мысын ішкі күштердің істеген (Л12) , жұмысы мен беріл-

2 
{A\2)
i
= U {- U 2.
(27.19) өрнектің сол бөлігіндсгі екінші қосынды сис- 
теманың денелерге қатысты сыртқы күштердің істеген 
толық жұмысын береді. Оны 
А'
деп белгілейміз.
(27.19) 
-дың оң бөлігінің 
Т
2 — 
Т
і шамасына, яғни бас- 
тапқы және соңғы күйлердеүі системанын, толық кинети- 
калық энергиясы мәндерінің айырмасына тең болатыны 
айқын.
Сөйтіп, (27.19) формуланы төмендегідей жазуға бо­
ла ды:
U \
— 
U
2
+
А ' = Т
2— 
Т
і.
Сәйкес мүшелерін топтай отырьш, мынаны аламыз: 
(72-Ь ^7г) — 
(Ti + Ui)
= Л/
Ақырында, системаның толық энергиясының 
Е 
=
— T + U
белгісін еыгізе отырып, біз мына қатысты 
аламыз:
АЕ = Е2- Е 1= А '
(27.20)
Сонымен, араларында конссрватпв күштер эсер сте- 
тін денелер системасының толық эиергиясыныц өсімше- 
сі система дснслеріне түсірілген сыртқы күштердің жү- 
мысына тең болады.
Егер система түйық, яғни сырткы күштер болмаса, 
онда (27.20)-ға сәйкес 
АЕ — 0
болады, осыдан
A = const. 
(27.21)
(27.20) және (27.21) формулаларында механиканыи 
негізгі зандарының бірі — э н е р г и я н ы ң с а қ т а л у 
з а ң ы н ы ң мәні көрсетілген. Механикада бұл заң бы- 
лай тұжырымдалады: 
араларында тек консерватив күиі-
тер эсер ететін денелердің туйық системасының толық
механикалық энергиясы тұрақты болып қалады.
Егер түііық систсмада, консерватив күштердсн басқа, 
консерватив емес күштер де, мысалы, үйкеліс күштері 
эсер ететіп болса, онда еистемапың толық механикалық 
энергиясы сақталмайды. Консерватив емүс к\штерді 
сыртқы күштер ретінде қарастыра отырып, былап жазу- 
ға болады:
Е 2 Е1 = Ак.б,
мүндагы /1 к. г> — конссрватпв емсс күштердің жүмысы. 
Үйксліс күштсрі, әдеттеғідсй, теріс тацбалы жүмыс
98

орындайды (88-беттегі сілтемені қараңыз). Сондықтан 
егер тұйык системада үйкеліс күші болса, уақыттың 
өтуімен оның толық механикалық энергиясы азаяды. Ал 
үйкеліс күштерінің әсері механикалық энергияны, энер- 
гияның басқа түріне, механикалық емес түріне айнал- 
дырады. Бұл жағдайда кез келген сыртқы әсерлерден 
изоляцияланған системада энергияның (механикалық 
смес энсргпяны қосқанда) барлық түрлерініц қосынды- 
сы тұрақты болыи қалады — сақталудың анағұрлым 
жалпы заңы орындалады.

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: