I теоретические основы логопедии
жүктеу 11,49 Mb.
|
- Навигация по данной странице:
- ГЛОССАРИЙ Аграфия
- Анамнез
- Анализатор
- Артикуляция
- Белсенді сөз қоры
- Брока орталығы
- Дизартрия
- Дислексия
- ЖСТД - жалпы сөйлеу тіл дамымауы
- Иттерация
- Логопатия
- Логопедиялық ықпал
- Онтогенез
- Полиморфты дислалия
- Сөйлеу аппараты
- Сөйлеу тілі бұзылуының механизмі
- Сөйлеу тілі бұзылуының патогенезі
- Тахилалия
- Тремор
- ФФЖ - фонетикалық-фонематикалық жетіспеушілік.
- Хейлопластика
ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 1.Логопедия келесі ғылым саласына жатады: A) медицина B) педагогика C) техника D) лингвистика E) медицина-биология ***** 2. Логопедияның пәні: A) естуінің бұзылуы және түзету жолдары B) қимыл-тіреу аппаратының бұзылуы және түзету жолдары C) көруінің бұзылуы және түзету жолдары D) сөйлеу тілінің бұзылуы және түзету жолдары E) ойлау қабылетінің бұзылуы және түзету жолдары *****
3. Сөйлеу тілінің бұзылуымен шұғылданатын: A) тифлопедагогика B) сурдопедагогика C) олигофренопедагогика D) типлосурдопедагогика E) логопедия ***** 4. Сөйлеу аппаратының орталық бөлімі: A) ми қыртысы, қыртыс асты, сопақша ми, сопақша ми ядролары, пирамидалық жолдар B) ми қыртысы, қыртыс асты, сопақша ми C) ми қыртысы, қыртыс асты, даус шығару бөлімі D) пирамидалық жолдар, қыртыс асты, сопақша ми E) ми қыртысы, қыртыс асты, артикуляциялық бөлігі *****
5. Сөйлеу аппаратының шеткі бөліміне кіретін: A) дем алу, дыбыс шығару бөлігі B) артикулляция аппараты C) дем алу, дыбыс шығару, артикуляция аппараты D) дыбыс шығару, бөлігі, сопақша ми E) пирамидалық жолдар ***** 6. Бала неше айда уілдей бастайды: A) 2-3 айда B) 4-5
C) 1-2 D) 3-4
E) 0-2 *****
7. Бала неше айда былдырлай бастайды: A) 2-3 айда B) 3-4 C) 4-5
D) 5-6 E) 7-8
***** 8. Р.Е. Левина қандай жіктелімнің авторы: A) клиникалық-педагогикалық B) психологиялық-педагогикалық C) жұмыс жіктелімі D) дауыстың бұзылу жіктелімі E) тұтықпаның жіктелімі ***** 9. Психологиялық-педагогикалық жіктелімнің негізделген принципі: A) себептері B) симптомдары C) сөйлеу мүмкіншіліктері D) психологиялық мүмкіншіліктер E) механизмі *****
10. Клиникалық-педагогикалық жіктелімнің негізделген принципі: A) сөйлеу мүмкіндіктері B) психологиялық ерекшеліктері C) жеке басының ерекшеліктері D) себебі мен симптоматикасы E) кемістіктің түрін ескеру ***** 11. Мына жіктелімнің қайсысы топпен жұмыс жасауға ыңғайлы: A) жұмыс классификациясы B) психологиялық-педагогикалық C) клиникалық-педагогикалық D) клиникалық E) медициналық-педагогикалық *****
12. Тіл кемістігінің осы түрінде патологиялық баяу сөйлеуі байқалады: A) тұтықпа (заикание) B) брадилалия C) тахилалия D) дислалия E) ринолалия ***** 13. Жазбаша сөйлеу тілінің жартылай бұзылуында байқалатын тіл кемістігі: A) дислексия B) дисфония C) тахилалия D) дисграфия E) тұтықпа *****
14. Сөйлеу тілінің мағыналық семантикалық құрамының бұзылуына жататын тіл кемістігі : A) дислалия B) дизартрия C) ринолалия D) брадилалия E) алалия *****
15. Қатынас құрамының бұзылуына жататын тіл кемістігі: A) алалия B) афазия C) тұтықпа D) дисграфия E) сөйлеудің жалпы жетілмеуі. ***** 16. Қатынас құралын пайдалануының бузылуына жататын тіл кемістігі: A) алалия B) ФФЖ
C) афазия D) тұтықпа E) дисграфия
A) бақылау B) кеңесу C) анамнез жинау D) тереңдетіп тексеру E) динамикалық ***** 18. Дыбыс айтуын тексергенде қандай тапсырма пайдаланады A) сөздегі бірінші буынын айт B) “с” дыбысы бар суретті тап C) “ш” дыбысын естісең қолынды көтер D) “кесе” жаттығуын жаза E) “сабын, қасық, бас” суреттерін ата *****
19.Тілдің қимыл – қөзғалысын тексеру үшін мына жаттығулардың қайсысын пайдалануға болады: A) “курекше” B) ауызды кең ашу C)“ сағат” D) “жымыю” E) “түтікше” *****
20. Фонематикалық қабылдауын тексеру үшін қолданылатын тапсырма A) “шана, қайшы, қарындаш” суреттерді ата B) са-за-ша буының қайтала C) сағат сөзінде бірінші қандай дыбыс D) “ж” дыбысына сөз ойла E) “ш” дыбысы бар суреттерді бөліп ал ***** 21. Дыбыстық талдау дағдыларын тексеруге қолданылатын тапсырма A) “қасты ” көрсет, “қазды ” көрсет B) берілген буындардан сөз құра C) “тас” деген сөзде неше дыбыс бар D) сөзде “С” дыбысын естісең қолынды көтер E) “ш” дыбысына сөз ойла *****
22. Сөз қорын тексеруге қолданылатын тапсырма: A) сиыр, ешкі, жылқы –бір сөзбен қалай атауға болады B) суреттерді ата: Сабын, қасық, бас C) суреттерді ата: Қарлығаш, троллейбус, милиционер D) суреттерді ата: Каз- Кас E) “мысық” деген сөзді естісең қолыңды қөтер ***** 23. Сөйлем құрау дағдыларын тексеру үшін пайдаланатын тапсырма: A) кімге не керек B) жануалардың төлін айта C) берілген сөздерден сөйлем құра D) қандай зат тұралы айттым (заттың сипаттамасыайтылады) E) бала итті қуып келеді? Алдында Кім? *****
24. Байланыстырып сөйлеуін тексеру үшін берілетін тапсырма: A) алдымен жемісті, сосын көкөністі ата B) кім, кімнен келіп тұр C) тақпақты қайтала D) демалысты қалай өткіздің E) жұмбақты шеш ***** 25. Жазуын тексеру үшін пайдаланатын тапсырма: A) мәтінді оқып мазмұнын айт B) берілген буыннан сөз құра C) кесте әліппе бойынша сөз құра D) мәтінді көшіріп жаз E) шана-сана, қара-қала, сөздерінің айырмашылығы неде: *****
A) дауысы, фонациясы B) ырғақтылығы мен жылдамдығы C) иннервациясы мен есту қабылеті сақталғанда дыбыс айтуының бұзылуы D) сөйлеу аппаратының анатомиялық-физиологиялық кемістігінің салдарынан дауыстың әуезділігі мен дыбыс айтуының бузылуы E) сөйлеу аппаратының иннервасының бұзылуының салдарынын дыбыс айтуының бұзылуы *****
27. Тіл үші төменгі қалыпта айтылатын фонетикалық топ дыбыстар: A) ысқырық B) таңдай C) ызың
D) сонорлы E) түйісіп- өтетін ***** 28. Дыбысты түзету кезеңін саны: A) 3 B) 4
C) 5 D) 2
Е) 1 *****
29. Сигматизм кезінде бұзылатын дыбыстар: A) дауысты B) тіл арты C) ысқырық D) сонорлы Е) таңдай ***** 30. Тіс аралық сигматизмнің себептері: A) мұрнының қисайуы B) субмукозды жарықшақ C) бүйірлік ашық қабысу D) сүт тістерінің ауысуы E) артикуляция аппаратының қимыл-қозғалысының шектелуі *****
31. Бүйірлік ашық тістену, тілдің бір жақ бұлшық еттерінің әлсіреуі сигматизмнің осы түрінің себебі: A) тіс аралық B) бүйірлік C) мұрындық D) еріндік-тістік Е) ызың *****
32.Сигматизмнің осы түрінде “С”дыбысы шуылдап шығып, мұрыннан айтылады: A) тіс аралық B) бүйірлік C) мұрындық D) еріндік-тістік Е) ызың
***** 33.Тіл асты желбезегінің қысқаруы, жоғарғы таңдай жеңішке және биік болуы сигматизмнің осы түріне себеп болады: A) тіс аралық B) бүйірлік С) мұрындық D) еріндік-тілдік E) ызың
***** 34. Дыбыстарды алмастырып айту кемістігінің түрі: A) антропофоникалық B) фонологиялық C) грамматикалынық бұзылуы D) лексикасының бұзылуы E) байланыстырып сөйлеудің бұзылуы *****
тілінің бұзылуы: A) дислалия B) дизартрия C) ринолалия D) алалия E) афазия ***** 36. Ринолалияда кездесетін артикуляциялық аппараттың кемістігі: A) прогения B) прогнатия C) қатты таңдайдың жырықшағы D) тіл асты желбезегінің қысқа болуы E) қимылы шектелген тіл *****
37. Ринолалияның себептеріне не жатпайды: A) мұрын құысындағы полиптер B) жұмсақ таңдайдың жарықшағы C) субмукөзды жырықшақ D) қимылы шектелген жіңішке тіл E) жоғарғы еріннің жырықшағы ***** 38. Жабық ринолалияның себептері: A) субмүкозды жырықшақтар B) кішкентай тілдің бөлінуы C) мұрын құысындағы аденоид D) бүкілдей жарықшақ E) қатты таңдайдың жартылай жарықшақтары *****
39. Ашық ринолаляның себептері: A) мұрнының қисайуы B) альвеоларлық өсіндінің біржақты жарықшағы C) мұрын құысындағы полиптер D) аденоиды E) қимылы шектелген жеңішке тіл ***** 40. Жабық ринолалияға келтірмейтін себепті табыңдар: A) аденоиды B) полипы C) жұмсақ таңдайдың парезі D) мұрынның қисайуы E) фиброма *****
41. Ашық ринолалияға келтірмейтін себеп: A) мұрын құысынның кішейуі B) қатты таңдайдың жарықшағы C) жұмсақ таңдайдың жарықшағы D) субмукөзды жырықша E) ісіктер ***** 42. Операцияға дейінгі негізгі кезеңдегі логопедиалық жұмыс ерекшеліктері: A) дыбыс айтуын саналы түрде естіп бақылау B) өтілген дыбыстарды әріппен белгілеу C) естіп бақылаудан баланың көңілін аудару D) дыбысты айтуға және ажыратуға машықтандыру E) дисграфиядан сақтандыру *****
43. Ринолалияда операциядан кейінгі логопедиялық түзету жұмысы неге бағытталған: A) ұсаң моториканы дамытуға B) жалпы моториканы дамытуға C) дыбыс айту дағдыларын бекітуге D) диафрагмалдық дем алуын қалыптастыруға E) ауыздан қысқа дем алуын дамытуға ***** 44. Сөйлеу тілінің бұзылуының қай түрінде демалу мен дауысы бұзылады: A) дислалия B) тұтықпа С) алалия D) дизартрия E) афазия *****
45. Дизартрияда түзету жұмысын осы бағытттан бастаған тиімді: A) дауысты дыбыстарды түзету B) сілекей ағуын, ырықсыз қимыл-қозғалысын тыю C) дауыссыз дыбыстарды түзету D) дұрыс дем алуын қалыптастыру E) дауысын түзету жұмыс ***** 46. Дизартрияның барлық түріне тән клиникалық белгілер: A) ерікті қимыл-қөзғалысының бұзылуы B) бұлшық еттердің тонусының бұзылуы C) сөйлеу аппараттының спастикалық орталық салы D) атрофия E) арефлексия *****
47. Сөйлеу тілінің C) алалия D) дизартрия E) афазия ***** 48. Дизартрияның этиологиясы: A) ОНЖ (орталық нерв жүесінің) функциясының бұзылуы B) сөйлеу аппаратының шеткі бөлігінің органикалық зақымдалуы C) ОНЖ органикалық бұзылуы D) сөйлеу моторикасының функциясының бұзылуы E) артикуляциялық аппаратының құрылысындағы ақаулықтар *****
49. Дизартрияны болдырмайтын факторлар: A) резус-конфликт B) асфиксия C) артикуляциялық апараттың құрылысының кемістігі D) ДЦП E) жүкті кездегі ананың инфекциялық аурумен ауруы ***** 50. Дизартрияға тән сөйлеу тілі бұзылуының белгілері: A) сөйлеу тілінің барлық компонентерінің бұзылуы B) дыбыс айтуының бұзылуы C) дыбыс айтуы, просодикасы, дауысы бұзылуы D) сөйлеу тілінің ырғақтылығы мен әуезділігінің бұзылуы E) оқу мен жазудың бұзылуы *****
51. Келесі структураның бұзылуы салдарынан бульбарлық дизартрия пайда болады: A) Вернике орталығы B) ми қыртысы ядроларының бұзылуы C) жуп нерв жүйелерінің ядроларының бузылуы D) мишық ядроларының бұзылуы E) пирамидалық жолдың бузылуы ***** 52.Псевдобульбарлық дизартрияда бұзылатын структуралар: A) жуп нерв жүйесіннің ядролары B) қыртыс асты ядролар C) Брока орталығы D) пирамидалық жолдар E) мишық ядролары *****
53.Мишық дизартрияда бұзылатын структура: A) постцентральды орталықтар B) қыртыс асты ядролар C) жуп нерв жүелері D) мишық ядролары Е) пирамидалық жолдар ***** 54.Бульбарлы дизартрияға тән белгілер: A) гипертония B) атония C) гиперрефлексия D) ерікті қимыл –қөзғалыстың бұзылуы E) тілдің ортасы көтеріңкі, артқа қарай жылжыған, ширыққан *****
55.Псевдобульбарлы дизартрияға тән белгілер: A) гипертрофия B) атония C) ерікті, еріксіз қимылдың бұзылуы D) ауыз ашық, тілдің қимылы шектелген Е) атрофия ***** 56.Ми кыртысы дизартрияға тән белгілер: A) дауыс әлсіз, қырылдап шығады B) дауысты дыбыстар, “Э” дыбысына ұқсап айтылады C) артикуляциясы курделі дыбыстардың айтылуы бұзылады D) дауысты дыбыстардың артикуляциясы артқа қарай жылжыған E) сөздің буындың құрамы бұзылады, сөйлегенде тоқтап, сөз үзіліп отырады *****
57.Дизартрияның негізгі белгілеріне жатпайтын: A) дыбыс айтуы мен фонациясының бұзылуы B) бұлшық еттердің тонусының бұзылуы C) артикуляциялық аппараттың қимыл-қозғалыстың бұзылуы D) еріксіз қимыл-қозғалыстар (гиперкинез) E) оқу мен жазуының бұзылуы ***** 58.Экстрапирамидалық дизартрияға дыбыс айту кемшілігін тудырмайтын себеп: A) ауыз қуысында кездесетін ауытқүлар B) сөйлеу мүшелерінің бұлшық еттерінің тонусының озгеруі C) гиперкинез D) сөйлеу мускулатурасынан баратын проприоцептивтік афферентігінің бұзылуы E) қимыл иннервациясының бұзылуы *****
59. Моторлы алалия ненің зақымдалу салдарынан болуы мүмкін: A) доминанты ми сыңарының самай жағының B) төменгі ми қатпарларының артқы бөлігінін C) мишықтың D) пирамидалық жолдардың E) қыртыс асты түйіншектің ***** 60. Моторлы алалияға тән емес фактор: A) айтқан сөзді түсінбеуі B) қатынас мотивациясының қалыптаспауі C) бір қимылдан, екінші қимылға кошу қиынға соғады D) оральды апраксия E) парафазия, персеверация *****
61. Сенсорлы алалияға тән емес фактор: A) сөйлеудің моторлық реализациясы бұзылған B) айтқан сөзді түсінбейді C) фонематикалық есту қабылеті дамымаған D) тіл дыбыстарын естіп қабылдау қабілеті төмен E) зат пен заттың атың білдіретін сөздің арасындағы байланыс қалыптаспайды ***** 62.Моторлы алалияны түзету жұмысын неден бастайды: A) байланыстырып сөйлеуін қалыптастыру B) дыбыс айтуын түзету C) сөйлем құрастыру D) белсенді, енжар сөз қорын толықтыру E) сөз өзгерту, сөз жасау *****
63.Алалияның этиологиясы: A) ОНЖ функционалдық зақымдауы B) сөйлеу аппаратының шеткі бөлігінің органикалық бұзылуы C) ОНЖ органикалық зақымдалуы бұзылуы D) сөйлеу моторикасының функционалдық бұзылуы Е) сөйлеу аппаратының анатомиялық ақаулықтары ***** 64.Алалияны болдырмайтын фактор: A) тұғанда жарақаталуы B) асфиксия C) тұкым қуалау D) іште жатқанда менингит, энцефалит болуы E) іште жатқанда немесе тұғаннан кейінгі мидың жарақатануы *****
65.Алалияға тән сөйлеу тілінің бұзылу белгілері: A) сөйлеу тілінің барлық компонентерінің жетілмеуі B) сөйлеу тілінің дыбыс айту жағының күрделі бұзылуы C) дыбыс айтуы мен дауыстың әуезділігінің просодикасының бұзылуы D) грамматикасының жетілмеуі E) фонетика-фонематикасының жетілмеуі *****
A) жазуда орфографиялық қателер B) орфографиялық қателер мен аграмматизм C) жазуда әріптерді алмастыру, шатастыру, тастап кету D) пунктациялық қателер E) стилистикалық қателер ***** 67. Акустикалық-артикуляциялық диграфияны түзету жұмысының негізгі бағыты: A) сөз жасау дағдыларын қалыптастыру. B) көру гнозисін дамыту C) фонематикалық түсінігін дамыту D) уақытты бағдарлауын дамыту E) кеңістікті бағдарлауын қалыптастыру *****
68.Жазу тілінің бұзылуыны тән ерекше қателер: A) стилистикалық B) пунктациалық C) алмастыру және шатастыру D) аграмматизм E) орфографиялық ***** 69.Дислексияға тән емес қате: A) оқығанда дыбыстарды алмастыру және шатастыру. B) әріптеп оқу C) оқығанын түсінбеу D) дауыстың бұзылуы E) оқудағы аграмматизмдер *****
70.Сөйлеу тілінің бұзылуының осы түрінде тыртысу байқалады: A) брадилалия B) тахилалия C) дизартрия D) логоневроз E) дислалия ***** 71.Тұтықпа баланың сөйлеу тілін тексеруді осы тапсырмадан бастаған тиімді: A) ауызекі сөйлеу B) сурет бойынша әңгімелеу C) мәтіннің мазмұнын айту D) қайталап айту E) бірге айту *****
72.Тұтықпаға бейімдейтін негізгі себеп: A) психикасының зақымдалуы (психотравма) B) қатты қорқу C) сөйлеу ортасының әсері D) нерв жуйесінің әлсіреуі E) сөздін материалды шамадан тыс көлемін көп беру ***** 73.Тұтықпаның невроз тәріздес түріне тән белгілер: A) сөйлеу тілінің ерте қарқынды дамыу B) сөздің аяғын айтпай жұтып тез сөйлеу C) сөйлеудің, сөз қорының кешеуілдеп дамуы D) тұтықпаның кенеттен пайда болуы E) тұтықпа 2 жас мөлшерінде пайда болады *****
74.Тұтықпаның негізгі белгісі: A) вегетативтік нерв жүйесінің бұзылуы B) жалпы, және ұзақ бұлшық еттердің моторикасының бұзылуы C) сөйлеу кезінде тыртысу D) сөйлеу тілінің жетілмеуі E) жазылуының бұзылуы ***** 75.Тыртысу салдарынан сөйлеу тілінің жылдамдылығы мен ырғақтылығының бұзылуы: A) тахилалия B) брадилалия C) тұтықпа D) полтерн E) баттаризм *****
76.Тахилалияның анықтамасы: A) сөйлеудің мөлшерден тыс баяулауы B) тыртысусыз жылдам, ұзіп,кідіріп сөйлеу C) сөйлеу тілінің, сөйлеуде зейінінің бұзылуына байланысты фразаның дұрыс қалыптаспауы D) мөлшерден тыс жылдам сөйлеу E) сөйлеу аппаратының бұлшық еттерінің тыртысу салдарынан. сөйлеудің жылдамдығы мен ырғақтығының бұзылуы ***** 77.Тұтықпаға тән емес: A) тіл дыбыстарын дұрыс айтпайды B) сөйлеуіне қоңіл бөлуі, зейін салуы сөйлеу барысын төмендетеді C) таныс мәтінді жақсы оқиды D) қызып сөйлеу барысында сөйлеуі нашарлайды, тұтығады E) бөтен ортада сөйлеуі нашарлайды *****
78.Емдеу-сауықтыру жұмысына жатады: A) жеке тексеру B) ЛФК, сылау C) логопедиалық тексеру D) психотерапия элементтерін пайдалану Е) логопедиялық сабақ ***** 79.Түзету – тәрбиелеу жұмысына жатады: A) ата-аналармен жұмыс жүргізу B) қиынықтыру шаралары C) дәрімен емдеу D) гипноз E) ЛФК *****
80.Тұтықпаның невротикалық түріне тән: A) тыртысқақа шалыну, мүдіріп қалу ауызекі сөйлеудің даму кезінде пайда болады B) тұтықпаның басталуы психотравмаға байланысты емес, біртіндеп пайда болады C) тұтықпаға дейін ауызекі сөйлеуі қалыптасқан D) тыртысқақ малыну мүдеру 3-4 жаста байкалады E) сөйлеу кезінде өзін- өзі қадағалап, зеліп қойса сөйлеуі жеңілдейді ***** 81. Жас өсперімдер мен ересектердің тұтықпасын түзетуде қай автордың әдістемесін қолдануға болады: A) Н. И. Рождественская B) М. И. Буянов C) О. С. Бот D) Л. Ф. Спирова E) Н. А. Чевелева *****
82. Бағдарламаны оқыту барысында ауызекі сөйлеудің дағдырларын ситуативтік формадан контекстік формаға дейін дамыту қандай методикада көзделген: A) Г. А. Волкова B) С. А. Миронова C) М. А. Рождественская D) В. И. Селиверстов E) М. И. Буянов 83. Фонепедия пәні? A) дыбыс айтудың бұзылуы B) естудің бұзылуы C) дауыс функциясының бұзылуы D) көруідің бұзылуы E) зейіннің бұзылуы *****
84. Дауыс аппараты бұл? A) сөйлеу тілдің функционалды жүйесінің шеткі бөлігі B) сөйлеу тілдің функционалды жүйесінің орталық бөлігі C) сөйлеу тілінің функционалды жүйесінің жетекші бөлігі D) орталық жүйке жүйесінің перифеериялық бөлімі E) орталық жүйке жүйесінің орталық бөлімі *****
85. Дауыстың бұзылысы мына кемісиіктің құрылымына кіреді A) дислалия B) брадилалия C) тахилалия D) ринолалия E) алалия 86. Дауыстың пайда болуы – A) акустикалыққа ауысатың бірінші реттік кеңірдектіқ дыбыс нәтижесіндегі фонация компоненті B) кеңірдекті дауыстың пайда болу нәтижесіндегі фонация компоненті C) дауыс перделерінің тербеліс жиілігін субъективті қабылдау D) дауыс аппаратымен жүзеге асатың әр түрлі дыбыстардың сәйкестігі E) дауыс перделерінің тербеліс қимыл қозғалысын сезу ***** 87. Дауысты безендіру – A) акустикалыққа ауысатың бірінші реттік кеңірдектіқ дыбыс нәтижесіндегі фонация компоненті B) кеңірдекті дауыстың пайда болу нәтижесіндегі фонация компоненті C) дауыс перделерінің тербеліс жиілігін субъективті қабылдау D) дауыс аппаратымен жүзеге асатың әр түрлі дыбыстардың сәйкестігі E) дауыс перделерінің тербеліс қимыл қозғалысын сезу *****
88. Дауыстың жоғарлығы A) дауыс перделерінің тербеліс жиілігін субъективті қабылдау B) ауа бөлшектерінің тербелісі C) дауыс аппаратымен іске асатың әр түрлі дыбыстардың сәйкестенуі D) дауыс аппаратының іске келетін тонның кезектілігі E) ) дауыс байламдарының қимылының жиелігін сезу ***** 89. Дауыс дыбысы A) дауыс перделерінің тербеліс жиілігін субъективті қабылдау B) ауа бөлшектерінің тербелісі C) дауыс аппаратымен іске асатың әр түрлі дыбыстардың сәйкестенуі D) дауыс байламдарының қимылының жиелігін субъективті сезу E) дауыс аппаратының іске келетін тонның кезектілігі *****
90. Дауыстың күші A) дауыс қырытысының тербеліс жиілігін субъективтің қабылдауы B) тығыздалған және қуатсыздалған толқын түрінде таралатын ауа бөлігінің тербелісі C) дауыс аппаратымен түзілетін әр түрлі дыбыстардың үйлесуі D) дауыс байланысының тербелісінің таралыуын субъективтің сезінуі E) адамның дауыс аппаратымен жасалуы мүмкін тондардың кезектілігі ***** 91. Дауыс диапозоны A) дауыс қыртысының тербеліс жиілігін субъективтің қабылдауы B) тығыздалған және қуатсызданған толқын түрінде таралатын ауа бөлігінің тербелісі C) дауыс аппаратымен түзілетін әр түрлі дыбыстардың үйлесуі D) дауыс байланысының тербелісінің таралуын субъективтің сезінуі E) адамның дауыс аппаратымен жасалуы мүмкін тондардың кезектілігі
A) мутациялық B) мутацияға дейінгі кезең C) постмутациялық D) толық функциялану кезеңі E) адам организімінің және дауыс функциясының қалыптасуы 93. Дауыстың бұзылысы A) сөйлеу тілін түсіну бұзылысы B) дауыссыз дыбыстарды айту бұзылыстары C) артикуляциялық аппараттың анатобұзылыстарымиялық D) сөйлеу тілінің тептік-ырғақтылық жағының бұзылысы E) дыбыс аппаратының потологиялық өзгерістерінің салдарынан фонация бөзылыстары немесе оның жоқ болуы ***** 94. Дауыстың органикалық бұзылысы этиология бойынша бөлінеді A) фоностонияда B) лорингит пен трахейде C) жаңа құрулар мен оларды алып тастайтын кейінгі деңгйде D) көмейдің тыртықты стенозында E) дауыс қатпарларына қан құйылу салдарынан *****
95. Гипер тонусты дисфония A) дауыс қатпарларындағы бұлшық ет тонусының төмендеуі салдарынан болған дауыстың бұзылуы B) фонацияның нейродинамикалық бұзылуы C) дауыс қатпарларындағы бұлшық ет тонусының бақыланбайтын жоғарылығынан болған дауыстың бұзылуы D) ризанаторлық қуыс қызыметі мен артикуляциясы, фонациясы, тыныс алу кординациясының бұзылысын сипаттайтын дауыс бұзылысы E) орталықтан пайда болған дауыс бұлшық еттерінің функционалды жетіспеушілігімен негізделген дауыстың жоқтығы ***** 96. ЖСТД терминін алғашқы рет негіздеген: A) Г. Петрова B) Р. Е. Левина C) В. И. Лубовский D) Л. С. Выготский E) Л. С. Волкова *****
97. ЖСТД-ның анықтамасы A) Есту қабілеті мен ой-өрісі әдеттегідей дамыған балалардың дыбыстық мағыналық жағына қатысты сөйлеу тілі құрамының компоненттерінің бұзылуынан болатын әр түрлі тіл кемістіктері B) Сөйлеу тілінің мүлдем дамымауы C) Фонемаларды қабылдау және айтылу ақаулықтарының салдарынан әртүрлі сөйлеу тілі бұзылған балалардың дыбыс айту жүйесінің қалыптасуының бұзылуы D) Байланыстырып сөйлеуінің бұзылуы E) Жазбаша сөйлеу тілінің қалыптаспауы ***** 98. ЖСТД қандай күрделі тіл кемістіктерінде байқалмайды A) Тұтықпа B) Дисграфия C) Дислексия D) Алалия E) Дислалия *****
99. ЖСТД қандай тіл кемістіктерінде байқалмайды A) Афония B) Брадилалия C) Дизартрия D) Дисорфография E) Ринолалия ***** 100. ЖСТД қандай тіл кемістіктерінде байқалмайды A) Алалия B) Афазия C) Ринолалия D) Дислалия E) Дизартрия *****
101. ЖСТД-ң себебіне жатпайтын факторлар A) генетикалық B) тұқымқуалаушылық C) Орталық нерв жүйесінің ерте жаста органикалық зақымдалуы D) Туу кезінде зақымдалу E) Есту қабілетінің бұзылуы ***** 102. ЖТСД-ң этиологиясында орын алатын фактор: A) Перинатальдық энцефалопатия B) Артикуляциялық аппараттың құрылысының ауытқуы C) Фонематикалық қабілетінің бұзылуы D) Сөйлеу аппаратының моторикасының бұзылуы E) Танымдық процесстердің бұзылуы *****
103. ЖСТД мәселесімен шұғылданған автор A) О. В. Правдина B) М. Е. Хватцев C) Т. Б. Филичева D) И. Н. Садовникова E) О. А. Токарева ***** 104. ЖСТД-ң негізгі белгісі A) дыбыс айтуының бұзылуы B) фонематикалық қабілетінің бұзылуы C) лексикалық-грамматикалық жағының бұзылуы D) сөйлеу тілінің барлық компоненттердің дамымауы E) әуезділігінің бұзылуы *****
105. ЖСТД балалар алғашқы сөзді айта бастайтын уақыты A) 1-2 жаста B) 2-3 жаста C) 3-4 жаста D) 4-5 жаста E) 0-1 жаста ***** 106. ЖСТД балалардың қалыпты дамыған балалармен салыстырғанда артта қалмайтын біршама қалыпты дамитын жағы қандай A) қимыл-қозғалыс сферасы B) нұсқау арқылы қимыл-қозғалысты орындауы C) кеңістікті бағдарлауы D) локомоторлық фукциясы E) салмағы жағынан *****
107. ЖСТД балалардың біршама қалыпты дамитын танымдық фукциялары A) мазмұнды-логикалық есте сақтауы B) вербальдық есте сақтауы C) зейіннің тұрақтылығы D) тапсырманың кезектілігін сақтауы E) күрделі нұсқауларды есте сақтауы ***** 108. ЖСТД баланы сөйлеу тілі кешеуілдеп дамыған баламен салыстырғанда айырмашылығы неде A) сөз түсінігі төмен B) айтылуы ұқсас сөздердің мағынасын шатастырады C) лексикалық-грамматикалық құрылым онтогенезге сәйкес қалыптаспаған D) сөздің құрылымының бұзылуы аграмматизм байқалады E) өз бетімен сөйлеу тілін меңгері қабілеті бар *****
109. ЖСТД баланы зияты бұзылған баламен салыстырғанда айырмашылығы неде A) бала спонтанды ана тілінің қарапайым грамматикалық жағын меңгереді B) сөйлеу тілінің мазмұндық жағының жетілмеуі анық байқалады C) психикалық процесстер инертті, интелекті іс-әрекеттерінің барлық түрі қиындық туғызады D) алған білім дағдыларын жаңа жағдайда қолдана алмайды E) тапсырманы орындауға қызығушылық танытады, алған білім дағдыларын басқа жағдайда қолдану мүмкіншілігі сақталған ***** 110. ЖСТД баланы зияты бұзылған баламен салыстырғанда айырмашылығы неде A) өздерінің сөйлеу тілі кемшілігіне әдетте сын көзбен қарайды, бағалайды B) ауызша талап етпейтін тапсырмаларды орындауда көмек талап етпейді C) танымдық процестері дамымаған, интеллектуалды тапсырманы орындауы қиындық туғызады D) іс-әрекеттерінде мақсатты және бақылау қабілеті сақталған E) ауызша жауап талап ететін тапсырмаларды орындау қиындық туғызады *****
111. ЖСТД баланың зияты бұзылған баладан айырмашылығы A) ойынға және іс-әрекетіне қызығушылығы қалыпты мөлшерде дамиды B) абстракциялы ойлау қабілеті бұзылған C) психомоторикасы кешеуілдеп дамиды D) қоршаған ортаны тануға ынтасы төмен E) сөз қорында жалпылама ұғым болмайды, сөйлем құрау дағдылары өте баяу қалыптасады ***** 112. ЖСТД балалардың естуі бұзылған балалардан айырмашылығы A) есту функциясы бұзылған B) экспрессивті сөйлеу тілі қалыптаспаған C) сөйлеу тілінің просодикалық компоненттері бұзылған D) мимикалық-ымдау тілін сөзбен, дыбыс жиынтықтарымен қоса қолданады E) мимикалық-ымдау тілін белсенді қолданады, бірақ вербальды қоса пайдаланбайды *****
113. I деңгейдегі баланы тексеру бағыттары: A) еліктеуіш дағдысын тексеру B) дыбыс айтуын тексеру C) сөйлем құрау дағдысын тексеру D) фонематикалық қабілетін тексеру E) зат есімнің көпше түрін айтуын тексеру ***** 114. III деңгейдегі баланы тексеру бағытына жатпайтыны: A) сөз қорын тексеру B) дыбыс айтуын тексеру C) логикалық ойлау қабілетін тексеру D) дыбыс комплекстерін қолдану ерекшеліктерін анықтау E) сөз жасам дағдыларын анықтау *****
115. Сөз түсінігін анықтауға арналған тапсырма: A) бастаған сөйлемді анықтау B) суреттегі заттарды атау C) суреттерді топтастыру D) атаған іс-әректті анықтау E) көрсеткен іс-әрекет бойынша сөйлем құрау ***** 116. Сөз түсінігін дамытуға бағытталған тапсырма: A)“ш” дыбысын естісең қолыңды көтер B) суретті дұрыс ата: сағат, мысық, қас C) қойды көрсет, қойларды көрсет D) үй жануарларын ата E) суреттегі заттарды ата *****
117. Сөз қорын дамытуға бағыттылған тапсырма A) жұмбақ шешу B) мен бастаймын, сен жалғастыр ( қой, сиыр,…..) C) мәтін таңдап, сұраққа жауап беру D) “керісінше” ойыны E) “суретші нені ұмытты?” ойыны ***** 118. Дыбыстық талдауға дайындық кезінде қолданатын көрнекілік: A) сызба B) кесте
C) Эльконин карточкасы D) жолақша E) түрлі-түсті фишкалар *****
119. Логопед сауат ашуға дайындау кезеңінде оқу дағдыларын қалыптастыруда мына тапсырмаларды қолданды, не келіспейді A) берілген дыбыстардан буын құрау B) кеспе әріптерден буын, сөз құрау C) дыбысты қосу арқылы сөз құрау D) логопед айтған сөйлемді, суретті пайдаланып керекті сөзді қосып сөйлемді аяқтау E) ретсіз буындардан сөз құрау 120. Қазақстанда кім ЖСТД балаларының дисорфографиясын алдын алу, түзету жұмысын ұйымдастыруды қарастырады? A) Г.С. Оразаева B) Қ.Қ. Өмірбекова C) И.А. Денисова D) М.С. Грушевская E) З.А. Мовкебаева ГЛОССАРИЙ Аграфия (гр.т.grapho – жазу) – сөйлеу қабілетінің түрлі кемшіліктеріне байланысты жазу қабілетінің бұзылуы. Алексия (грек тілінен leis-оқу)- бас миының зақымдалу салдарынан оқу қабілетінің жойылуы. Ол жазу қабілетінің жойылуымен (аграфиямен) және сөйлеу тілінің бұзылуымен тығыз байланысты. Анамнез (грек т. anamnesis- еске түсіру)- ауру адамның тұрмыс жағдайы және оның сыртқатының басталу себебі мен даму барысын білдіру туралы мағлұмат. Анартрия ( гр.т.arthroo-буын) – сөйлей алмау. Анартрия дизартрияның ауыр түрі. Дыбыс жарғақтарын қозғауға қатысатын еттің салына байланысты сөйлеу қабілетінен толық айырылу. Анализатор- сыртқы және ішкі дүниенің күрділі тітіркендіргешерін жеке элементтерге ажыратып, яғни талдау ( анализ) жасайтын нервтік механизм. Аппарат (гр.т. apparatus) – адамның, жануар мен өсімдіктің организмдеріндегі ерекше бір қызметті атқаратын мүшелердің жиынтығы (мысалы, ас қорыту аппараты, артикуляциялық аппарат). Артикуляция (лат.т. articulare - бөлшектеу, айықындап анық айту) – сөйлеу тілі мүшелерінің дыбыстарды айтқан кездегі қажетті орнымен іс-қимылдары, атқаратын қызметтері. Афазия (гр.т. phasis - сөйлеу тілі) – жартылай немесе толығынан сөйлеу қабілетінен айырылу. Мидың жарақаттануынан, мидағы абсцесс, энцефалит ауыруларының негізінде пайда болады. Белсенді сөз қоры- сөйлегенде жиі пайдаланатын сөздер. Билингвизм ( лат.т.-lingua- тіл) – екі тілде бірдей сөйлеу. Брадилалия (гр.т.-lalia -сөйлеу) –cөйлеудің баяулауы. Брока орталығы – сөйлеу тілінің моторлық жағын ұйымдастыруын қамтамасыз ететін, бас миының сол жақ жартысында орналасқан бөлігі. Вернике орталығы – ми қыртысындағы сөзді қабылдау орталығы. Дизартрия – сөйлеу барысында көбінесе сал ауруына, түйілуге, гиперкинезге байланысты сөзді анықтап айта алмау, яғни артикуляцияның бұзылуы Дисграфия- жазудың қабілетінің жартылай бұзылуы. Дислалия (гр.т. dis- бұзылу, lalia - сөйлеу тілі) – тіл мүкістігінің ең көп тараған түрлерінің бірі. Дислалаия адамның есту қабілеті дұрыс дамыған кезіндегі және сөйлеу тілі аппаратының нервтенуі сақталған жағдайындағы дыбыстардың бұзылып айтылуымен айқындалады. Дислексия- оқу процесінің жартылай бұзылуы Дизорфография - қажетті ережелерді білуіне қарамастан, орфографиялық дағдылары қалыптасып, меңгере алмаудың салдарынан жазуда байқалатын тұрақты, ерекше қателердің түрлері.(А. Н. Корнев бойынша) ЖСТД - жалпы сөйлеу тіл дамымауы. Есту қабілеті мен ой-өрісі әдеттегідей дамыған балалардың дыбыстық, мағыналық жағына қатысты сөйлеу тілі құрамының компоненттерінің бұзылуынан болатын әртүрлі күрделі тіл кемістіктері. Иттерация (лат.т. iteratio-қайталау) - сөйлеу тіліндегі сөздерді кідірусіз қайталау. Коррекция (лат.т.corregere- түзету) - балалардың психофизикалық дамуындағы кемістіктерді түзетуге бағытталған дефектология саласындағы қолданатын тәсілдердің ең маңызды түрі. Компенсация (лат. т.compenso-теңестіру, қалпына келтіру) - организмнің қандай да болмасын бір қызметі жойылғанда немесе бұзылғанда басқа мүшелердің көмегі арқылы қызметтердің қайта құрылуы, қалпына келтіруі, күрделі, көп сатылы процесс. Компенсацияда орталық жүйке жүйесі маңызды роль атқарады. Жеткілікті қалыптаспаған және бұзылған сөз және сөзсіз функциялардың дамуы мен қалпына келтірілуі арнайы логопедиялық ықпал жүйесі негізінде іске асады. Осы ықпал барысында компенсация қалыптастырылады. Логопатия (гр.т.pathos –ауру, азап шегу) – тіл мүкістіктерінің жалпы атауы. Логопедия ( paideia- тәрбиелеймін, оқытамын) – сөйлеу тілі, оның дамуының бұзылуын зерттейтін және оны арнайы оқыту мен тәрбиелеу тәсілдерін қолдану арқылы түзетуі мен болдырмауын қарастыратын ғылым. Логопедиялық ықпал - сөйлеу әрекетінің бұзылыстарын орнын басуға (компенсация) және түзетуге (коррекция) бағытталған педагогикалық процесс. Нейролингвистика –сөйлеу тіліне және оның айтылу құрылысына қатысты орталық нерв жүйесінің процестерін зерттейтін ғылымның бір саласы. Онтогенез (гр.т.on, ontos – болмыс, тіршілік)- тіршіліктің пайда болукезінен аяқталуына дейінгі өзінің өзгеріске ұшырауын қамтитын организмнің дербес дамуы. Палатализация (гр.т.palatalisation - жіңішкірейту) – арикуляциясын қосымша қатыстыру жолымен тілдің ортаңғы үстін таңдайға көтеру арқылы дауыссыз дыбыстарды жіңішкертп айту тәсілі. Паралич (гр,т.paralyo- әлсіреу) – нерв жүйелерінің зақымдалуынан бұлшық еттердің немесе бұлшық ет жиынтықтарының қимылдап әрекет ету қызиетінен толық айырылып жансыздануы, садануы. Парез (гр.т.paresis- әлсіреу) - нерв жүйелерінің зақымдалуынан бұлшық еттердің немесе бұлшық ет жиынтықтарының қимылдап әрекет ету қызиетінен айырылып жансыздануы, жартылай жансыздануы. Полиморфты дислалия – артикуляция аппаратындағы іс-қимылдары ұқсас айтылатын екі немесе бірнеше топтағы дыбыстардың жинақталған мүкістіктері. Ринолалия (гр.т. rhinos - мұрын, lalia - сөйлеу тілі) - сөйлеу тілі аппаратының анатомо –физиологиялық ақаулығына байланысты дауыстың әуезділігі мен дыбыстардың айтылуының бұзылуы. Дыбыстар мұрындық реңкімен айтылады. Сөйлеу аппараты – тіл дыбыстарын айтуға қатысатын екі бөліктен тұратын (орталық және шеткі) мүшелер жүйесі. Сөйлеу тілі бұзылуының симптомы – сөйлеу әрекетінің қандай болса да бұзылыстың белгісі (көрінісі). Сөйлеу тілі бұзылуының симптоматикасы - сөйлеу әрекетінің бұзылыстар белгілерінің жыинтығы. Сөйлеу тілі бұзылуының механизмі дегеніміз сөйлеу әрекетінің бұзылыстарының пайда болуы мен дамуын қамтамасыз ететін процестер мен операциялардың жұмысындағы ауытқулар болып табылады. Сөйлеу тілі бұзылуының патогенезі - сөйлеу әрекетінің бұзылыстарының пайда болуы мен дамуын қамтамасыз ететін патологиялық механизм. Сөйлеу тіл кемістігінің құрылысы деп осы бұзылыстың сөз және сөзсіз симптомдарының жиынтығын (құрамы) білеміз. Сөйлеу тілінің бұзылуында бастапқы, біріншіреттік және екіншіреттік бұзылыстар ажыратылады. Сөйлеу тілінің екінші реттік бұзылған компонентерін педагогикалык түзету жұмыс арқылы қалпына келтіруге болады. Бастапқы бұзылыстарды қалыптастырған жағдайда олар өз бетімен жойылуы да мүмкін. Сөйлеу тілі кемістігін түзетуде «логопедиялық ықпал», «коррекция», «компенсация», «дамыту», «оқыту», «тәрбиелеу», «қайта тәрбиелеу», т.б. терминдер кездеседі. Тахилалия (гр.т.tachys – тез, жылдам) – дұрыс сөйлеу ырғағының бұзылуы; өте жылдам сөйлеудің салдарынан сөйлеушінің сөзі түсініксіз болады. Тұтықпа – сөйлеу мүшелерінің бұлшық еттерінің тырысу салдарынан сөйлеудің ырғақтылығы мен жылдамдылығының бұзылуы Тремор – аяқ- қолдың, саусақ – бармақтардың, дауыстың, тілдің еріксіз ырғақты тербелісі. Уранопластика – таңдайдың жырығын жабатын пластикалық операция. ФФЖ - фонетикалық-фонематикалық жетіспеушілік. Фонемді қабылдау және айтуындағы ақаулықтардың салдарынан әр түрлі тіл кемістіктері бар балалардың ана тілінде сөйлеу жүйесінің бұзылуы.Есту қабілеті және ойлау қабілеті сақталған. Хейлопластика – еріннің ақаулығын түзететін пластикалық операция. Этиология (гр.т. aitio - себеп, logos - ғылым) – аурудың пайда болуының себебі мен шарты туралы ілім; аурудың пайда болу себебі немесі патологиялық жағдайы. 1 Хватцев М. Е. Логопедия. М., 1959, 187б. жүктеу 11,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау