I-тарау. Механика бөлімінің педагогика-психологиялық негіздері. Механика-физиканың іргетасы. Механика-физиканың бір бөлімі

Физика кештері-физикадан көпшілік кластан тыс жұмыстың тартымды да пайдалы түрінің бірі. Жақсы ұйымдастырылып өткен кеш көбінесе оқушыларға ұмытылмас әсер қалдырады да, олардың кейбіреулерінің физика мен техникаға шынайы еліктеуінің бастамасы болады.

Қызықты физика кеші әсіресе, 6-7 сынып оқушылары үшін ерекше орын алады. Бұл түсінікті де. 13-14 жастағы мектеп оқушыларын олардың қиялын баурап әкететін ғажайып құбылыстар әуестендіреді. Алайда мұғалім кешті тек бір сарынды «ғажайыптармен» ғана ұйымдастырмауы керек. Өйткені кештің негізгі принципі оның мазмұндылығында болуы керек, әйтпесе кеш тек сыңар жақ көріністермен ғана шектеліп, өзінің танымдық маңызын жоғалтуы мүмкін.

Оқушылармен істелген жұмыс формасының әртүрлілігі-қызықты физика кешінің табысты болуының қажетті шарты. Дәстүрлі қызықты тәжірибелер, атракциондар, викториналардан өзге де жұмыс формалары оқушылардың қызығушылығын тудырады, мысалы қысқа ғана қызықты физикалық әңгіме-жұмбақтар, физикалық қатесі бар әңгімелер (оны оқушылар табуы керек), сұрақтармен берілген сурет-жұмбақтар.

Егер залда отырған оқушылар тек көрермен болып қана қоймай, олар да кешке белсенді араласып отырса, онда жұмыстың мұндай формасы методикалық жағынан аса құнды болмақ.

Қызықты физика кешінде орындалатын қызықты тәжірибелердің орны бөлек. Ол тәжірибелер мүмкіндігінше техникада және тұрмыста кең қолданылатын, сондай-ақ табиғатта жиі байқалатын құбылыстың практикалық қолданылуы туралы қысқаша әңгімеленіп тұрса, кештің мазмұны арта түседі. [4]

Физика – жеке тұлғаның ақыл-ой қабілетінің көзін ашу және оның үздіксіз дамуы мен жетілуін қамтамасыз ететін пәннің бірі.

Бірақ, қазір техниканың өрлеу кезеңінде физика пәнінің мұғалімдері оқушылардың пәнге деген қызығушылығының төмендегенін айқындайды. Бұған қазіргі материалы өте қиын және кемшілігі мол оқулықтар кінәлі. Ал физиканың өзі жоғары сыныптарға өту барысында түсініксіз, қызықты емес пәнге айналды. Осы қызық және қажетті, бірақ қиын пәнді балалар жақсы көріп, қажетті екенін түсінуіне қандай жағдай жасау керек? Білім беру ісін ізгілендіру туралы жиі айтылуда. Бұл көкейкесті мәселе.

Бұны жүзеге асыратын мұғалім. Оның эрудиясы, білімінің тереңдігі, оқушының психологиясын білуі, заманына сай болуы ескеріледі. Әлем танымды. Бала бұны сәби кезінен біледі. Механиканы ол тәжірибелі болып, эмпирикалық білімімен оқи бастайды. Бәрімізге мәлім, механика ойдың аналитикалық және логикалық негізін дамытатын ғылым, бірақ мұғалім тек логикалық ойын дамытуға талап етіп баланың эмоциясын, сезімін қозғамаса, алған білімі жетіңкіремей, дүниенің заңдарын түсіне алмайды. Мұғалім сабақта жағымды психологиялық жағдай жасай білсе, бала өзін еркін сезініп, нық сенімді болып, жұмыс қабілеті жоғарылайды. Ал сабақ лайықсыз психологиялық түрде өтсе, бала өз-өзіне сенбей, пәнді жек көріп кетуі де мүмкін. Осы жағдайда бала дамымайды. Оқушылардың кішкене болса да, табыстарын көтермелеп, бейіл білдіріп, рухани қолдап отыру керек. Қазақ мақалында «Ағаш пен мұғалім жемісімен белгілі» - деп айтылады. Осылайша оқушыларға сабақта дамитын шарт жасап отырсақ, нәтижесі де жақсы болады.

Мектеп оқушылары механикалық білімді 7 сыныптан бастап ала бастайды. 7 сыныптағы физика курсының құрылымы мен мазмұнына тоқтала кетейін. 7 класқа жалпы 68 сағат берілген, аптасына екі сағат.

1. 
   Физика және Астрономия-табиғат туралы ғылым. (3 сағат).
   
2. 
   Заттың құрылысы 6 сағат.
   
3. 
   Денелердің қозғалысы және әсерлесуі. 21 сағат.
   
4. 
   Қысым. 14 сағат
   
5. 
   Жұмыс. Қуат. Энергия. 14 сағат.
   
6. 
   Резервтік уақыт. 10 сағат.
   

механикадан білімді толық игеруіне бұл сағат жетпейді. Сондықтан осы аз уақыттың ішінде оқушыларды механикаға қызықтыру үшін, олардың маңызды білім алуы үшін дипломдық жұмысымдағы әдістемелерді қолданатын болсақ, оқыту жемісті болады деп есептеймін. Механиканың әрбір бөлімін оқушыларға қызықты, түсінікті етіп жеткізу үшін жоғарыда келтірілген әдістерді болашақта қолданамын. Соның бәрін сабақта орнымен қолдансам, оқушылар менің сабағыма қызығады деп ойлаймын. Сабақта ойын элементтерін қолдануды, зертханалық жұмыс ұйымдастыруды, сапалық есептерді сабақта қолдануды, электрондық оқулықтарды сабақта қолдануды т.б. жүзеге асыратын болсақ, жақсы нәтижеге жетеміз. Менің бір ұсынысым бар: барлық физика кабинеттерінде кемі 10 компьютер болса. Себебі, лабораториялық жұмысты орындап болғаннан кейін, оқушылар оның есептеуін компьютерде дайындалған программаға салып, нәтижелерін алар еді. Бұл арқылы мұғалім де, оқушы да алтын уақыттарын үнемдей алатын еді.

Мен оқушылардан механика бөлімі бойынша тест алдым. Ондағы мақсатым- механикадан қалдық білімдерін тексеру. Зерттеу Қ.Сыпатаев атындағы техникалық лицей мектебінде, 10 сыныптар арасында жүргізілді. Жалпы қатысқан оқушы саны 57 болды.

5 алған оқушылар – 12

4 алған оқушылар – 25

3 алған оқушылар – 13

2 алған оқушылар – 7

Олар механиканы бұрын өтіп кеткен. Сондықтан тесттің бұл нәтижесі жақсы. Демек, олар механика білімін жеткілікті мөлшерде игерген. Олар «Физиканы жақсы көресің бе?» деген сұраққа 57 оқушының 54-і «Иә» деп жауап берген. Оқушылар техникалық бағытта білім алып келе жатқандықтан, бұл қорытынды оларға лайық деп есептеймін. Кейін мен мұғалім болғанда, барған сыныбымнан тест аламын. Кейін сабақ өту кезімде дипломдық жұмысымдағы әдістемелерді қолданып, біршама уақыт өткеннен кейін тестті қайтадан аламын. Сол кезде менің қаншалықты дәрежеде білім бергенімді сол тест нәтижесінен байқаймын. Оқушыларымның физикаға қызығушылығы артатынына сенемін.

1. 
   Кикоин И.К., Кикоин А.К. Физика: Учебник для 9 кл. сред. шк. –М., «Просвещение», 1994.
   
2. 
   Башарұлы Р., Морзабаева Р.Б., Тоқбергенова У.Қ., Байжасарова Г.З., Кем В.И., Кронгорт Б.А. ҚР БМЖМС 2003-2002 негізіндегі «Физика» оқу пәні бойынша білім берудің мемлекеттің жалпыға міндетті стандарты.
   
3. 
   Жарықбаев Қ. Психология. –А., «Білім», 1993.
   
4. 
   Орехов В.П., Усова А.В. Физиканы оқыту методикасы.-А., «Мектеп», 1978
   
5. 
   Әлімбекова Г.Ә. Физика пәнін халықтық педагогика тағылымдарымен байланыстыра отырып оқыту /Оқу құралы/. -А., «Литера», 2001.
   
6. 
   Чеботарева А. Оқушылардың 6-7 кластарда физикадан орындайтын өзіндік жұмыстары /Дидактикалық материал/. -А., «Мектеп», 1989.
   
7. 
   Иванова Л.А. Активизация познавательной деятельности учащихся при изучении физики : Пособие для учителей.-М., «Просвещение», 1990.
   
8. 
   Шахмаев Н.М., Шилов В.Ф. Физический эксперимент в средней школе: Механика.,-М., «Просвещение», 1989.
   
9. 
   Қойшыбаев Н. Механика /Оқулық/.-А., «Зият Пресс», 2005.
   
10. 
    Тәжібаев С. Қолданбалы механика /Оқулық/. –А., «Білім», 1994.
    
11. 
    Колосков В.С. Силы в законах Ньютона: Для обсуждения в кругу преподавателей физики средней школы.-М., 1992.
    
12. 
    Ланина И. Я. Не уроком единым: Развитие интереса к физике.-М., «Просвещение», 1991.
    
13. 
    Методика преподавания физики в 7-8 классах средней школы /Пособие для учителя/ под редакцией А.В.Усовой. –М., «Просвещение», 1990.
    
14. 
    Тарасов Л.В. Современная физика в средней школе. –М., «Просвещение», 1990.
    
15. 
    Шишкин Н.Н. Клуб юных физиков /Кн. для учителя/. –М., «Просвещение», 1991.
    
16. 
    Юфанова И.Л. Заниметельные вечера по физики в средней школе /Кн. для учителя/. –М., «Просвещение», 1990.
    
17. 
    Очков В.Ф., Пухначев Ю.В. 128 советов начинающему программисту.-М., «Энергоатомиздат», 1992.
    
18. 
    Баула В.Г. и др. Основы программирования и алгоритмические языки. –М., «Энергоатомиздат», 1991.
    
19. 
    Абрамов С.А., Гнездилова Г.Г., Капустина Е.Н., Селюн М.И. Задачи по программированию. –М., «Наука», 1988.
    
20. 
    Дегтярев Б.И. Решение задач по физике на программируемых микрокалькуляторах /Кн. для учителя/. –М., «Просвещение», 1991.
    
21. 
    Әбдрахманов Е. Қазақ мектептеріндегі физиканы оқыту методикасының кейбір мәселелері. –А., «Мектеп», 1976.
    
22. 
    Нұрбатырова Қ.Т. Физикалық оқу экспериментін жетілдірудің әдістемелік негіздері.-А; 2004.
    
23. 
    Перышкин А.В. и др. Методика преподавания физики в 6-7 кл. средней школы. –М., 1985.
    
24. 
    Құдайқұлов М., Жаңабергенов Қ. Орта мектепте физиканы оқыту әдістемесі. –А., «Рауан», 1998.
    
25. 
    Сүйеубаева Л. Есептерді шығаруда компьютерді пайдалану. ИФМ №3, 1999, 13-бет.
    
26. 
    Кеңесбаев С. Компьютерді пайдаланудың әдістемелік жүйелері // Қазақстан мектебі, № 4, 2004, 37-б.
    
27. 
    Таболдинова С. Физикадан есеп шығаруда компьютерді қолдану Математика және физика. № 4, 2003, 15-б. № 5, 2003, 61-б.
    
28. 
    Алексеева М.Н. Физикаға құмар өренге... –А., «Рауан», 2001.