Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 97/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) тамын) бұл мәселеге әлі үстірт қарап  жүрміз», – деп «қазақ әдебиеті өзі нен- өзі үлгі алатын дәуірге жеткен жоқ»  деген пікірге қарсы шығады [33].  Бұл жөнінде Қ. Кемеңгеров: «Ауыз- ша айтылып жүрген халық әдебиеті  көшпелі шаруаның, рулық қоғамның  айнасы болды. Ұзақ заманның ішін- де халық әдебиеті кемеліне жет ті», – деп білген болатын [34]. С. Са- дуақасов осы ойды жалғастыра оты- рып: «Қазақ әдебиеті өткенінен де,  қазіргі халінен де үлгі-тәжірибе ала  алады, өзінен өзі үлгі алатын дәуірге  әбден жетті. Тегінде өзінен өзі үлгі  ала алмайтын әдебиет болуға тиіс  емес. Өткенді ұмытып, өткеннің бә- рін мансұқ қылып тастағанда, жаңа  қайдан өспекші? Сондықтан біз ескі  мұрадан жерімейміз. Ескі мұраның  жарайтынын аламыз, жарамайтыны  қалады», – деп кең орын теуіп келе  жатқан маркстік-лениндік әдіснама  талаптарына сай ғылыми жаңаша  тұжырым білдірді. Қазақ кеңес әдебиетінің бет- бағдары туралы толымды пікір айта  бастаған сын мақалалар мен әдеби  мұраны игеру, зерттеуге байланыс- ты әдебиет тарихын жазу пробле- масын көтере бастаған ғылыми  сипаттағы осы мақалалардың әдеби- теориялық және әдеби-тарихи тал- даулар жасауға ұмтылуынан қазақ  әдебиеттану ғылымының туу кезеңі  жалғаса түскенін байқаймыз. Әрине, бұл мақалаларда көте- рілген мәселелердің шын мәніндегі  ғылыми-зерттеу дәрежесінде тексе- рілуі мен әдебиет туралы ғылым қа- лыптасуының күрделі процесі әлі ал- да еді. Дегенмен, бұл процеске ал ғаш- қы дәнді еккен, соқпақ басы болған  осы мақалалар екенін аңғармау ағат- тық болар еді. Олар фольклористика  ғылымының қалыптасу тарихындағы  болашақ зерттеулердің негізіне бар- лау жасады. Бұл айтылғандар фольклорта- нудың өзекті мәселелерінің ғылы ми- зерттеу сипатындағы мақалаларда  ғана көрінген келбеті болса, оны  монографиялық тұрғыда тексерудегі  құнды еңбектер де осы 1920 жылда- ры жазылды. Бұл жолдағы алғашқы  бастаманы салған М. Әуезовтің  1927 жылы шыққан «Әдебиет тари- хы» атты еңбегі болды. М. Әуезов  «Әдебиет тарихында» сол кездегі  фольклортану саласындағы әр түр- лі мақалаларда айтылып жүрген ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірді бір  жүйеге салып берді. Еңбектегі кейбір  топшылаулар мен тұжырымдарда  «бірыңғай ағым теориясының», кей- де «тұрпайы социологизмдік» көзқа- растың кездесіп қалуы да сондықтан. М. Әуезов ХХ ғасыр басында- ғы фольклортану саласындағы ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірді жал- ғас тыра отырып, өз үстемдігін құ- руға ұмтылып жатқан маркстік- ле ниндік әдіснама принциптері  Ре по зи то ри й Ка рГ У 114 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз