Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 238/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) ясына сай зерттеуге жасалған соны  қадам болды. Әрине, Е. Ысмайы- лов пен З. Шашкиннің «Абайдың  поэтикасы» («Әдебиет майданы»,  1934, №11-12) мақаласы айтары  мол, ғылыми-зерттеушілік сипаты  айқын, әдеби-теориялық ой-пікірді  жоғары деңгейге көтерген еңбек  болды. «Авторлар Абай поэтикасын  үш жүйеге бөле қараған. Әуелі –  Абайдың қазақ өлеңіне қосқан жаңа  өрнектеріне, екінші – көркемдік амал- дарына, үшінші – Абай өлеңдерінің  дыбыстық, яғни әуендік жүйелеріне  назар аударған». Мақалада орыс  әдебиеттану ғылымындағы қалып- тасқан теориялық талдау жасауды  басшылыққа ала отырғанымен, ав- торлар ұлттық әдеби-теориялық ой- пікірдің қол жеткізген ізденістерін  де кеңінен пайдаланған. Еңбектегі  «Абайдың көріктеу заңы», «Да- уыс ырғағы туралы» деп аталатын  тарауларындағы ақын қол данған  көркемдік тәсілдерге теория лық тал- дау жасау барысында, А. Байтұр- сыновтың «Әдебиет танытқы шын- дағы» терминдік атаулардың қа зақша  баламалары түгелге жуық пайдала- нуы көп жайды аңғартады. Теориялық  жағынан талдап және тұжырым- дап бермегенімен, М. С. Силь - ченконың «Абай – реалист ақын»  («Қазақ әдебиеті», 1934, №30),  «Абайдың реализмі» («Әдебиет  майданы», 1934, №11-12) аталатын  мақалаларының  әдеби-теориялық  ой-пікірдегі жаңашылдығын жоққа  шығаруға болмас. Кейінгі зерттеу- лерде ғылыми шешілген сыншыл  реализм терминінің Абай шы ғар- машылығына байланысты ай ты- луының өзі соны ізденістер жаса- лып жатқанына тағы бір мысал.  Абайды ғылыми жолмен танудағы  осындай құнды материалдардың  жарық көруі, оларда оң көзқарастағы  ой-пікірлердің жинақталуы қазақ  әдебиеттану ғылымында тұңғыш  монографияның жазылуына негіз  болды. Ол – Ғ. Тоғжановтың «Абай»  (1935) атты монографиясы еді.  Профессор Т. Кәкішев айтқандай,  «ғылыми эстетикалық еңбектен  көрі социологиялық арқауы басым  мо нографиялық очерктік» сипаты  басым болғандықтан да Абай шы- ғармашылығының барлық пробле- маларын шешіп бермегенімен, өзіне  дейінгі абайтану саласындағы ой- пікірді жүйелеуге деген ұмтылысы  ұлттық әдебиеттану ғылымының бір  табысы екенін айтпауға болмайды.  Ақын мұрасына деген социологиялық  көзқарас кейде тұрпайы социологизм- ге дейін ұласып, белгілі бір пробле- маны ғана сөз етіп келген мақалалар  мен әдеби шолу дәрежесінен аса ал- май келген оқу құралдарындағы тал- дауларды жинақтай отырып ғылы ми- зерттеушілік ой-пікірге жеке ақын  шығармашылығын монография лық  тұрғыда тексерудің алғашқы үл- гісін көрсетіп берді. Ғ. Тоғжанов өз  Ре по зи то ри й Ка рГ У 256 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз