон берген. Қоздырғыштың таза дақылын Р.Кох
(1876) бөліп алған. Л.Пастер 1881 жылы вакцина жасап, түйнеменің алдын алу үшін ұсынды.
Түйнеме қазақ жерінде де ертеден белгілі. Тұрмыс-тіршілігі мал өсірумен тығыз байланысты
көшпенді ата-бабаларымыз төрт түлік малдағы түйнемені түрліше атаған: топалаң (қойда),
кебенек, шөкшек (ешкіде), қараталақ (ірі қарада), жамандат (жылқыда), ақшелем (түйеде).
Адамдардағы аурудың терілік түрін күйдіргі деп атаса, жайылмалы түрлеріне түйнеме деген атау
берген.

жүктеу 436,16 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 32