Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 256/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары талап етілді. Алғашқыда ақын жә- не сыншы ретінде ғана танылған  Е. Ысмайыловтың қазақ әдебиетінің  тарихы мен теориясын зерттеуші  болып ауыр жүкті арқалауы – үлкен  ерліктің белгісі десе де болады. Автор  осы дәуірді, яғни қазақ әдебиетінің  ең бір өркен жайған тұсын, бұрын  ғылыми тұрғыда терең сөз бола  қоймаған көрнекті ақын-жазушылар  есімдері арқылы жаңаша жаңғыртуы  осыны дәлелдейді. Сөз еткен ақын- жазушыларға социологиялық арқауы  ба сым талдау жасай отырғаны мен,  әділ бағалауға ұмтылған С. Мұ - қанов бұл дәуірді маркстік-ле- нин дік әдіснаманың талабына сай  «ұлтшылдық дәуірдің әдебиеті» деп  ата ған болатын. Оқу құралдарында  зерттеу нысанасына түсіп отырған  ақын-жазушылар мұрасынан Абай  мен Ыбырайдың шығармашылығы  ғана дау туғызбайтын. Бұрын- ғы зерттеушілерге біршама қарас- тырылғанымен, «алашордашыларға  бүйрегі бұрған» Сұлтанмахмұттың  өзі де дұрыс бағалана қоймаған бо- латын. Оқу құралындағы шығар- машылығы ғылыми тұрғыда алғаш  рет тексеріліп отырылған Ш. Бөкеев,  Н. Орманбетұлы, М. Ж. Көпеев,  С. Көбеев, Ғ. Қарашев, С. Дөнентаев  секілді ақын-жазушылар мұрасы  туралы бірді-екілі мақала ғана бол- маса, олар ғылыми зерттеушілік ой- пікірдің зерттеу нысанасынан тыс  қалған еді.  Автор оқу құралында тарихи са- лыстырмалық әдісті басшылыққа  ала отырып, ақын-жазушылардың  өмірбаяндық деректерін молынан  келтіру арқылы сол дәуірдің тарихи  шындығын ашады. Әсіресе, отар- шылдық саясаттың зорлық-зом бы- лығын әшкерелеудегі әр дарынның  өзіндік ерекшелігі мен ағартушылық,  гуманистік идеяларды жырлауы ту- ралы тың тұжырымдар білдіреді.  Ал көркем шығармаларын талдау  барысында олардың халықшыл- дық көзқарасын дәлелдеудегі ой- пікірі таптық сипатқа негізделмеген.  «Алайда XX ғасыр басындағы  әдебиет өкілдерінің дүниетанымдық  көзқарасындағы қайшылықтар да  болды», – деп ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің сол кездегі деңгейіне сай  талап-тілек те ескерусіз қалмаған.  Автор ол қайшылықтар ақын-жа- зушылардың өз шығармаларында  халықты бостандық, теңдік үшін  күрестің жолын көрсете алмауы  мен революцияны бірден түсініп  кете алмаулары деп көрсетеді. Осы  сипаттағы пікірлер кездескенімен,  оқу құралының басты жаңалығы – маркстік-лениндік әдіснаманың ең - бекші тап әдебиеті және үстем тап  әдебиет деп бөліп тастаған тап- тың көзқарасынан аулақ болуы. Ол  зерттеліп отырылған ақын-жазу- шылардың өнерпаздық тұлғасын бар  мүмкіндігінше тарихи шындыққа  сай бағалауға негізгі себеп болған.  Ре по зи то ри й Ка рГ У 275 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз