, бұл 1  см -де 1  с м / с с к

§ 59. Ламішарлмқ және турбуленттік ағыс
Сұйық (немесе газ) ағысыныц екі түрі байкалады. 
Бір жагдайда сұйық қабаттарға бөлінген спяқты болыи 
араласпай бір-бірінс қатысты сырғанаған тәрізді бола- 
дьт. Мұндай ағыс л а м и н а р 1 (қатпарлы) деп атала- 
ды. Егер ламинар ағысқа боялған жіңішке сорғылар 
енгізсек, онда сорғы ағынның өн бойына жайылып кет- 
пей сақталады, өйткені ламинар агыстағы сұйық бөл- 
шектері бір қабаттан екінші қабатқа өтпейді. Ламинар- 
лық ағыс стационарлы болады.
Агынның жылдамдыгы немесе көлденец қимасы арт- 
қанда ағыс сипаты едәуір өзгереді. Сұйықтың қауырт 
орын ауысуы байқалады. Мұндаіі агыс т у р б у л е н т т і 
деп аталады. Турбулентті ағыс кезінде сұйық бөлшек- 
терініц әрбір жердегі жылдамдығы үнемі ретсіз өзгеріп 
отырады — ағын стационарлы болмайды. Егер турбу- 
ленттік ағынға боялған жіңішке сорғы енгізсек, онда оны 
енгізгсн жерден сол қашықтықта-ақ боялған сүйық ағын 
қимасының өн бойына біркелкі таралады.
154-суретте көрсетілген ағыс жылдамдығыныц труба 
осіиеи қашықтығына байлапысты өзгеру сипаты лами­
нар ағыс жағдайына жатады. 
Турбуленттік ағыс кезінде тру­
ба қимасының әр нүктесіндегі 
жылдамдықтың орташа 
(уа- 
қыт бойынша) мәні туралы ай- 
туға 
болады. 
Турбуленттік 
ағыс кезіндегі орташа жыл- 
155-сурет. 
дамдық «профилі» 155-суретте 
кескінделген. Труба қабырға- 
ларыныц маңыпда жылдамдық ламинар ағыска кара- 
ранда күштірек өзгереді, бірақ қиманың басқа бөлігінде 
жылдамдық аз өзгерсді.
Ағылшын ғалымы Рейнольдс ағыс сипаты төмендегі 
өлшемсіз шаманыц мәніпе тәуслді болатынын тағайын- 
дады: мүндагы
Де = ^ - ,
(5Р.П
р — сүйықтыц (пе газдыц) тыгыздыгы, 
v
— агыниыц ор­
таша (трубаныц қнмасы бойышпа) жылдамдьтғп, г| —
1 Ллтыиша lamina іілше пластппкапы оі.іліроді.
214

сұйықтыц түтқырлық коэффициенті, / — келденец қима- 
ға тәп өлшем, мысалы, квадраттық қимадагы квадраг- 
тыц қабырғалары, дөцгслек қимадағы радиус немесе 
диаметр т. с. с.1
(59.1) 
шамасы Р е й н о л ь д с с а н ы деп аталады. 
Рейнольдс санының аз мәндерінде ламипар ағыс байка- 
лады. Кризнстік деп аталатын Re шамасыныц белгілі 
бір мәнінен бастап ағын турбулентті сипат алады. Егер 
дөңгелек трубаға тән өлшем үшін оныц 
г
радиусын ал- 
сақ, онда Рейнольдс санының мәні (бүл жағдайда ол 
Re = pur/rj түрінде болады) шамамен 1000-ға тең бола- 
ды*
2. Рейнольдс санына қатынас түрінде сұйық қасиетіпе 
оның р тығыздығы меп г) түтқырлық коэффицпснтіне — 
тоуслді екі іпама кіреді.
v =
/
I
Р ’
қатынасы 
к и н е м а т и к а л ы к т у т к ы р л ы қ 
деп 
аталады. v шамасына қарағанда rj шамасы д и н а м и
к а л ы қ т у т қ ы р л ы қ деп аталады. Кинематикалык 
тұтқырлықты пайдалапып, Рейнольдс санып мынадай 
түрде жазуга болады:
Re =
(59.3)
Рейнольдс саны трубадағы, каналдағы т. б. сүйык 
агыны үшін үқсастык кридерийі қызметін атқарады. 
Егер әрбір агынға Re шамасының белгілі бір мәні сәй- 
кес келсс, онда қнмасы әр түрлі трубалардагы әр түрлі 
сүйық (не газдың) ағынының сипаты бірдей болады.

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: