Тапсырмаға жауап дайындау. Адам ағзасына элекктр тоғынын әсері

1.Адам ағзасына элекктр тоғынын әсері.

Жауап: Электр тоғының адам денесінен өткен кезде оған тигізетін әсері әр түрлі болады: термиялық (қыздыру), электролиздік, биологиялық, механикалық әсері. Бұл жағдайларда адам денесінің басиы мүшелерінің (ми, жүрек, өкпе т.б.) жұмыс істеу әрекеті бұзылуы мүмкін
2. Электрлік жарақатының себептері.

Электрлік жарақатының себептері

— Тоқ жүретін бөліктерді қоршау қанағаттанарлықсыз;

— Жұмыс орнында сапасыз және уақытында нұсқау берілмеуі

— Электржабдықтың қорғаныстық жерлестіргіш болмауы;

— Қауіпсіздік шарасы қарастыратын наряд-рұқсатсыз электр жеткізу желісініңқауіпті аймағында жұмыстар жүргізу

— жұмысшылардың электрқауіпсіздіктің негізгі ережелерін сақтамау;

— кернеу берілген электржабдықты.
3. Электроқауіпсіздік.

Электрқауіпсіздігін қамтамасыз ету:

Алғашқы көмек көрсету ең алдымен электр тогының әсерін тоқтату керек. Бұл қажет, өйткені электр сымы соққанда зақымдалушы адамның көбінесе босанып шығуға дәрмені жетпейді. Көмек көрсетуші адам өз басының қауіпсіз болу ережесін де сақтауы керек.

5. Электр тоғының адам организміне әсері қандай?

Электр тогының адамға әсері әртүрлі болып келеді. Адам организмнен ток өткенде мынадай әсерлер байқалады:
термиялық

электролиттік

биологиялық

Тогтың термиялық әсерінде дененің кейбір бөліктерінде күйік пайда болады, және қан тамырларының, нервтің, қанның қызуы байқалады.

Электрлі әсер кезінде қанның жәнеде басқада органикалық сұйықтардың ыдырауы байқалады. Нәтижесінде қанның және тағы басқа сұйықтықтардың химиялық құрамы қалыпты жағдайдан ауытқиды.

Тогтың биологиялық әсері кезінде организмнің тері ұлпаларында қозу және тітіркену пайда болады. Бұлшық еттердің қатты дірілдеп жиырылуы, оған қоса жүрек пен өкпенің қосылуы пайда болады. Кейбір жағдайда қан айналымымен тыныс Алу мүлде тоқтап қалу мүмкін. Осы аталған электр тогтарының әсерлері 2 түрлі жарақатқа соқтырады.

Электрлік травма.

Элекрлік соққы.

Электрлік травма кезінде организмнің нақты бөліктерінің тканьдері жарақат алады. Көбінесе электрлік жарақаттан емделіп жазылуға болады. Бірақ ауыр күйік алған жағдайда бұл жарақаттан адам өліп кетуі мүмкін.

6. Жарақаттанудың неше түрі бар?

Электр тогының әсерінің әртүрлілігіне байланысты, жрарқаттанудың екі түрі болады:

1. Электрлік соққы.

2. Электрлік жарақат.

Электрлік жарақат тік әсерінен тері жасушаларының кейбір жерлерін жарақаттайды. Электрлік жарақаттың келесідей түрлері болады:

Электрлік күю, электрлік белгілер, терінің металдануы,механикалық жарақат.

Электрлік күю –ең көп таралған элетрлік жарақат түрі. Күйк екі түры бар:

Тоқты және доғалы

Тоқтың күю-ток жүретін бөліктен контакт кезінде адам денесі тоқ соғуы.

I - терінің қызаруы;

II - түрі бетінде ұсақ көпіршіктердің пайда болуы;

III – терінің барлық қабаттарының жансыздануы;

IV – клекткалардың өлуі.

Организмнің жарақаттану ауырлығы – күйіктің дәрежесін байланысты емес, оның тері бетінің көмегімен сипатталады.

Доғалық күю – жоғары кернеу астында тоқ жүретін бөлік пен адам денесі арасында электрлік доға пайда болады. Доға температурасы 3500оС ден жоғары және де энергиясы үлкен. Доғалық күйік III, IV дәрежені құрайды.

Электрлік белгілер – адам терісінде сұр немесе күлгін сары түсті дақтар пайда болады. Белгілер жырық, дақ, жара түрінде байқалады. Электрлік белгілер ауырмайды және емдеуге жеңіл болып келеді.

Терінің металдануы – электрлік доға нәтижесінде еріген металл қалдықтарының адам терісінің жоғары қабатына енуі. Метализация ыстық металл әсерінен терінің күюі. Бұл жағдай қысқа тұйықталу нәтижесінде және де шамадан тыс жүктелімнен рубилышктардың сөнуінен.

Механикалық жарақат – адам денесі арқылы өткен токтың әсерінен буындардың тартылуы.
9. Тоқ өту жолдары?

Тоқтын термиялық әсері-дене терісін әр жерінің күюі, қан тамырларының, нерв жүйелерінің қызуымен байланысты.

Электролиттің әсері-қанның және организмнің басқа да сұйықтарының ыдырауна байланысты, оның физикалық құрамының бұзылуын туғызады.

Биологиялық әсері-ағзаның тірі жасушаларының қызуы нәтижесынде, адам буындары тартылып, журек, өкпе қысылады, нәтижесынде қан айналу мен тыныс алу мүшелерінің жұмысы нашарлайды, тіпті олар жұмысын тоқтатуы да мүмкін.

Электрлік жарақатының себептері

— Тоқ жүретін бөліктерді қоршау қанағаттанарлықсыз;

— Жұмыс орнында сапасыз және уақытында нұсқау берілмеуі

— Электржабдықтың қорғаныстық жерлестіргіш болмауы;

— Қауіпсіздік шарасы қарастыратын наряд-рұқсатсыз электр жеткізу желісініңқауіпті аймағында жұмыстар жүргізу

— жұмысшылардың электрқауіпсіздіктің негізгі ережелерін сақтамау;

— кернеу берілген электржабдықты.
11. Электр тоқпен зақымдануынан қорғайтын құралдары?

Олар 3 түрге бөлінеді.

1. Изоляциялау құралдары.

2. Қорғау құралдары.

3. Көмекші құралдары.

1. Изоляциялау – қорғану жолы, ол адамды ток жүру элементтерінен изоляциялау арқылы қорғайды. Бұл негізгі жəне қосымша болып екіге бөлінеді.

а) негізгі изоляциялау – ұзақ уақыт электр қондырғы кернеуіне шыдайды. Ол жұмысшыларға тоқ жүру бөлігінде жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Оларға мыналар жатады арнайы диэлектрлік қолғап, тоқ өлшеуіш қысқаш, монтер құралы, кернеу көрсеткіш.

б) қосымша изоляциялау – электрлік галоштар, резина төсеніштер т.б

2. Қорғану құралдары: қорғау қорғаныс жабдығы уақытша ток жүретін бөлшектерден қорғайды. Изоляциялау қалпақшасы, ескерту плакаттары, қоршау шектері.

3. Көмекші қорғану заттары – сəулелік, жылулық жəне механикалық жерлерден жұмысшыны жеке қорғауға арналған. Оларға қорғау көзілдіріктері, противогаздар, сақтандыру белбеулері жəне қолғаптар жатады.

Ток келіп тұрған көзді тоқтату үшін ажыратқыш-қосқыш тетікті, тығындарды, рубильникті ажыратып, көмек көрсетуші адам қолын (резина қолғап киіп немесе құрғақ жүн матамен ұстайды) және аяғына (резина етік киеді) ток ұрмайтындай еткеннен кейін ғана зақымданушы адамды токтан тартып ажыратуы не болмаса зақымданушы адамды басқа да тәсілдермен ток көзінен ажыратуы керек (мысалы, кез келген құрғақ ағаш затпен ток сымын басқа бір жаққа бұру) .