§ 54. Ағыи түтігі мен сызілғы. Сорғалаудыц

Сонда ағын сызықтарының бейнесі бойынша v векторы- 
ның бағыты жөнінде ғана смсс, кеңістіктің әрбір нүкте- 
сіидегі оиыц шамасы жөіііидс пайымдауға болады: жыл- 
дамдық көп болган жсрдс ағын сызықтары қою, ал кс- 
рісінше, жылдамдық аз болған жерде ағын сызықтары 
сирек болады.
v векторының шамасы мен бағыты уақыт өтксп сайын 
әр нүктеде өзгеріп отыратындықтан, ағыи сызықтары- 
ныц бейнесі де үздіксіз өзгеріп отырады. Егер жылдам- 
дық векторы кецістіктің әрбір нүктесіндс тұрақты болып 
қалса, онда ағын орныққан немесе с т а ц и о н а р а г ы с 
деп аталады. Стационар ағыс кезіндс сұйықтыц кез кел- 
ген бөлшегі кецістіктіц берілген нүктссі арқылы v ша- 
масының белгілі бір мәнінде ғана өтеді. Стационар ағыс 
кезінде ағын сызықтарыниц бейнесі өзгсріссіз қалады 
жәпе бұл жағдайда ағын сызықтары бөлшск траекторпя- 
сымен сәйксс келеді.
Ағын сызықтарымен шектелген сұйық бөлігі а г ы н
т ү т і г і деп аталады. Агып сызықтарыныц-эрбір пүкте- 
сіне жанама болатын v векторы агын түтігіпіц бстіне дс 
жанама болады; дсмек, сұйық бөлпісктср өзініц қозга- 
лысында ағын түтігіпіц қабыргасып кссін өтнсйді.
S
v j t
14 2-су,рст.
і5>
Ағын түтігініц жылдамдық багытыпа перпендикуляр 
орналасқан S қимасын алайық (142-сурет). Осы қима- 
ныц барлық нүктесіндсгі сұйық бөлшектсрініц жылдам- 
дығын бірдей деп ұйғаралық. Д/ уақыт іиіінде 5 қнмасы 
арқылы, 5-ден қашықтыгы алгашқы кезсцде 
vXl
монінсн 
артпайтын бөлшсктіц бәрі өтеді. Дсмек, 
XI
уақыт ішіпде 
S қимасьт аркылы көлемі 
S v \ t
-гс тец, ал бірлік \ақыт 
ішінде көле.мі 5н-ге тең сұйық агып өтеді. Әрбір көлде- 
нең кпмасындагы жылда.мдыгы түрақты деп есептеуге 
болатындай өтс жіцішкс агып түтігін алайық. Егер сұйық
201

сығылмайтын (яғни оныц тығыздыгы барлық жсрінде 
бірдей және өзгере алмайды) болса, онда Si және 
S 2
қи- 
маларыныц (ЫЗ-сурет) арасындағы сүйық мәлшері өз- 
геріссіз қалады. Бүдан S! және S2 қималары арқылы 
уақыт бірліғі ішіндс ағыгі өтетін сүйық көлемі бірдей 
болатындыгы көріпсді:
S[Ui 
— S 2u
2
(ағын түтігіміц бүйір беті арқыльт сұйық бөлшсктері өт- 
пейтінін еске салайық)
Жоғарыда келтірілген түжырым ағын түтігініи. кез 
келген қимасының жұбы Si және S2 үшін дүрыс болады. 
Демск, сығылмайтын сұйық үшін бслгілі бір агын түті- 
ғініц ксз кслгси қимасындагы 
Sv
шамасы тұрақты бо­
ла дьт:
S v =
const. 
(54.1)
Біздіц алып отыргап нәтижсміз с о р г а л а у д ы ц ү з
д і к с і з д і г і т у р а л ы т с о р е м а п ы ң мазмұны бо- 
лып табылады.
(54.1) 
қатысынан ағын түтігінің қимасы айнымалы 
болғанда, сығылмайтын сүйық бөлшектерініц үдей қоз- 
галатындығы көрінеді. Горизонталь ағын түтігінде (144- 
сурет) бүл үдсу түтіктіц осі бойындағы қысымның ту­
ра қты 
болмауы — жыл- 
дамдық аз жерде қысым- 

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: