Тренинг: «Түсіністікке үйренеміз»

1. 
   «Қимылдарды көшіру» сергіту жаттығуы.
   
2. 
   Ақпараттық блок: «Үш мүсін».
   
3. 
   «Бип» жатттығу.
   
4. 
   «Ғажайып қолданыс» жаттығу.
   
5. 
   «Жүректен жүрекке» ойын—жұмбақ.
   

1. 
   «Қимылдарды көшіру» сергіту жаттығуы. Қатысушылар шеңбер жасап тұрады.
   

Ойынның психологиялық мәні: қатысушылардың белсенділігін арттыру, байқағыштық қабілеттерін дамыту, топ жұмысына қызығушылықтарын арттыру.

Талқылау:

• 
  Жаттығуды орындағанда қандай әсерде болдыңыздар?
  
• 
  Жаттығу қиынға соқпады ма?
  

2. 
   Ақпараттық блок: «Үш мүсін». Тыңдаушыларға ежелгі аңыз-әңгіме ұсынылады:
   

• 
  Бұрынғы өткен заманда қытай императоры мен хан дос болыпты. Екеуінің
  

Қатысушылар бір-біріне өте жақын аралықта шеңбер құрып отырады. Бір қатысушының көзін байлап ортаға жібереді. Ол 2-3 рет айналып, шеңбердегі бір қатысушының аяғына отыруы тиіс. Аяқтың иесі «БИП» деген дауыс шығарады. Ал көзі жұмулы қатысушы дауыс кімдікі екенін табуы тиіс. Дұрыс тапқан жағдайда екеуі орындарын ауыстырады, ал дұрыс таппаса, ойын ары қарай жалғасады. Жаттығуды ойынға қатысушылардың қызығушылығы бәсеңдегенше жүргізуге болады.

Талқылау:

• 
  Дауыс иесін табу оңай болды ма? Неліктен?
  
• 
  Қатысушылардың аяқтарынан кім екенін сеінуге бола ма?
  

Қатысушыларды бірнеше топқа бөліп, оларға қолдарында бар заттарды басқа

мақсаттарда қалай қолдануға болатынын анықтау туралы тапсырма беріледі. Әр топқа 10 минут уақыт беріледі. Бір-бірінің айтқандарын қайталауға болмайтынын ескерткен жөн. Идеяны айтқаны үшін – 1 ұпай, ал көрсетіп бергені үшін – 2 ұпай беріледі.

Талқылау:

• 
  Топта ролдер қалай бөлінді?
  
• 
  Идеяны ұсынуда кім басымдық танытты?
  
• 
  Бір-бірлеріңізге олдау көрсете алдыңыздар ма?
  

6. 
   «Жүректен жүрекке» ойын—жұмбақ. Қатысушылар шеңбер жасап тұрып, бір
   

Әрбір адам өз бетінше қандай да бір жағдайды немесе құбылысты басынан кешіреді. Бұл жағдай біреуді қайғыртса, екінші біреулерде немқұрайдылықты тудырады, үшінші біреулер ашу шақыруы мүмкін. Мұндай психологиялық жағдайлар кез-келген адамның басынан өтеді. Егер қайғырған адамға өзінің қайғысын қандай түспен көрсетер едің деген сұрақ қояр болсақ, бірінші адам көгілдір, екінші біреу сұр түспен, үшінші адам тағы да басқа түстермен белгілеуі мүмкін. Әдістеме бойынша түстерге мына төмендегі анықтамалар беріледі:

Қызыл түс. Күшті эмоциялар: махаббат, жек көру, ашу, қорқыныш.

Сәбіз реңді түс. Тынышталу. Ішкі тепе-теңдік.

Сары түс. Тұрақсыз көңіл. Өзінің көңіл-күйін баршаға білдіру сезімі. Қызықты және күлкілі оқиғаларды еске түсіру.

Жасыл түс. Сағыныш сезімі. Немқұрайлық. Зерігу.

Көгілдір түс. Жеңіл қайғы. Армандау. Аутизм.

Көк түс. Түсініксіз қайғы. Мазасыздану. Тынышсыздану. Ұйқысыз түн.

Күлгін түс. Қатерге бас тігу. Құпиялық. Біреуді алдау сезімі.

Сұр түс. Қызық емес нәрсе. Немқұрайлық.

Қоңыр түс. Жасанды белсенділік.

Қара түс. Қайғылы бір нәрсені еске түсіру, жағдай, қайғылы жағдайды бастан кешіру.

Ашық түстер.

• 
  ашық жасыл: өмір қуанышын сезіну;
  
• 
  ашық қызыл: қандай да бір жақсылықты күту;
  
• 
  ашық сары: күтпеген қуаныш;
  
• 
  сирень түсті: кереметті, ғажайыпты күту.
  

1. 
   Маған ғылыми-көпшілік әдебиеттерден гөрі, көркем әдебиеттер оқыған ұнайды.
   
2. 
   Мен кейде 2-3 кітапты бірден оқимын.
   
3. 
   Оқып жаткен кезде кейбір цитат және нақыл сөздерді жазып аламын.
   
4. 
   Мені классикалық әдебиеттен қарағана детективті әдебиет қызықтырады.
   
5. 
   Мен теледидар көре отырып, кітап оқимын.
   
6. 
   Мен «Әлемге әйгілі адамдар өмірі» туралы кітап бөлімдерін оқығанды ұнатамын.
   
7. 
   Әдетте, мен кітап оқитын алдын, қандай кітап оқу керектігін жоспарлаймын.
   
8. 
   Мен білімімді көтеру үшін, менде жігер жеткіліксіз.
   
9. 
   Абстрактілі түсінік дамыған адамдар үшін ғана.
   
10. 
    Философиямен айналысу керек.
    
11. 
    Қиын тапсырма ақылды дамытады.
    
12. 
    Мен өздігімнен және үнемі өз білімімді жетілдіремін.
    

Кілті: 5, 8 сұрақтардағы «жоқ» жауабына және қалған сұрақтардың «ия» жауабына 1 ұпай беріледі. Егер ұпай саны көп болса онда оқушының таным қажеттіліктерін жоғары болғаны.

1. 
   Сабақтан тыс қандай іспен айналысқанды ұнатасың?
   
2. 
   Кітап оқығанды ұнатасың ба? Қандай кітап және не туралы?
   
3. 
   Қандай пәнді ұнатасың?
   
4. 
   Қандай үйірме, секцияларға қатысасың?
   
5. 
   Өмірде немен айналысқанды ұнатасың?
   
6. 
   Сабақта қай пәнді көп оқисың?
   
7. 
   Сен не туралы көп білгің келеді?
   

1. 
   Табиғат – бұл ...
   
2. 
   Адам – бұл ...
   
3. 
   Мәдениет – бұл ...
   
4. 
   Мемлекет – бұл ...
   
5. 
   Экономика – бұл ...
   
6. 
   Саясат – бұл ...
   
7. 
   Дін – бұл ...
   

1. 
   Сенің айналаңда наша қолданатын адам бар ма?
   

ә) жоқ в) білмеймін

2. 
   Сенің айналаңда ішімдік қолданатын адам бар ма?
   

ә) жоқ в) білмеймін

3. 
   Мен наша қолданып көргенмін.
   

4. 
   Мен ішімдік ішіп көргенмін.
   

5. 
   Сіз ішімдік, наша және токсиконды заттар туралы білесіз бе?
   

ә) ақпарат білемін в) мені бұл қызықтырмайды

6. 
   Егер белсеңіз, кімдер арқылы?
   

ә) мұғалімдерден, тәрбиешілерден в) бұқаралық ақпарат құралдарынан

7. 
   Мен темекі шегемін.
   

ә) жоқ

8. 
   Сен қалай ойлайсың, не үшін жасөспірімдер наша қолдануға барады?
   

ә) туындаған мәселені уақытша ұмыту ниетімен

б) топта «ақ қарға» болмас үшін

в) абыройы биік болу үшін

г) достарының құрығында болмас үшін

д) ол туралы түсініктің жоқтығынан

е) өзіндік шешім қабылдайтындығын көрсеткісі келеді.

9. 
   Егер Сен досыңның наша қолданатынын білсең, не істейсің?
   

ә) қарым-қатынасты үземін

б) милицияға хабарлаймын

в) бұдан кейін оны қолданбау керектігіне сендіремін

г) өзімде көргім келеді.

Д) әркім өзіне жауап берцу керек деп қоя саламын.

10. 
    Сен қалай ойлайсың, егер сенің тобың наша қолданса, оларға ерер ма едің?
    

11. 
    Сен өз денсаулығыңды қадағалайсың ба?
    

1. 
   Аты-жөнің___________________________________________________
   
2. 
   Отбасыда неше жан бар және кімдер?____________________________
   
3. 
   Сенің алға қойған мақсатың қандай?_____________________________
   
4. 
   Мектепте қандай пәндер ұнамайды, неге?__________________________
   
5. 
   Қандай пәндер ұнайды және несімен?_________________________
   
6. 
   Мектепте өтілетін қандай шараларға қатысасың?__________________
   
7. 
   Сабаққа қанша уақыт дайындаласың, қай мезгілде?__________________
   
8. 
   Сенің достарың кімдер, олардың қандай болғанын қалайсың?_________
   
9. 
   Арақ ішіп көрдің бе, қай кезде?__________________________
   
10. 
    Темекі шегіп көрдің бе, ұнайды ма, ұнамайды ма?___________________
    
11. 
    Нашақорлық дегенді қалай түсінесің? Өзің қолданып көрдің бе?_______
    
12. 
    Өмірге көзқарасың қандай?__________________________
    
13. 
    Жанұяда кіммен көп сырласасың? (әкеңмен, анаңмен, ағаңмен, әпкеңмен т.б.) _____________________________________________________
    
14. 
    Өзің туралы көзқарасың қандай?______________________________
    
15. 
    Адамгершілік деген ұғымды қалай бағалайсың?_____________________
    
16. 
    Оқушы қандай болу керек?____________________________________
    
17. 
    Мектептегі ережелер ұнайды ма, әлде ұнамайды ма? Не себептен?____________________________________________
    
18. 
    Қандай тақырыптағы кітаптарды (газет-журналдарды) оқисың?_______________________________________________________
    
19. 
    Ата-анаңмен жиі ұрсысасың ба? Не себептен?_______________________
    
20. 
    Болашақта қандай мамандық иесі болғың келеді?_____________________________
    

а) кітап оқу;

ә) теледидар көру;

б) компьютерлік жұмыстар және ойындар;

в) техникалық заттар мен қолөнер бұйымдары;

г) бос серуендеу.

1. 
   Отбасы құрамы, саны: _____________________________________
   

Туған жылы:____________________________________________________

Қызметі, жұмыс орны:____________________________________________

ә) Анасының аты-жөні:__________________________________________

Туған жылы:____________________________________________________

Қызметі, жұмыс орны:____________________________________________

б) Отбасы мүшелері (аты-жөні, туған жылы, қызметі):_____________

Ағасы__________________________________________________________

Әпкесі_________________________________________________________

Інісі___________________________________________________________

Сіңлісі (қарындасы)______________________________________________

2. 
   Отбасы бюджеті:
   

3. 
   Тұрмыс жағдайы:
   

Б) орташа (80-40%)

В) төмен (40-10%)

4. Баланың оқуына және демалуына жағдай жасалған ба?

А) Ия

- кітапхана.

- телевизор.

- саяжай.

- машина.

- компьютер.

1. 
   Тәрбиелеу ісіне қандай әдістерді көбірек қолданасыз?
   

ә) талап етушілік;

б) сендіру;

в) жазалау;

г) мадақтау.

2. Сіздің отбасыңызда балаға талап етушілікте ынтымақтастық, ауызбірлік сақталады ма?

а) ия;

а) мақтау;

ә) отбасы мүшелері бірауыздан баланың жақсы қылықтарын, жаңа кітап, ойыншық сатып алғанда мақтау;

4. Баланы тәрбиелегенде күш қолданасыз ба?

а) ия;

б) әркезде.

а) ия;

б) әркезде.

а) ия;

б) әркезде.

а) ия;

б) әркезде.

а) ия;

б) әркезде.

а) жеке өзім;

ә) әкесімен;

б) көршілермен;

в) туған-туыстарымен;

г) педагог-психологпен, әлеуметтік педагогпен;

д) сынып жетекшісі немесе пән мұғалімдерімен.

10. Бала тәрбиелеуде мектепке қояр талабыңыз бен ұсынысыңыз:__________________________________________________
Ойындар

“Кім екенін тап” ойыны

Әрбір адам өзінің аты-жөнін көрсетпей, өз-өзіне психологиялық мінездеме жазады. Өзінің ұнамды-ұнамсыз қасиеттерін жазуы керек. Бұл мінездеме жазылған беттерді жетекші жинап, араластырады да, арасынан біреуін алып, дауыстап оқиды. Топ мүшелері мінездеменің иесін табу керек.

“Шөлдеу” ойыны

Балалардың қолдары шынтақтан қозғалмайды. Балалар өздерін “ыстық шөп” даладамыз деп елестедеді, қатты шөлдейді. Бір кезде тостағандарға құйылған суға кездеседі. Енді осы суды ішуге амал табулары керек.

“Алып” ойыны

Екі бала қатар тұрады, біреуінің сол аяғын екіәншісінің оң аяғын байлайды, сөйтіп, бір белгіленген жерге барады. Немесе: үш, төрт, т.б. балаларды бірге байлайды, сосын олар бірге жүруге тырысады (бақаға ұқсап секіреді).

“Көпір” ойыны

Еденге бормен “көпір” (түзу) сызылады. Екі топ бір-біріне қарсы шыққан балалар “көпірден” құлап қалмай өтуі керек. Балалар бір-біріне көмектесіп, орындарын ауыстырып, бір-бірін өткізіп жіберулері керек.

“Көңіл-күйімізді жаттықтыру”

Жүргізуші: Бүгін мен сендерді актер болуға үйретемін. Мен сендерге нені көрсетіңдер десем, соны бет-әлпеттеріңмен бейнелейсіңдер.

1. 
   Қабағы түйілген, ашулы адамның кейпі;
   
2. 
   Қасқырдан қорыққан қоянның, ұядан түсіп қалған балапанның, мысықтан қорыққан тышқанның, иттен қорыққан баланың бет-әлпеті;
   
3. 
   Жылап тұрған адамды көрсету;
   
4. 
   Жәй күліп тұрған адамды және қатты күліп тұрған адамды көрсету;
   
5. 
   Өлең айтып тұрған адамның сезімін көрсете білу
   

• 
  Мұғалім мен оқушылар арасында жылы қатынас тудыру;
  
• 
  Оқушыларды әртүрлі адамгаршілік қасиеттермен таныстыру;
  
• 
  Оқушыларға мейірімділік пен қатыгездікті айыра білукге, жақсы қылықтарды үйренуге, жаман қылықтардан аулақ болуға үйрету.
  

“мен және айна”, “Құпия сурет”.

Жетекші топ мүшелеріне арнап сұрақ даярлайды. Топқа аяқталмаған сөйлем әдістемесі бойынша сөйлемді аяқтау тапсырылады. Топтың әрбір мүшесі ортадағы жәшіктен қағазды кезектесіп алады, онда жазылған ойды аяқтау керек.

“Жақсы қасиет” деп ------------------------------?

“Жаман қасиет деп”-------------------------------?

Адамдардың бойындағы қасиеттер------------?

Ақылсыз болу деп ---------------------------------?

Ақылды болу үшін не істеу керек--------------?

Түйін. Оқушылар өз ойын айтуға дағдыланды, ой-пікірі қалыптасты. Тез ойлап, шешім шығара білуге, шын көңілден жауап беруге үйренді.
“Бала тәрбиесі” тесті

Анықтама: Сіздің назарыңызға әр баланың күнделікті тұрмыс-тіршілігінде кездесуі мүмкін 10 жағдай берілген. Ата-ана ретінде сіздің бұл жағдайларға көзқарасыңыз қандай? Яғни әрбір сұрақтан кейін берілген жауап нұсқауларыңыз сіздің тәрбиелеу әдістеріңізге сәйкес келгенін белгілеңіз. Іске сәт!

1. 
   Сіздің балаңыз өте бұзық және төбелесқұмар делік. Күн сайын үйге киімі
   

а) не болғанын сұрап, киімдерін тігіп, жуып, жараларының күтімін жасайсыз;

ә) балаңызға көмек бересіз, бірақ бұзақылықтарының жақсылық әкелмейтіндігі, бір күні соның азабын көретіндігі туралы қайта-қайта айтып, балаға ұрсасыз;

б) оған тіпті қарамайсыз, өзінің мәселелерін өзі шешу керек.

2. 
   Балаңыздың жақын достары бар, бірақ олар жақсы тәрбие көрмеген, бұзық балалар. Сіз:
   

ә) балаларды үйге шақырып, оларды ықпал етуге шақырасыз;

б) балаңызға достарының жаман жақтарын түсіндіріп, өзіне жаман үлгі болғандығын айтасыз.

3. 
   Балаңыз ойын ойнағанды жақсы көреді, бірақ ешқашан ұтылғысы келмейді. Сіз:
   

ә) жеңілуді үйренгенше онымен ойнамайтыныңызды айтасыз.

б) балаңыздың жеңілуді ұнату үшін әдейі ерекше жағдайлар жасайсыз.

4. 
   Балаңыздың белсенділігі соншама, күніне 24 сағат ойнап жүгіріп жүре береді. Ұйқтауы керек болсада жатқысы келмейді. Сіз:
   

ә) қалаған уақытында жатуына рұқсат бересіз, бірақ таңертең белгіленген уақытта тұруын тексеріп тұрасыз;

б) ұйықтайтын уақыт келгенде баланы жатуға зорлап, мұны ереже қылуға тырысасыз.

5. 
   Балаңыз өзіне қатысты болсын, болмасын күнін азаннан кешке дейін теледидар қараумен өткізеді. Сіз:
   

ә) теледидар қарау үшін белгілі уақыт бөлесіз, бірақ не қараса да бала өзі таңдайды; б) теледидарды өшіріп тастайсыз.

6. 
   Балаңыз жеткілікті дәрежеде дөрекі, сөзге әуес делік. Тіпті мұндай құлқымен айналасындағы адамдардың мазасын алады. Сіз:
   

ә) дөрекі іс-әрекет жасауына тыйым салып, бұзақылығына жаза бересіз;

б) жақсы іс-әрекеттерін қайталау үшін мақтап, мәпелейсіз;

7. 
   Балаңыздың жасы әлі кішкентай болса да қыздарға /ұлдарға/ қырындауын бастаған. Сіз:
   

ә) мұның тек балалық махаббат болғандығын ойлап, қарсы шығасыз;

б) балаңызға махаббат түсінігін айқындап түсіндіріп, әйел мен ер адам арасындағы қарым-қатынастардың қандай болуы керек екендігін жақсылап түсіндіріп бересіз.

8. 
   Басқа балалар сіздің балаңыздың артынан қалмайды: оны ұрады. Мазақтайды т.б. делік. Сіз:
   

ә) бұл балалардың ата-аналарымен кездесіп сөйлесесіз;

б) балаңыздың мұндай балалармен кездеспеуі үшін мүмкіндік жасайсыз.

9. 
   Сіз үлкен қызыңызға немесе ұлыңызға барлық мүмкіндіктерді жасайсыз. Бірақ ол соған қарамастан еш нәрсенің қадірін білмей, кішкентай бауырларына айқайлайды. Сіз:
   

ә) балаңызға одан әрі көп көңіл бөлуге тырысасыз;

б) тіпті араласпайсыз.

10. 
    Егер балаңыз дөрекі іс-әрекет жасап, басқаларды түсінбей, бөтен балаларға тиісетін болса, Сіз:
    

ә) оған көбірек көңіл аударып, проблемаларын түсінуге тырысасыз;

б) күш пен зорлықты тақырып еткен киноларды қарауына тыйым саласыз.

Рахмет