Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 237/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) көздері мен ақындық мектебі тура- лы зерттеушілік ой-пікір абайтану- да алғаш көрсетілген болса, Қ. Жұ- бановтың «Абай – қазақ әдебиетінің  классигі», Ә. Мәметованың «Абай – кезеңінің дана ақыны» мақала- ларында үздік ақын, классик екені  тұжырымдала дәлелденді. Әсіресе,  Қ. Жұбанов өз мақаласында ақын  шығармашылығындағы тақырып пен  идея, образ, ақындық шеберлік мә- селелеріне баруы әдеби-теориялық  ой-пікірде үлкен жаңалық болды.  Ал Ш. Әлжановтың «Абайдың педа- гогика туралы көзқарасы», Қ. Қуа- нышұлының «Абай», Ә. Лекер- ұлы ның «Абай және оның дәуірі»,  Ғ. Тоғжанұлының «Абайды әлі толық  білгеніміз жоқ» секілді мақалалар  социологиялық арқауы басым бол- ғандықтан  пікір  қайшылығына  ұшы рай отырса да, Абайдың дү- ние танымын өмір сүрген заман  шындығына орай қарастыруда тың  бастама салды. Абайды педагог, ағар- тушы-демократ деген бағалаудың  алғаш айтылуы соны ізденістердің  қолға алынғанын дәлелдейді. Абай- ды ғылыми жолмен зерттеудің бас- талған шағында тұрпайы социоло- гизм теориясына сай көзқарастағы  мақалалар да жарияланбай қалмады.  «Абай шығармашылығы туралы  айтыстың» тууына байланыс ты  Ә. Қоңыратбайұлының «Абай дың  әлеуметтік беті туралы» («Қа зақ  әдебиеті», 1934, №30), С. Мұқан- ұлының «Абайды тану жолындағы  пікірлер» («Қазақ әдебиеті», 1934,  №30), Қ. Өтепұлының «Абай шығар- машылығының әлеуметтік негіздері  туралы» («Социалды Қазақстан»,  1934, № 267) сияқты мақалаларда  Абайды ұлт ақыны деген бағаға  келісе отырғанымен, үстем тап ор- тасынан шыққандықтан, «Либерал- буржуазияшылдығы» басым ақын  болғанын дәлелдеу бағытындағы ой- пікір көрініс тапқан.  Абайдың қайтыс болғанына отыз  жыл толуына орай жазылған ма- қалалардың бір сарасы ақын шы- ғармашылығына әдебиет теория- сының категориялары мен ұғымдары  негізінде зерттеуге арналды. Бұл жеке  ақын шығармашылығын теориялық  тұрғыда тексеруге жаңа бастама  салды. Сол арқылы өлеңтану мен  сюжет, композиция, образ, тақырып  және идея, тілдің көркемдегіш құрал- дары туралы қисындар әдебиет тео- риясының заңдылықтарына орай  сөз болды. Ұлттық әдебиеттану ғы- лымының туу кезеңі үшін бұның да  елеулі табыс екенін атап айту лә зім.  І. Жансүгіровтің «Абайдың сөз өр- негі» («Әдебиет майданы», 1934,  №11-12), Е. Ысмайылов пен З. Шаш - киннің  «Абайдың  композиция- сы» («Қазақ әдебиеті», 1934, №30),  «Абай дың өлең өрнектері» («СҚ»,  1934, №301) атты мақалалары тек  Абай шығармашылығын ғана емес,  қазақ поэзиясын өлең сөздің теори- Ре по зи то ри й Ка рГ У 255 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз