I оқУ-Әдістемелік кешен жасалады және енгізілді орындаған

27

9.Еңбек даулары.

2

1

1

10.Халықаралық  еңбек  құқығы.  Жақын 

және  алыс  шетелдерде  еңбекті  құқықтық 

реттеу.

2

1

1

15

11.Әлеуметтік 

қамсыздандыру 

құқығы 

құқық  саласы  ретінде,  басқа  құқық 

салаларынан айырмашылығы.

2

1

1

12.Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы

2

1

1

13.Әлеуметтік 

қамсыздандыру 

құқығындағы  еңбек  өтілі,  оның  түрлері, 

есептеу, растау тәртібі.

2

1

1

14.Орталықтан 

еңбекке 

қабілетсіз 

азаматтарды зейнетақылық қамсыздандыру.

2

1

1

15

15.Жинақтаушы  зейнетақы  қорларынан 

еңбекке 

қабілетсіз 

азаматтарды 

зейнетақылық қамсыздандыру.

2

1

1

15

Барлығы

30

15

15

60

Дәрістер

1-тақырып. Еңбек құқығының пәні, әдісі және жүйесі.

Дәріс жоспары: 

1. Еңбек құқығының түсінігі – құқықтың бір саласы ретінде. Еңбек құқығының 

пәні.

2. Еңбек құқығының әдісі.

3. Еңбек құқығының жүйесі.

Дәріс мақсаты:  еңбек құқығының құқық саласы ретіндегі ерекшеліктерін, оны 

реттеу әдістерімен және жүйесін меңгеру.

1.Еңбек  -  бұл   еңбек  өнімін   алу   үшін    адамның   дене,  ақыл-ой,    рухани  

қабілеттерін  жұмсау арқылы  жүзеге  асатын  мақсатты  қызмет. Еңбек  дене,  

ақыл-ой    жәнерухани   қабілеттерден  туындаиды  да,   бұлардың  нәтижесінде  

материалдық,    рухани  және    санаткерлік    құндылықтар    жасалады.  Көп  

жағдайда    еңбек    бірлескен    немесе    ұжымдық    сипатты    иеленді.    Бірлескен  

еңбектің  нәтижесінде  адамдар  қоғамдық  еңбек   қатынастарына  қатысады.  

Мұндай  жағдайда  еңбектің  екі  түрін  ажыратып  алған  жөн:  өз   игілігіне  

бағытталған    жеке   еңбек  және   жалданбалы   еңбек.   Дәл   осы  жалданбалы  

еңбек – жұмыс  берушімен  қатынасқа  түсуді  еңбек  құқығы  реттейді. Қазіргі  

кезде  еңбек  құқығының  пәнін  қоғамдық  қатынастардың  екі  тобы  құрайды:

1. еңбек  қатынастары-  еңбек  құқығы  пәнінің  басты  элементі;

2. еңбек    қатынастарымен   тығыз    байланысты    және    солардан    туындайтын  

өзге  де  қатынастар.

28

Еңбек    құқығының    функциялары-бұл    еңбек    құқығы    нормаларының  

күшінің    негізгі    бағыттары.    Оларға    жоғарыда    аталған    реттеуші    және  

қорғаушы  функциялар  жатады.  

2.  Еңбек    қатынастарын    айқындайтын    құқық    әдістері    оларды    жүзеге  

асырудағы      мақсатқа      жету    негізі    бойынша      да        мынандай    топтарға  

бөлінеді:    өндіріс    нәтижесіне  жетуді,      жеке      еңбек    шартындағы  

міндеттемелерді      орындауды,    материалды      және      басқа    ресурстарды  

үнемдеуді, т.б.  көздеген   «ынталандыру»   әдістерінен   тұрады .

3.  Еңбек  құқығының  жүйесі  –  бұл  оның  нормаларының  құрылымы  және 

орналасу тәртібі. Ол екі бөлімнен тұрады: жалпы және ерекше бөлімдер. Жалпы 

бөлімге 

еңбекті 

қоғамдық 

ұйымдастыру 

элементтеріне 

жататын, 

қызметкерлердің  жұмыс  істейтін  ұйымдарының  аудандық  және  салалық 

тиістілігіне  қарамастан,  олардың  еңбегін  пайдалану  және  ұйымдастырудың 

жалпы  мәселелерін реттейтін  нормалар жатады.  Ерекше бөлімі  институттарға, 

еңбек құқығы қатынастарының туындау және жүзеге асырылу деңгейіне қарай 

кезектілікпен орналасатын бірыңғай нормалардың топтарына сәйкес құрылады.

Әдебиеттер:

      Негізгі әдебиеттер:

1. ҚР Еңбек кодексі. 2007

2. Айымханова Н. ҚР еңбек құқығы. – Алматы: Жеті жарғы, 2002.

3. Ахметов А., Ахметова Г. Еңбек құқығы. – Алматы: Заң әдебиеті, 2005. 

4. Хамзин А.Ш, Хамзина Ж.А, Хамзина Л.А Трудовое право РК. – Астана: 

Атамұра. 2004

Қосымша әдебиеттер:

5. Абузярова Н.А. Трудовое право РК. –Актобе, 1997.

6. Гусов. К.Н., Толкунова В.Н. Трудовое право России: Учебник. – М.: 

Юрист, 1997.

7. Уваров В.Н. Трудовое право РК. – Алматы: Изд. КАЗГЮА. 2000.

2-тақырып. Еңбек құқығының қағидалары 

Дәріс жоспары: 

1. Еңбек құқығының қағидаларының түсінігі және олардың жіктелуі.

2. Еңбек құқығының жалпы, салалық және салаларалық қағидалары.

3. Еңбек құқығының қайнар көздері және түрлері, олардың ерекше белгілері.

4. Еңбек  туралы  нормативтік  актілердің  уақытқа  қарай,  кеңістікте  және 

адамдар тобына қарай әрекет етуі.

Дәріс  мақсаты:    Студенттерге  еңбек  құқығының  қағидалары  туралы,  оның 

қайнар көздеріне қандай актілер мен ережелер жататындығын мәңгерту. 

1.Еңбек  құқықтық  реттеудің  негізгі  қағидалары-бұл  қолданыстағы  еңбек 

заңнамасының  мәнін  қысқаша  көрсететін  басты  ережелер.  Олар  осы  құқық 

саласының даму негізін  құрайды және дамуды бағыттайды. Еңбек  құқығының 

қағидалары ретінде еңбек құқығы нормаларының мәнін және мемлекеттің еңбек 

қатынастарын  құқықтық  реттеу  саласындағы  саясатының  басты  бағыттарын 

көрсететін,  қолданыстағы  заңнамада  бекітілген  негіздемелік  бастамаларын 

(идеяларын) түсінуге болады.

29

2. Әрекет ету саласы бойынша барлық құқықтық қағидаларды үш түрге бөлуге 

болады:

   -барлық құқықтық салаларының, соның ішінде, еңбек құқығына да тән жалпы 

құқықтық қағидалар (заңдылық, теңдік, демократизм қағидалары және т.б.);

   -құқық  саласының  нормаларының  ерекшеліктерін,  олардың  бағыттылығын 

көрсететін салалық қағидалар;

   -тек белгілі бір құқық саласына тән сала ішіндегі қағидалар (мысалы, халықты 

жұмыспен  қамту,  еңбек  дауларын  қарастыру  қағидалары  және  т.б.).  Кейбір 

салалық қағидалар өзінің сипаты бойынша салааралық та, яғни, екі немесе одан 

да  көп  құқық  салаларына  тән  қағида  болуы  мүмкін.  Жалпы  (салааралық) 

қағидалар  еңбекті  құқықтық  реттеуде  басты  ролге  ие.  Олар  Қазақстан 

Республикасының  Конституциясында  бекітілген  және  бұл  жайт  олардың 

жалпылық  сипатын  дәлелдейді.  Мұндай  қағидалардың  қатарынан  мыналарды 

атауға  болады:  заңдылық  қағидасы;  азаматтардың  құқықтары,  бостандықтары 

мен  заңды  мүдделерінің  мемлекеттің  мүдделерінен  үстемдік  қағидасы; 

мемлекеттік  қызметке  кіруге  тең  құқық;  қоғамдық  көзқарасты  ескеру  және 

жариялық; ұлтаралық одақтастық қағидасы.

3.  Еңбек  құқығының  қайнар  көздері  ретінде  мемлекеттің  құзіретті 

органдарының еңбек және өзге де қоғамдық қатынастарды реттеу саласындағы 

құқық  шығарушы  қызметінің  нәтижелерін  тануға  болады.  Басқаша  айтар 

болсақ,  еңбек  құқығының  қайнар  көздері-бұл  жалданбалы  қызметкерлердің 

еңбегін  пайдалану және  ұйымдастыру жөніндегі  қатынастарды,еңбек  нарығын 

реттейтін  нормативтік  құқықтық  актілер.  Нормативтік  құқықтық  актілер  екі 

түрге  бөлінеді:негізгі  және  туынды.  Еңбек  заңнамасы  саласындағы  негізгі 

нормативтік  құқықтық  актілерге  ҚР  Конституциясы,конституциялық  заңдар, 

еңбек  туралы  жекелеген  заңдар,  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 

нормативтік құқықтық жарлықтары, ҚР Үкіметінің, Конституциялық Кеңесінің 

және  Жоғарғы  Соттың  қаулылары,  министрліктердің  және  өзге  де  орталық 

мемлекеттік  органдар  басшыларының  нормативтік  бұйрықтары,  еңбек 

мәселелері  жөніндегі  мемлекеттік  комитеттердің  және  өзге  де  орталық 

мемлекеттердің  органдардың  нормативтік  қаулылары,  мәслихаттар  мен 

әкімдердің  еңбекті  ұйымдастырудың  жергілікті  мәселелері  жөніндегі 

нормативтік шешімдері жатады.

4.ҚР  Еңбек  кодексі  Қазақстан  Республикасының  аумағындағы  еңбек 

қатынастарын  реттейді.  Егер  Конституцияда,  заңдарда  және  Қазақстан 

Республикасының  бекіткен  халықаралық  шарттарда  өзгеше  көзделмесе, 

кодекстің күші Қазақстан Республикасының аумағында еңбек қызметін жүзеге 

асыратын  шетелдіктерге  және  азаматтығы  жоқ  адамадарға  да  қолданылады. 

Қазақстан  Республикасының  аумағында  орналасқан,  құрылтайшылары  немесе 

меншік  иелері  (толығымен  немесе  ішінара)  шетелдік  заңды  немесе  жеке 

тұлғалар  болып  табылатын  ұйымдардың  қызметкерлеріне  Қазақстан 

Республикасының Еңбек кодексі қолданылады. 

Әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

1. ҚР Еңбек кодексі. 2007

2. Айымханова Н. ҚР еңбек құқығы. – Алматы: Жеті жарғы, 2002.