Барша мұсылманның ардақты анасы
−
хазірет Айша
432
анамыз немесе Ибн аббастан естіп жеткізген болуы
кәдік.
сәлман фариси пайғамбарымызбен һижреттен
кейін кездескен. сондықтан ол да һижретке дейінгі
оқиғаларды басқаларды естіп-білген болуы керек.
абдулла ибн аббас та пайғамбарлықтың оныншы
жылы, һижреттен үш жыл бұрын шиби Әби Тәліп
сүргінінде дүниеге келген
769
. сол себепті мекке
жылдарындағы оқиғадан ол да бейхабар. намазға
қатысты мағлұматтарды нағашы әпкесі маймуна
анамыз арқылы пайғамбарымыздың үйінде қонақ
болып айша анамыздан естіген болуы керек.
айтылған үш сахаба да миғражға дейінгі екі
рәкат намазды және миғраждан кейін парыз болған
бес уақыт намаздың парыз болуына куә болмаған. ал
айша анамыз бұл оқиғаның куәгері. Демек, ол кезде
де оқиғаларды есте сақтай алатын жаста болғанын
дәлелдейді.
в) надандық дәуіріндегі пұттар туралы сөз ет-
кенде, «Исаф деген ер кісі мен ниала деген әйел
Қағбаның түбінде зина жасап, осы күнәсі үшін алла
оларды тасқа айналдырған деп еститінбіз»
770
дейді. Бір
қызығы, осы және тағы басқа хабарларды тек айша
анамыз жеткізген. Бұл да оның пайғамбарлыққа дейін
туылғанын білдіреді.
4. Пайғамбарымыз айшаны айттырмай тұрып
оның әуелі мутғим ибн адыйдің ұлы Жүбәйр ибн
мутғиммен атастырылып қойғаны да осы ойды
қуаттай түседі.
769
Ибн Кәсир, әл-Бидая 8\295, Ибн асакир, Тариху Димашқ 29\289
770
Ибн Хишам, сира 1\83
Айша анамыздың некелескендегі жасы
433
Бірақ бұл келісім бұзылады. Әбу Бәкір бала-
ларды үйлендіру жайлы олардың ойын тағы бір
білуге барғанында, Жүйбәйрдің анасы Умму сәби:
– ұлымызды қызыңа үйлендірсек, сен оны өз дініңе
кіргізесің бе деп алаңдаймыз
771
, – дейді. Жүбәйрдің
әкесі де бұл сөзге қосылады. сонымен мәселенің
шешімі анықталып, екі жасты үйлендірмейтін болып
келіседі
772
.
Осы оқиғадан айша анамыздың жасына қатысты
мынадай қорытынды шығарамыз:
а) мутғим ибн адый мен Умму сәби ұлдары
Әбу Бәкірдің ықпалына түсіп кетер деп қорыққанына
қарағанда, Әбу Бәкір құда болу келісімінің исламға
дейін немесе мұсылмандығын жұртқа жария етпей
тұрып жасаған. Әбу Бәкір алғашқы мұсылмандардан
екенін ескерсек, айша пайғамбарлық келгенде өмірде
болғанын айғақтайды. яғни айша шамамен 605
жылы дүиеге келген
773
.
ә) мутғимның отбасы бұл шешімді Ислам алғаш
уағыздала бастағанда қабылдаған болуы мүмкін.
Бұл Ибн Әрқамның үйінен шығу кезіне яғни 613-
614 жылдарға тұспа-тұс келеді
774
. Егер айша анамыз
771
Бұхари, никах 11, ахмад ибн Ханбал, мүснад 6\210, Хәйсәми, мәжмәуз
зәуәид 9\225, Бәйхақи, сүнән 7\129, Табари, Тарих 3\161-163
772
Бұл жерде әлсіз де болса басқа бір ықтималдық туралы айтуға бола-
ды. айшаның туылған жылдарында «Бесік керту» сияқты және ата-
аналар арасында бір келісім жасау салты. алайда, тиісті мәтіндердің
ешқайсысында мұны растайтын мәлімет жоқ.
773
Берки, Әли Хикмет, Осман Ескиоғлу, Хатәмул әнбия Хазрети
мұхаммед ве хаяты 210
774
араларында осындай келісім болған күннің өзінде Ибн адый
отбасының хазірет Әбу Бәкір отбасының өзгерісін назарға алып, бұл
келісімшартты бұрыннан жойған болуы да мүмкін. адый отбасының
Барша мұсылманның ардақты анасы
−
хазірет Айша
434
пайғамбарлықтан төрт жыл кейін дүниеге келген
болса, 613 жылдары әлі туылмаған болады. Ендеше,
атастыру бұзылған кезде айша он үш немесе он төрт
жастарда болуы керек
775
.
б) Бұл жерде назарымызды аударатын тағы
бір мәселе пайғамбарымызға аталмыш үйлену
ұсынысының Осман ибн мазунның әйелі Хаулә
бинти Хаким сияқты отбасыдан тыс және үшінші
тұлға тарапынан жасалуы. Ол кезде алла елшісіне
айша анамызбен қатар жесір қалған сәуда ана-
мызды да әйелдікке алу ұсынылған. Екеуінің де
пайғамбарымызға әйелдікке ұсынылуы айшаның ол
кезде бойжеткенін білдіреді.
в) Хазірет Хауләнің әкелген хабарына Үммү руман
мен хазірет Әбу Бәкірдің қуануы да қыздарының
жасына ешқандай алаңдаушылық танытпағанына
айқын дәлел.
Бұл жағдайлардан хабардар хазірет Әбу Бәкірдің
алаңдағаны қызының тым жастығы емес, діндес
бауыры және жақын досы болуына байланысты
қызының расулаллаға үйленуіне рұқсат болып-бол-
мауы еді.
Бұлардың барлығы ол кезде айша анамыздың
бойжеткенін айқын көрсетеді. Пайғамбарлықтың
төртінші жылы дүниеге келді деген пікірді теріске
шығарады
776
.
Егер бұл шешім Ибн Әрқамның үйінен кету жыл-
дары қабылданды десек, айша атастырылғанында әлі
аталмыш соңғы сөзі одан бұрын шешім қабылданып, жеткізілмеген
мәселені қыздың өзіне айтуы дегенді білдіреді.
775
саваш, рыза, Д.Е.Ү. Илахият фак. Дерг. 4. Измир, 1995, 139-144-c.
776
сондықтан да кейбіреулер оның 13 немесе 14 жастардағы жас қыз
екенін айтады. Қараңыз: саваш, рыза, Д.Е.Ү. Илахият фак. Дерг. 4.
Измир, 1995, 139-144-c.
|
