Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 64/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) деген автор жазған «Әдебиетімізге  көз салу» деген ғылыми-зерттеу  мақала – ғасыр басындағы аздаған  жыл дардың ішінде-ақ әдеби-та ри хи  ой-пікір ғылыми ұғымдарды мең- геруге батыл кірісе алғанына нақты  мысал. Ол көркемдік дамудағы әдеби  байланыс, озық үлгілерден үйрену  арқылы жанрлық тұрғыдан өркендеу,  тарихи сабақтастық принципіне сай  дәстүр мен жаңашылдық, әдебиет  тарихын тексеру сияқты проблема- ларды нақты көтеруінен анық таны- лады. Автор бұл мәселелерді жаңа  қалыптасып келе жатқан қазақтың  жазба әдебиетін өркендету жолын- да кімнен үлгі алуымыз керек, ұлт  әдебиетінің ендігі бағыты қандай бо- луы қажет деген сұрақтар төңірегінде  ой қозғау арқылы шешуге ұмтылған.  Бұл кезеңдегі қазақ әдебиетінің ен дігі  ұстар бағыты еуропа әдебиеті еке нін  айтып, үлгі-өнеге алу жолында ғы  еліктеу барысында әдебиетіміздің  ұлттық сипатынан айырылып қалмау  жағын ойлау керектігіне көңіл ау- дарады. Әдеби өркендеуде басқа  елдің әдебиетіне еліктеудің бол- май қоймайтын құбылыс екенін ғы- лыми дәлелдеуі ұлттық ғылыми- зерттеушілік ой-пікірде жаңалық  еке нін айтуға тиістіміз. Шағатай  әде биетіне араб, парсы әдебиетінің  ықпалын айтқан уақытта Ә. Нау- аи секілді ірі ақындардың Ширази,  Сағди, Хайям сияқты классиктер- ден үйрену арқылы өз әдебиетін  дамытқанын айтуы – бұрын кездес- пеген соны пікір. Сонымен қатар  үлгі-өнеге алу жолындағы еліктеу,  жаңашылдыққа ұмтылу барысында  әдебиеттің өзіне тән ұлттық сипат- тан айырылып қалмауы қажеттігін  ескертіп, осман түркілерінің еліктеуге  қатты ден қойып, өз әдебиетіндегі  ұлттық дәстүрлерін жоғалтуға дейін  барғанын мысалға келтіреді. Автор басқа ел әдебиетіне елік- теу мен үлгі-өнеге алудың осындай  жетекшілік және кері әсері болаты- нын дәлелдеп алғаннан кейін, қазақ  әдебиетінің не себептен Еуропадан  үйренуі керек екеніне тоқталады.  «Өйткені Еуропа мәдениетінің бар  асылы – рух сыны – дух критициз- ма, – деп жазады автор, – бұл бізді  жүре алмайтын тұйыққа, шыға ал- майтын шыңырауға алып кетпес.  Еліктеуіміз өлшеуден шығып бара  жатса, рух сыны бізді жаңа көзімізді  ашып, қатамызды көрсетер. Абай –  адабиятымыздың атасы, бұл жолдың  қорқынышсыз, біздің үшін пайдалы  екендігін сезіп, сол жолға бұрылды.  Әйтпесе, Абай үшін ғараб, ғажам  (парсы) жолы ашық еді». Бұл пікір- ден ғасыр басындағы ұлт әдебиетін  өркендетуге бағыт-бағдар беру ғана  емес, әдебиет тарихына зерттеуші- лік тұрғыдан қараудағы көзқарас та  танылып жатқаны айтпаса да түсі- нікті. Оны жоғарыда сөз еткен мәсе- лелермен сабақтастыра отырып:  «Ұлт әдебиетін майданға шығармақ  Ре по зи то ри й Ка рГ У 80 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз