Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 96/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) Ноғайлы дәуірлеріне бөліп, «Едіге»,  «Ер Тарғын», «Ер Сайын», «Шора»,  «Қобыланды» сияқты батырлар жыр- ларын сол кезеңдерге жатқызады.  Қобыландының тарихта болған адам  екенін дәлелдеу мақсатына бірне- ше мысалдар келтіре отырып, ба- тыр мен Құртқа образына сипаттама  береді. Осы мақаладағы бір көңіл  ау даратын бір пікір: «Қобыланды – елдің қиял қылған батыры, бұл өз  руы ның мақтанышы. Елінің қор- ғаны. Жаугерлік, тыныштық жоқ за- манда, жағалай шабыс, құба қал мақ  заманы сияқты аума-төкпе заман- да, амандықты, тыныштықты ті ле - ген ел батырды қиял қылған», – дей келіп, эпостық жырлардың та- рихи оқиғаның салдарынан туға- нымен, халық өз арман-тілегіне орай  толықтырып, өңдеп ұрпақтан-ұр- паққа жеткізетініне тоқталады. «Зерт- теу әдістерінде байқалған кейбір қай- шылықтарына қарамастан, М. Әуе- зовтің батырлар жырының шығу көзі,  оған халықтың творчестволық қа- рым-қатынасы ондағы тарихи оқиға- ның халық қиялы мен тілегіне сәйкес  суреттелуі, бірлік, елдік, патриот тық  мотивтер, жырдың кейіпкерлері, тілі  туралы айтқан топшылаулары мен  батыл байқаулары 1920 жылдар үшін  батырлар жырын зерттеудегі үлкен  жаңалық еді» [32, 176].  Теориялық, жанрлық жақтан те рең  талдауларға бара қоймаса да, 1920  жылдардың бас кезіндегі мақала- ларда фольклорлық шығармалардың  тарихилығы туралы проблеманы сөз  етуінің өзі ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің өрісін аңғарта алатын еді. Жаңа дәуірдің әдебиетін туды- ру мәселесі, оның идеялы, шы- ғармашылық бағыты қандай болуға  тиіс, ол қандай көркемдік әдіспен  өр кендеуі керек деген проблемалар  1920 жылдардың орта шенінде анық  бой көрсетті. Оның сөз болуы бір  жағынан фольклорлық мұраға да қа- тысты болды. «Кімнен үлгі аламыз» деген ке- зеңдік сауалға жауап беру барысында  дәстүр мен жаңашылдықтың тарихи  сабақтастығы кең сөз болды». Олар- да ғылыми-зерттеушілік сипат жет- пей жатқанымен, мәдени мұра тура- лы лениндік қағиданың ықпалын да  айтылғанымен, фольклорлық үлгі- лер мен атақты ақын-жыраулардың  классикалық мұрасын әділ бағалау,  одан үлгі алу, үйрену жолын наси- хаттау саласында бірталай ізденістер  болды. Сөзіміз дәлелді болуы үшін бел- гілі қоғам және ұлт қайраткері, сын- шы, әдебиетші С. Садуақасовтың  «Әде биет туралы» мақаласындағы  әдеби мұраға деген көзқарасына тоқ- тала кетелік. Автор нигилистік ба- ғытты сынай отырып: «Ескіден қал- ған мұраға біз ие боламыз ба, жоқ  болмаймыз ба? Бұл – үлкен негізгі  мәселенің бірі. Біздің көбіміз (мен біз  дегенде коммунист сыншыларды ай- Ре по зи то ри й Ка рГ У 113 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз