И. В. Савельев жалпы физика курсы I том Алматы 2004

жүктеу 28,35 Mb.

Pdf просмотр

бет	142/251
Дата	25.05.2022
өлшемі	28,35 Mb.
	#38762

1 ... 138 139 140 141 142 143 144 145 ... 251

ЖӘНС 3) ҚОЗ

ЖӘНС 3) ҚОЗ-
ғалыс багытына қарсы,
я гни жогары кар ап ба-
гыгталган кедергі күші —
6дг]Гь'. Бастапқы скі куш
шама жағынан турақты,
ушіншісі
v
жылдамдыққа
пропорцпонал.
Сондық-
тан жылдамдық қаидаіі
болмасын белгілі бір о0 шамасыпа жеткеиде ығысты-
рушы куш пен кедергі кушінің қосындысы ауырлық ку
ниц тсңгсреді. Осыпыц салдарыпан шарик үдеусіз, ягни
бір қалыпты қозғала бас-
тайды. Бір қалыпты қозға-
лыстың
Vo
жылдамдыгын тө-
мендегі
шарттаи
оп-оцай
табуга болады:
i - ^ p g = у
+ 6
r^rva.
Бул теңдеуді
v0
шамасы-
на қатысты шешс отырып,
төмендегі формуланы ала-
мыз:
=
2 (р - Ро)
gr'2-
9т]
(
60
.
2
)
(60.2)
формуласынан шариктің тұтқыр ортада бір
қалыпты тусу жылдамдыгы опың радиусының квадраты-
на пропорцнонал болатындығы көріиеді. Жогарыда ай-
қындалған себептер бойынша (60.2) формуласы шагып
шариктер үшін ғана дұрыс орындалады.
Кішкентам шариктердің сұйық ішіндегі орныққан
(бір қалыпты) түсу жылдамдығын өлшеп, (60.2) форму
ласы бойынша сұйық rj тұтқырлығын* табуға болады.
Тұтқырлықты анықтаудың бүл әдісі кейде іс жүзіндс
қолданылады.
Көтергіш күш. Көтергіш күштің пайда болуы үшін
сұйық тұтқырлығының айтарлықтай мәні болмайды.
160-суретте идеал сұйықтың жарты цилиндрді қаптай
аққандағы ағын сызықтары көрсетілген. Толық қаптай
219

агу салдарыпаіі ағын сызықтары
CD
түзуіне қатьтсты
симметриялы болады. Алайда көрініс
АВ
түзуіне қатыс-
ты симметриялы болмайды. Ағын сызықтары
С
иүктесі
маңында қоюланады, сондықтан бұл жердегі қысым,
D
нүктесі мадындагы қысымнан аз болады да Р көтергіш
күш пайда болады. Осыган ұқсас тұтқыр сүйықта да кө-
тергіш күш пайда болады.
Самолетті ауада ұстап тұратын күш қызметін оныц
қанатына эсер етуші көтергіш күш атқарады. Мандай-
лық кедергі самолеттің ұшуы кезінде зиянды роль атқа-
рады. Сондықтан самолеттің қанаты мен оның фюзеля-
.жына аққыш түр беріледі. Қанат профилі, сонымен бір-
ге, шама жағынан жеткілікті мөлшерде көтергіш күшті
қамтамасыз етуі керек. Ұлы орыс ғалымы Н. Е. Жуков
ский (1847— 1921) тапқан 161-суретте көрсетілген про
филь қанат үшін тиімді болып саналады. Жуковский мен
оның шәкірті С. А. Чаплыгиннің еңбектерімен қазіргі
аэродинамиканың негізі қаланды. В. И. Ленин Жуков-
скийді орыс авиациясыныд атасы деп атады. Жуковский,
атап айтқанда, .самолеттерді барлық аэродинамикалық
тұрғыдан есептеудің негізі болып саналатын көтергіш
күшті анықтауға арналған формуланы қорытып шы-
ғарды.

Т Е Р Б ЕЛ IСТ Е
II б

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 138 139 140 141 142 143 144 145 ... 251