Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 369/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІV БӨЛІМ.  Қазақ библиографиясының тарихы  тамасы болса, ендігі жерде қазақ  әдебиеті тарихы мен сынының та- рихынан құнды деректер беретін  нұсқалар болып отыр. Қазақ елінің тарихын, этногра- фиясын, фольклорын, мәдениетін,  зерттеуші, қазақ балаларына арналған  орыс графикасымен қазақ тілінде  жазылған алғашқы оқулықтардың  авторы, қазақ библиографиясы- ның алғашқы қадамдарын жасаушы  А. Е. Алекторовтың жалпы қазақ  еліне, оның ішінде қазақ әдебиетіне  сіңірген еңбегі өлмес қамқорлары- мыз болып қалмақ. Бұлардың қатарында ұлт зия- лыларының қазақ әдебиеті мен фоль- клор туралы материалдарды биб- лиографиялық тұрғыда жүйелеуге  ұмтылыс жасауы, келешекте жүзе- ге асар үлкен істің бастамасы еді.  Қазақ библиографиясының білгір  ма мандарының бірі Ә. Нарымбетов  оны дұрыс бағалай отырғанымен,  төңкеріске дейін осы орыс ғалым- дарының көрсеткіштерінен өзге еш- теңе жоқ деп тауып, қазақ баспа- сөзіндегі бұл бағыттары, ізденістерді  елеусіз қалдырады. Қазақ библиографиясы лениндік  ұлт саясатымен түрі ұлттық, мазмұны  социалистік мәдениеттің үлкен та- бысы екенін көрсету мақсатында:  Революцияға дейін 2% сауатты адамы  бар қазақ халқының Ұлы Октябрьге  дейін ұлттық библиография туралы  ойлауға да шамасы келген жоқ. Би- блиография негізінен дамып жетіл- ген ұлттық баспасөзбен байланыс ты  болса, қазақ тіліндегі тұңғыш газет- тер мен кітаптар ХІХ ғасыр аяғын- да, ХХ ғасыр басында шыға баста- ды. 1913 жылы Қазақстанда шыққан  13 кітаптың екеуі ғана қазақ тілін де  жазылған болатын, (шындығында  48 кітап, оның 4-1 ғана орысша).  14 газеттің 3-уі ғана қазақ тілінде  жарық көріп тұрды. Ұлттық баспа- сөздің жай-күйі осындай болғанда,  библиография туралы сөз етудің  мүмкін еместігі өз-өзінен түсінікті»  деген тұжырым жасайды. Төңкеріске  дейінгі қазақ әдебиетіне, баспасөзі  мен жарық көрген ірілі-уақты кі- таптарға деген еуропацентристік  көз қарасқа негізделген нигилистік  сипаттағы бұл секілді пікірлерді  көп теген ғалымдарымыз үлкен мін- белерден шабыттана айтып, өз ғы- лыми еңбектерінде оңды-солды  кел тіргені мәлім. Біздің ойымызша,  қа зақ әдебиеттануы өткерген қи- лы кезеңдерге тән қиыншылықтар- ды бірге кешкен, бүгінде осылайша  менсінбей қарап жоққа шығарылуға  дейін жеткен «Дала уалаятының»  газеті, «Қазақ» газеттеріне жария- ланған материалдардың көрсеткішін  шығаруға дейін қол жеткізген қазақ  библиографиясының алғашқы тал- пынысы төңкеріске дейін-ақ көңіл  аударарлықтай сипатта таныла баста- ды. Ре по зи то ри й Ка рГ У 390 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз