Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 11/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

І БӨЛІМ.  Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары әдеби мұраны игеру саласындағы  жұ мыстардың үлкен олжасы болды.  Бұл әдеби мұраны жинау-жариялау- дың осы кезде ерекше қарқынмен  жүргізілгенін танытады. Әдеби мұраны жинап-жария лау- дағы осы алғашқы ізденістер мен  табыстар қазақ зиялыларының енді  бір тобының әуелі түсіндірмелік, та- ныстырмалық сипатта пікір айтуын  туғызды да, кейін ол ғылыми-зерт- теушілік ой-пікірге ұласты. Сон- дықтан ХХ ғасыр басында көрінген  қазақ фольклористерінің үшінші то- бына халық ауыз әдебиетінің үлгіле- рін жариялаумен шұғылдануымен  қатар, оны ғылыми тұрғыда зерттеу  жолында еңбек еткен зерттеушілер- ді жатқызамыз. Бұлар филологиялық  мектептің зерттеу әдіс-тәсілдерінен  қарағанда тарихи-мәдени мектепке  тән бағыттағы зерттеу талабына сай  еңбек етті. Батыста француз ғалымы  И. Тэн (1828-1893) негізін салған бұл  мектептің зерттеу әдісі Ресейде ака- демик А. Н. Пыпин (1833-1904) та- рапынан қолдау тауып, әдеби мұраны  зерттеуде тарихилық принципін бас- ты негізге алған болатын. Әдеби мұраның тарихилығы қа- ғидасы ХІХ ғасырдың екінші жарты- сында М. Бабажанов, Б. Дауылбаев,  Т. Сейдалин, С. Жантөрин, Ы. Алтын- сарин, А. Құнанбаев еңбектерінен  бастау алса, енді ол ХХ ғасыр ба- сында Ә. Бөкейханов, О. Әлжанов.  Р. Дүйсенбаев, А. Құрманбаев, Д. Сұл- танғазин, Ш. Құдайбердиев, М. Ж. Кө- пеев тағы басқалардың фольклор та- ну саласындағы тарихи-этнография- лық мақалалары мен еңбектерінде  көрі ніс тапты. Бұлардың бәріне бір дей  тоқталып жату мүмкін емес және олар  қазақ фольклористикасының тари- хын тексерген еңбектерде қарасты- рыл ды. Әйтсе де оларда ғылыми-зерт- теу шілік ой-пікірдің методология- лық мәселелерінің қандай дәрежеде  көрініс тапқаны мақсатты түрде қа- растырылмағандықтан, ғылыми си- патына тоқтала кету артық болмайды. Бұл әдебиетші фольклористердің  еңбектерінде әдеби мұраның та- рихилығы принципі екі түрлі ба- ғытта көрінді. Біріншісі – тарихи- этнографиялық сипаты басым ең- бектер. Бұл ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің бір сипатын, яғни зерт- теуге деген ұмтылыстың ғылыми  ар наға ұласар жолындағы ізденістің  көрінісін танытады. Олардың мақа- лалары фольклордың тұрмыс-салт  жырлары және мақал-мәтел, жұм- бақ секілді жанрларына арналуы,  эт нографиялық сипаттың басым бо- луына әсер еткен. Сол сияқты эпи- калық жырлар мен қиссаларды кі тап  етіп бастырып шығару барысын да  тарихи-этнографиялық сипат басым  болғанын аңғару қиын емес. Мы- салы, Т. Сейдалин мен С. Жан тө- рин құрастырып шығарған «Қазақ  өлең дері» атты фольклорлық жинақ  сол кездегі елеулі оқиға болды. Құ- Ре по зи то ри й Ка рГ У 24 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз